Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury realizowała projekt badawczy pt. „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu”. Pomysł powstał na bazie doświadczeń z realizacji szkoleń dla sędziów dotyczących uzasadnień orzeczeń sądowych, efektem było wypracowanie pewnego modelu, który następnie ocenili sędziowie. Raport z projektu przedstawiony został we wtorek – 21 września - na konferencji pod tym samym tytułem.
1600 stron uzasadnienia każdego przyprawi o ból głowy
Uczestnicy konferencji zgodnie wskazywali na dwie bolączki sędziowskich uzasadnień – długość (rekordowe liczyło 1600 stron) i skomplikowany język. Zresztą skrócenie uzasadnień, to jedno z założeń modelowego rozwiązania, które wypracowano w czasie projektu badawczego. Takie uzasadnienie od tradycyjnego różni się tym, że ma bardzo ograniczoną (kilkuzdaniową) część historyczną, jest pisane przy użyciu punktorów dzielących odrębne strukturalnie części uzasadnienia oraz jest napisane komunikatywnie (brak używania niezrozumiałych powszechnie, niekiedy archaicznych sformułowań, brak zdań wielokrotnie złożonych, używanie odesłań do literatury i orzecznictwa jedynie w niezbędnym zakresie).
Czytaj w LEX: Postępowanie rozpoznawcze oraz odwoławcze po reformie kpc w praktyce >
Wstępem do badania była analiza uzasadnień – w sumie 502 z sądów okręgowych i 501 z sądów rejonowych. Z wyników, które zaprezentował dr Janusz Konecki, główny specjalista w Dziale Badań i Analiz Krajowej Szkoły wynika, że sądy chętnie i dość obszernie przytaczają tzw. część historyczną – bywa, że zajmuje ona 30 proc. i więcej uzasadnienia.
Czytaj w LEX: Uzasadnianie orzeczeń po nowelizacji kpc - zagadnienia praktyczne >
Sądy lubią też w uzasadnieniach przytaczać wyjaśnienia. W przypadku uzasadnień sporządzanych przez sędziego aż 85 proc. zawierało przytoczone wyjaśnienia, w przypadku tych przygotowywanych przez asystenta – 86,1 proc. Co więcej, w części uzasadnień takie wyjaśnienia zajmowały kilkukrotnie większą objętość niż …ocena dowodów.
Sama ocena prawna – w przypadku uzasadnień sporządzanych przez sędziów stanowiła średnio ok. 19,3 proc., a tych przygotowanych przez asystentów – 21,9 proc. Z badań wynika też, że długo uzasadniają częściej kobiety.
Zobacz w LEX: Sporządzanie uzasadnień sądowych wedle zmian KPC - nagranie ze szkolenia >
Główne przyczyny? Praktyka i sąd odwoławczy
Dr Jacek Sadomski, sędzia Sądu Apelacyjnego w Warszawie podkreślał, że sędziowie – z racji choćby długości uzasadnień – traktują ich pisanie jak niemiły obowiązek. – Gdyby np. ustawodawca zdecydował, że każdą decyzję trzeba uzasadnić, to przy dzisiejszej praktyce, modelu pisania uzasadnień system by tego nie wytrzymał. Uzasadnienia są długie, mało komunikatywne, a z naszego punktu widzenia są bardzo pracochłonne – mówił.
W jego ocenie problem tkwi m.in. w obawie sędziów przed tym, co druga instancja powie i przekonaniu, że uzasadnienie musi być obszerne. Tymczasem - jak wskazywał - brak części historycznej, co zaproponowano w czasie projektu KSSIP, pewna skrótowość z położeniem nacisku na argumenty, nie powinny stanowić podstawy do uchylania tak uzasadnionych wyroków przez drugą instancję. – I to nawet jeśli taka forma nie spodoba się sądowi drugiej instancji. W mojej ocenie zbyt wielką uwagę przywiązujemy do tego, zbyt mocno się martwimy. A przecież przedmiotem kontroli ma być trafność rozstrzygnięcia, a nie kwestie związane z jego napisaniem – zaznaczał.
Dr Paweł Zdanikowski, kierownik Działu Badań i Analiz Krajowej Szkoły i sędzia, zapewniał że on dawna stosuje zwięzłe uzasadnienia, bez rozbudowanej części historycznej i nie są kwestionowane.
Czytaj: Wniosek o uzasadnienie do sądu, ale nie do drugiej strony - sądy zwracają pisma>>
Zdania wielokrotnie złożone, powołania na orzeczenia, których nie ma
Uczestnicy konferencji zwracali uwagę m.in. na to, że sędziom zdarza się też np. przekopiowywać fragmenty z innych uzasadnień w podobnych sprawach. Efekt – bywa, że ten sam błąd np. w sygnaturze orzeczenia, na które sędziów się powołał, jest powielany.
Do tego dochodzą zdania wielokrotnie złożone i zwroty jak np. „sąd zważył co następuje”.
Zobacz procedurę w LEX: Uzasadnianie i doręczanie postanowień sądu pierwszej instancji co do istoty sprawy albo innych postanowień kończących postępowanie nieprocesowe >
Z kolei z projektu badawczego wynika, że sędziowie ewentualnym zmianom w sposobie pisania są raczej przychylni. Modelowe uzasadnienia, które opracowano, w większości ocenili dobrze. Przykładowo trzy czwarte badanych sędziów cywilistów uznało, że to dobry model uzasadnienia pod kątem zgodności z art. 327[1] k.p.c (który mówi m.in. o tym, że uzasadnienie ma być zwięzłe). Zdecydowana większość badanych uznaje, że rozbudowana część historyczna uzasadnienia nie stanowi elementu niezbędnego z punktu widzenia jego jurydycznej poprawności. Wśród zalet „odchudzonej” wersji wymieniają „poprawność językową” (84,0 proc. ankietowanych oceniło ją „raczej wysoko” lub „bardzo wysoko”), b) „poprawność edycji tekstu”, c) „przejrzystość (forma uzasadnienia, przy użyciu punktów)” (74,35 proc. ankietowanych).
Czytaj: Uzasadnienia wyroków wciąż długie i zawiłe - opracowano wzór jak je pisać>>
Co dalej? Druga instancje także powinna się włączyć
Sędzia Adam Czerwiński, zastępca dyrektora ds. szkolenia ustawicznego i współpracy międzynarodowej KSiP mówi w rozmowie z Prawo.pl, że szkolenia z zakresu pisania uzasadnień były, są i będą w KSSiP organizowane. - Ja ze swojej praktyki mogę powiedzieć, że nowy model już zaczął działać. Przykładowo czterech moich kolegów już pisze uzasadnienia bez części historycznej, przechodząc do sedna, do meritum. Wydaje mi się, że nie ma szans na wprowadzenie jakieś takiego modelu drogą ustawową, natomiast ważne jest przekonywanie sędziów, argumentacja. Wydaje mi się, że bardzo cenna byłaby zmiana praktyki jeśli chodzi o sądy odwoławcze – mówi.
I dodaje, że chodzi o to, by sądy odwoławcze zwracały uwagę sądom pierwszej instancji, że uzasadnienia trzeba pisać krócej. W ocenie sędziego czas uwzględniać to, że świat się zmienia, i preferowane są formy krótsze. – A to społeczeństwo decyduje jaki powinien być język i formuła – podkreśla.
Czytaj w LEX: Praktyczne aspekty doręczeń pism procesowych za pośrednictwem komornika sądowego oraz e-doręczeń w postępowaniu egzekucyjnym >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
