Sprawa dotyczy potomków żołnierzy Brygad Międzynarodowych (BM), którzy walczyli przeciwko oddziałom generała Francisco Franco. Wśród nich są osoby pochodzenia polskiego i obywatele Polski. W dekrecie 1022/2025 króla Filipa z 4 bm. znajdziemy pełną listę osób, które otrzymały obywatelstwo, w tym Monikę Agnieszkę Popiołek z Warszawy, Annę Natalię Dzierzgowską (prezeskę stowarzyszenia „Niezależna Inicjatywa Oświatowa”), czy prawniczkę dr Ingę Maję Oleksiuk. Wśród osób, którym przyznano obywatelstwo Hiszpanii są też Kubańczycy, Amerykanie, Brytyjczycy, Australijczycy, Włosi i Francuzi. Wszyscy są członkami stowarzyszenia pamięci Amigos de las Brigadas Internacionales. Natomiast sami weterani mogli otrzymać hiszpańskie obywatelstwo już od 1996 r. Co ciekawe, nadawanie obywatelstwa hiszpańskiego jest realizacją obietnicy, którą jeszcze w 1938 r. złożył ówczesny prezydent republiki Juan Negrin.

Obywatelstwo jest przyznawane na postawie art. 33 hiszpańskiej ustawy o pamięci demokratycznej z 2022 roku, ale nie ma tu automatyzmu i nie każdy potomek Dąbrowszczaka może liczyć na pozytywne rozpatrzenie wniosku. Przepis ten przewiduje, że tylko ochotnicy BM, którzy brali udział w wojnie domowej oraz ich potomkowie, którzy „mogą udowodnić swoją nieustanną pracę na rzecz upowszechniania pamięci i obrony demokracji”, mogą nabyć obywatelstwo hiszpańskie w drodze naturalizacji.

BM były ochotniczymi formacjami zbrojnymi, złożonymi z przedstawicieli ponad 50 krajów, którzy przybywali do Hiszpanii od 1936 r. Brygady liczyły (według różnych źródeł) 35-60 tys. członków. Po stronie republikańskiego rządu walczyło kilka tysięcy Polaków, w tym większość w XIII Brygadzie im. Jarosława Dąbrowskiego (stąd ich potoczna nazwa „Dąbrowszczacy”). Najbardziej znanymi Dąbrowszczakami byli - późniejszy generał - Karol Świerczewski i Antoni Chrost, pierwowzór Roberta Jordana, bohatera książki "Komu bije dzwon" Ernesta Hemingwaya.

W Polsce Dąbrowszczacy wzbudzają kontrowersje ze względu na komunistyczne przekonania większości walczących w ich szeregach oraz nadzór sowieckich służb specjalnych nad tymi formacjami. Za walkę w szeregach BM można było stracić polskie obywatelstwo i narazić się na odpowiedzialność karną (pisaliśmy o tym w tekście Ludmiła Dobrzyniecka skazana za walkę w Donbasie). Mogił Dąbrowszczaków nie obejmuje też ochrona i wsparcie przewidziane w ustawie z 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (Dz. U. z 2018 r. poz. 2529). Podczas rządów Zjednoczonej Prawicy podjęto też wiele prób (częściowo skutecznych) zmiany nazw ulic i innych obiektów publicznych, które miały za patronów Dąbrowszczaków. Weteranom BM i ich rodzinom nie przysługują też – z racji samej walki w Hiszpanii - przywileje wynikające z ustawy z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2039).

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.