Sześciu sędziów rejonowych w KRS to zbyt mało? Są postulaty o większą liczbę

Projekt dotyczący wyborów sędziów przez sędziów do przyszłej Krajowej Rady Sądownictwa jest już gotowy i został upubliczniony przez MS. Pojawiają się też już pierwsze wątpliwości - konkretnie co do reprezentacji sędziów rejonowych w "nowej" Radzie. Oni sami podkreślają, że propozycja, by mieli sześciu przedstawicieli, nie odzwierciedla rzeczywistości. Sędziowie rejonowi stanowią bowiem w sądach większość, a w takim układzie nie stanowiliby nawet "połowy" sędziowskiego składu KRS.

Temat nie jest nowy i wraca od lat. Skład KRS, a konkretnie zbyt mała reprezentacja w niej sędziów sądów rejonowych, była jednym z argumentów do przeprowadzenia reformy wyborów do Krajowej Rady Sądownictwa. Nowela z grudnia 2017 r. spowodowała jednak kryzys w wymiarze sprawiedliwości. Zgodnie z nią bowiem 15 sędziów/członków KRS wybiera Sejm, a nie sędziowie. To z kolei powoduje, że obecna KRS w ocenie rządu i dużej części prawników nie jest organem konstytucyjnym. Kadencja obecnych członków mija na wiosnę, MS upubliczniło więc projekt noweli o KRS, który zakłada wybór sędziów przez sędziów. Co istotne - wcześniejsza nowela (powstała za czasów ministra Adama Bodnara), która miała "uzdrowić" skład KRS, została skierowana przez prezydenta Andrzeja Dudę do Trybunału Konstytucyjnego. Chodziło m.in. o założenie utraty mandatów obecnych sędziowskich członków KRS po wyborze nowych oraz o to, że sędziowie powołani przy jej udziale nie mogliby kandydować do Rady. Nowa propozycja to zmienia.

Czytaj: Sędziów do KRS wybiorą sędziowie, obecni członkowie nie będą mogli kandydować>>

Sędziowska walka o głos w Radzie, czyli co w projekcie?

Wróćmy jednak do obecnego projektu. Jak mówił prezentując go minister sprawiedliwości Waldemar Żurek, zakłada on, że w KRS będą reprezentowani wszyscy sędziowie. - W nowym projekcie przewidziano, że w Radzie najwięcej będzie sędziów sądów rejonowych – powiedział nawet minister. Diabeł tkwi jednak w szczegółach, a te w ocenie sędziów sądów rejonowych są dla nich mniej łaskawe.

Jak ma się bowiem rozłożyć 15 miejsc dla sędziów/członków KRS? Zgodnie z projektem mandaty mają być rozdzielone proporcjonalnie do liczby sędziów w poszczególnych sądach, czyli do Rady ma wejść: 1 sędzia Sądu Najwyższego, 2 sędziów sądów apelacyjnych, 3 sędziów sądów okręgowych, 6 sędziów sądów rejonowych, po 1 z sądów wojskowych, Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych.

W odniesieniu do zasad wyboru obowiązujących przed 2018 r. podnoszono, że kurialny system wyboru deprecjonuje rolę sędziów sądów rejonowych. W wyniku zmian z 2018 r. w skład KRS weszli niemal wyłącznie sędziowie sądów rejonowych. Projektowana regulacja zmierza do zapewnienia uczestnictwa w KRS sędziom wszystkich sądów, odpowiedniego do ich liczebności - czytamy w uzasadnieniu projektu. Jak dodano, sędziowie sądów rejonowych będą mogli objąć sześć mandatów w KRS, co stanowi większość 6 na 11 mandatów wśród członków KRS będących sędziami sądów powszechnych.

Czytaj też w LEX: Rozstrzyganie sporów cywilnych związanych z wykorzystaniem systemów AI – problemy utrudniające orzekanie >

Co więcej, kandydat do KRS ma się charakteryzować co najmniej dziesięcioletnim stażem na stanowisku sędziego, w tym co najmniej pięcioletnim na aktualnie zajmowanym stanowisku sędziego Sądu Najwyższego, sędziego sądu apelacyjnego, sędziego sądu okręgowego, sędziego sądu rejonowego, sędziego wojskowego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu garnizonowego, sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego albo sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego. Założono również, że każdy sędzia w wyborach będzie oddawał 15 głosów na 15 kandydatów. Jak sędzia będzie mógł oddać swoje głosy? Według projektu:

• jeden głos na kandydata będącego sędzią Sądu Najwyższego;
• dwa głosy na kandydatów będących sędziami sądu apelacyjnego, nie więcej niż jeden głos na jednego kandydata;
• trzy głosy na kandydatów będących sędziami sądu okręgowego, nie więcej niż jeden głos na jednego kandydata;
• sześć głosów na kandydatów będących sędziami sądu rejonowego, nie więcej niż jeden głos na jednego kandydata;
• jeden głos na kandydata będącego sędzią sądu wojskowego;
• jeden głos na kandydata będącego sędzią Naczelnego Sądu Administracyjnego;
• jeden głos na kandydata będącego sędzią wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Projekt zakłada również, że kandydatów z SN, sądu apelacyjnego, NSA, sądów wojskowych i administracyjnych zgłaszać ma grupa 10 sędziów, w przypadku sądów okręgowych - 25 sędziów, a rejonowych... 40 sędziów. Swojego kandydata będą też mogły zgłosić Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych oraz Krajowa Rada Notarialna.

