Organizacja społeczna zwróciła się do Naczelnej Rady Adwokackiej o udostępnienie informacji publicznych o zarobki prezesa Rady, które otrzymał w zamian za pełnienie swoich obowiązków w 2017 r., z wyszczególnieniem jakie składniki wynagrodzenia składają się na na tę sumę. Podobna prośba dotyczyła wynagrodzeń:

  • wiceprezesów NRA w 2017 r.
  • sekretarza Rady i pozostałych członków prezydium Rady
  • rzecznika dyscyplinarnego Rady i jego zastępcy
  • kierownika szkolenia aplikantów i jego zastępcy
  • opiekunów roku na aplikacji

W odpowiedzi koordynator Rady do spraw dostępu do informacji publicznej wskazał, że zawnioskowane przez organizację dane nie stanowią informacji publicznej i z tej też przyczyny nie zostaną mu udostępnione.

Czytaj:  WSA: Adwokatura musi ujawnić swoje sprawozdania

Przedstawiciel organu powołał się w tym zakresie na stanowisko wyrażane w orzecznictwie, że diety członków samorządu zawodowego nie są finansowane ze środków publicznych, a adwokaci w ramach pełnionych funkcji samorządowych nie wykonują władzy publicznej. Umowy z nimi zawarte stanowią zaś dokumenty wewnętrzne.

Dodatkowo organ zwrócił uwagę, że  organizacja nie ma obiektywnego interesu prawnego w uzyskaniu informacji o sprawach publicznych ważnych i interesujących dla ogółu oraz że Rada nie może przetwarzać danych osób objętych wnioskiem ze względu na RODO.

Skarga na bezczynność

W skardze na bezczynność wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie strona skarżąca organizacja zarzuciła organowi naruszenie:

  1. art. 61 ust. 1 zdanie 2 Konstytucji RP oraz art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej poprzez błędne zastosowanie, polegające na braku realizacji wniosku dotyczącego udostępnienia informacji o działalności Rady;
  2. art. 10 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej poprzez błędne zastosowanie, polegające na braku udostępnienia informacji na wniosek;
  3. art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie poprzez błędne zastosowanie, polegające na braku realizacji wniosku w ustawowym terminie.

Strona skarżąca podkreśliła, że Rada jako organ samorządu zawodowego jest zobowiązana do udzielenia informacji.

 I w związku z tym, że Rada, pomimo upływu ponad dwóch miesięcy od złożenia wniosku, w żaden sposób się do niego nie ustosunkowała, strona skarżąca wniosła o zobowiązanie jej do rozpoznania złożonego żądania oraz zasądzenia kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych. Wystąpiła również o stwierdzenie, że bezczynność organu miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

Rada pozostaje w bezczynności

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że zasługuje ona na uwzględnienie, gdyż podmiot zobowiązany pozostaje w bezczynności.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że dostęp do informacji o działalności samorządów zawodowych odbywa się na takich samych zasadach, jak do informacji o działalności organów władzy publicznej, tj. bez konieczności wykazywania, że mają one związek z wykonywaniem zadań publicznych, bądź z korzystaniem z mienia komunalnego lub majątku Skarbu Państwa.

W kontekście tej sprawy sąd pierwszej instancji uznał, że Naczelna Rada jako organ samorządu zawodowego wykonuje w pewnym zakresie zadania publiczne i jest ona zobowiązana do udostępniania informacji publicznych. Pozycja ustrojowa Rady, sprowadzająca się do sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu zaufania publicznego wskazuje, że pełnienie funkcji jej członka, w tym członka jej prezydium, nie jest objęte sferą prywatną.

Członkowie tego organu dostają wynagrodzenie za pełnienie obowiązków, które jest wypłacane z majątku samorządu zawodowego. Jego wysokość jest zatem informacją publiczną w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 5 lit. d)  ustawy o dostępie jako wiedza o majątku samorządu zawodowego. Wiąże się ona bowiem bezpośrednio z funkcjonowaniem i trybem działania tego samorządu. Rada miała zatem obowiązek udostępnienia żądanych przez stronę skarżącą informacji albo – w przypadku stwierdzenia wystąpienia przeszkód prawnych – odmowy ich udzielenia. Odmowa taka winna jednak przybrać formę decyzji, a ta nie została w niniejszej sprawie wydana.

WSA zobowiązał zatem Radę do rozpatrzenia wniosku strony skarżącej w terminie 14 dni od daty doręczenia prawomocnego wyroku.

Z tym orzeczeniem nie zgodziła się Naczelna Rada Adwokacka i złożyła skargę kasacyjną. Organ, wnosząc skargę, powołał się wyłącznie na naruszenie art. 61 ust. 1 Konstytucji RP poprzez jego błędną wykładnię.

Błędne było - zdaniem NRA - przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, że organy samorządu zawodowego zobowiązane są do udostępniania informacji publicznej bez konieczności łącznego spełnienia przesłanek wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

Pełnienie funkcji to nie prywatna sprawa

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga nie ma uzasadnionych podstaw i oddalił ją.

Art. 61 ust. 1 Konstytucji stanowi, że obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

Zaprezentowana przez WSA wykładnia art. 61 ust. 1 Konstytucji RP była prawidłowa i dopuszczalna. Dostęp do informacji o wynagrodzeniach w NRA nie jest uzależniony od łącznego wystąpienia przesłanek: wykonywania zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

Pełnienie funkcji członka Rady i otrzymywanie z tego tytułu wynagrodzenia nie jest objęte sferą prywatną, lecz pozostaje w związku z realizacją ustawowych kompetencji samorządu zawodowego.

Regulacja zdania drugiego art. 61 ust. 1 Konstytucji RP nie daje podstaw do uznania, że zachodzi konieczność kumulatywnego wystąpienia elementu wykonywania "zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa" przy ocenie dostępu do informacji o działalności organów samorządu zawodowego - dodał sąd II instancji.

Sygnatura akt III OSK 2371/21, wyrok z 23 czerwca 2021 r.