Czytaj też w LEX: Oddając głos sędziom: opinie sędziów co do statusu sędziów powołanych po 2017 r. – badanie empiryczne >

Przedsprzedaż

-15%

Przedsprzedaż

Kodeks karny. Komentarz [PRZEDSPRZEDAŻ]

Marek Mozgawa

Sprawdź  

Cena promocyjna: 245.65 zł

|

Cena regularna: 289 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 202.3 zł

KRS sędziów wyższych szczebli?

Na problem zwracają uwagę sędziowie sądów rejonowych. - Zdecydowanie uważamy, że reprezentacja sędziów sądów rejonowych w Krajowej Radzie Sądownictwa powinna być szersza, bo stanowimy najliczniejszą grupę sędziów. To jest niezaprzeczalne, sędziów sądów rejonowych jest najwięcej. W naszej ocenie zasadne byłoby też, gdyby ta liczba kształtowała się na poziomie minimum 8 członków. Uważamy też, że nie powinno być różnicowania, jeśli chodzi o liczbę sędziów, którzy mogliby zgłosić kandydata. Taka sama liczba powinna obowiązywać w przypadku sędziów wszystkich szczebli - wskazuje sędzia Marek Antas z Sądu Rejonowego w Przemyślu i członek zarządu Stowarzyszenia Absolwentów i Aplikantów KSSiP.

I dodaje, że w ocenie Votum sędziowie rejonowi powinni być wybierani do KRS nie tylko przez sędziów z sądów rejonowych, ale i pozostałych. Podobnie sędziowie z innych szczebli i gałęzi sądownictwa powinni być wybierani do KRS nie tylko przez sędziów danego szczebla czy gałęzi, ale przez ogół sędziów uprawnionych do głosowania.

Czytaj też w LEX: Sędzia bez sądu ustanowionego prawem >

Będzie problem konstytucyjny?

Sędzia Antas zwraca uwagę na jeszcze jedną kwestię. - Jeżeli chodzi o kryteria stażu, tj. pięcio- i dziesięcioletnie progi doświadczenia zawodowego konieczne dla kandydatów do KRS, uważam, że budzi to poważne wątpliwości konstytucyjne. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2007 r. wydanym w sprawie K 25/07 wskazano, że ustawodawca nie ma prawa ustanawiać dodatkowych reguł, który z sędziów może ubiegać się o wybór do KRS i może być do Rady wybrany, a który ma być tego prawa pozbawiony. Ustawodawca został jedynie zobowiązany do uregulowania sposobu wyboru sędziów do Rady - dodaje.

Czytaj też w LEX: Wybrane problemy zakresu ochrony immunitetowej sędziego i prokuratora >

8 sędziów z rejonu i równowaga będzie zachowana

Także sędzia Wiesław Kozielewicz, prezes Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN, uważa, że projekt nie przewiduje wystarczającej reprezentacji w KRS sędziów sądów rejonowych. – Prawda jest taka, że tych sędziów jest najwięcej, nadto sądy rejonowe rozstrzygają też największą liczbę spraw. Zgadzam się z tym, że sędzia, który jest członkiem KRS, powinien mieć doświadczenie i określony staż pracy w sądzie. Stąd 10 lat stażu na stanowisku sędziego wydaje się zasadną propozycją. Ale moim zdaniem wśród 15 sędziów-członków KRS pochodzących z wyboru 8 powinno reprezentować sądy rejonowe – wskazuje.

W jego ocenie nie zostanie w ten sposób zaburzona równowaga w Radzie. – Nie zapominajmy o tym, że poza 15 sędziami z wyboru w skład Krajowej Rady Sądownictwa wchodzą z urzędu I Prezes Sądu Najwyższego i Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego. Pozostałe 7 miejsc sędziów z wyboru powinni zajmować przedstawiciele: SN (1), sądów apelacyjnych (1) oraz okręgowych (2), sądów administracyjnych (2) i sądów wojskowych (1). Dodatkowo w mojej ocenie nie powinno być różnicowania w zakresie liczby sędziów zgłaszających kandydata na członka KRS. Uważam, że skuteczne zgłoszenie kandydatury powinno być poparte co najmniej setką podpisów sędziów orzekających w sądach różnych szczebli. Trzeba pamiętać, że KRS pełni w ustroju polskiego sądownictwa kluczową rolę. Rada stoi na straży niezależności sądów, niezawisłości sędziowskiej i przede wszystkim wskazuje kandydatów na sędziów sądów różnych szczebli.

Prezes przypomina, że przygotowywał propozycje dotyczące zmian w Konstytucji RP w zakresie wymiaru sprawiedliwości, proponuje w nich między innymi uzupełnienie art. 187 ust. 1 pkt 2 o sformułowanie „przez sędziów w wyborach powszechnych, bezpośrednich i odbywających się w głosowaniu tajnym" - to uniemożliwiałoby przyjęcie przez parlament w ustawie innego sposobu wyboru sędziowskiej części KRS - oraz uzupełnienie art. 186 ust. 1 o sformułowanie: „a także sprawuje nadzór nad działalnością administracyjną sądów", co skutkowałoby zabraniem tej kompetencji ministrowi sprawiedliwości.

Czytaj też w LEX: Swoboda wypowiedzi adwokatów i radców prawnych na tle standardu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka >

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.