Prokurator generalny wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 7 października 2020 r. w sprawie z powództwa banku przeciwko trzem kredytobiorcom o zapłatę.
Prokurator generalny dążył do zapewnienia zgodności orzeczeń sądowych z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Uznał on, że w wyniku wydania zaskarżonego wyroku doszło do naruszenia zasady sprawiedliwości społecznej, zasady legalizmu, zasady równości wobec prawa, zasady ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi oraz prawa do rzetelnej procedury sądowej.
- Orzeczenie oparte było na nieważnej umowie kredytu, której postanowienia, nieuzgodnione indywidualnie z pozwanymi, jako konsumentami, kształtowały ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy oraz przekraczały zasadę swobody umów – twierdził prokurator.
Umowa kredytu indeksowanego
Pozwani jako kredytobiorcy i Bank S.A. w K., którego następcą prawnym został powód, 14 grudnia 2005 r., zawarli umowę, na podstawie której bank udzielił kredytobiorcom kredytu hipotecznego na kwotę 266 581,63 zł, indeksowanego kursem franka szwajcarskiego.
Z uwagi na problemy pozwanych w spłacie kredytu, 22 grudnia 2010 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu. Bank wyraził zgodę na odroczenie płatności części rat kredytu. Kolejnym aneksem do umowy udzielono pozwanym karencji w spłacie raty na okres sześciu miesięcy karencji w spłacie odsetek oraz części kapitału. W związku z nieregulowaniem przez kredytobiorców zaległości w spłacie kredytu pismami z 28 lutego 2017 r. bank wypowiedział pozwanym umowę.
Wyrokiem z 8 maja 2019 r., I C 368/18, Sąd Okręgowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda 419 713,34 zł wraz z odsetkami i odstąpił od obciążenia pozwanych kosztami procesu.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany Robert W., zaskarżając go w całości. Wyrokiem z 7 października 2020 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku zmienił wyrok sądu okręgowego i zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 20 986 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, obciążając również pozwanych kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym. W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie. Odnosząc się do podnoszonego przez pozwanego obowiązku wzięcia pod uwagę przez sąd z urzędu Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz orzecznictwa TSUE sąd II instancji wskazał, że to na konsumencie ciąży obowiązek wskazania klauzul umownych zawartych w wiążącej go z bankiem umowie, które w jego ocenie mają charakter abuzywny.
Postanowieniem z 9 sierpnia 2023 r. Sąd Najwyższy zawiesił postępowanie w przedmiocie skargi nadzwyczajnej, wezwał do udziału w sprawie syndyka masy upadłości banku i podjął postępowanie z jego udziałem. Sąd Najwyższy uznał, że skarga nadzwyczajna zasługuje na uwzględnienie, pomimo szeregu wad, którymi jest obciążona.
Odnosząc się do naruszenia zasad oraz praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji RP Izba Kontroli przypomniała, że art. 2 Konstytucji RP nie stanowi właściwej podstawy dla przesłanki szczegółowej skargi nadzwyczajnej.
Zarzut naruszenia zasady ochrony konsumentów wynikającej z art. 76 Konstytucji RP powinien być powiązany z konkretnymi przepisami ustawowymi, które doprecyzowują zakres konstytucyjnie gwarantowanej ochrony konsumentów, czego w skardze nadzwyczajnej zabrakło.
Izba Kontroli zwróciła uwagę na rolę art. 76 Konstytucji i zobowiązanie władz publicznych do zapewnienia tej ochrony poprzez właściwą legislację.
Zobacz w LEX: Wyrok TSUE w sprawie C-520/21 a roszczenia uzupełniające stron nieważnej umowy kredytu frankowego > >
Badanie umowy z urzędu
Za zasadny uznała Izba Kontroli zarzut naruszenia prawa do rzetelnej procedury sądowej (art. 45 Konstytucji RP). O ile słusznie Sąd Apelacyjny przywołał wyrok TSUE z 11 marca 2020 r., w sprawie C-511/17, o tyle nie wywiódł z niego prawidłowych wniosków. Z wyroku tego wynika, że skuteczność ochrony, jaką sąd krajowy na mocy Dyrektywy 93/13 powinien przyznać konsumentowi w ramach interwencji z urzędu, nie może się rozciągać poza granice nakreślone przedmiotem sporu określonym w roszczeniach.
- Sąd krajowy nie jest zobowiązany do rozszerzenia sporu poza przedstawione mu żądania i zarzuty i analizować w sposób indywidualny wszystkich pozostałych warunków umowy, w celu zbadania ich potencjalnie nieuczciwego charakteru, w sytuacji gdy tylko niektóre warunki danej umowy konsumenckiej są przedmiotem powództwa – stwierdził sędzia sprawozdawca Aleksander Stępkowski. Przedmiotem sporu w tej sprawie jest kwota zobowiązania, której wysokość wynika z zastosowania mechanizmu indeksacyjnego. Tym samym, zbadanie zgodności z prawem tego mechanizmu nie wykraczało poza granice nakreślone przedmiotem sporu i sąd był zobowiązany do dokonania tego z urzędu.
Sąd Najwyższy nie podzielił zarzutu naruszenia zasady równości wobec prawa. Jego zdaniem ani uzasadnienie skargi nadzwyczajnej nie wskazuje na to, w jaki sposób miałoby dojść do jej naruszenia, ani analiza sprawy nie ujawniła tego typu naruszenia.
Najistotniejsze jednak było nieuwzględnienie w sposób należyty konsumenckiego charakteru stosunku łączącego powoda z pozwanym. Zdaniem SN pozwany miał prawo oczekiwać, że określone standardy ochrony konsumenta będą respektowane przez sąd w toku rozpoznawania sprawy, kiedy to sąd z urzędu powinien podejmować wynikające z przepisów prawa czynności.
Uchylenie wyroku
Sąd Apelacyjny, rozpoznając ponownie sprawę, uwzględni wyrażone w uzasadnieniu zapatrywania Sądu Najwyższego, dokonując oceny, czy w tym stanie faktycznym podstawa roszczenia, w szczególności określony umową sposób ustalania jego wysokości, jest zgodna z prawem w świetle przepisów chroniących konsumenta.
Sąd Najwyższy orzekał w składzie: SSN Aleksander Stępkowski (przewodniczący, sprawozdawca), SSN Mirosław Sadowski oraz Radosław Tomasz Jeż (ławnik Sądu Najwyższego)
Czytaj także w LEX: Konsument a nabycie nieruchomości na wynajem. Omówienie wyroku TS z dnia 24 października 2024 r., C-347/23 (Zabitoń) > >
Cena promocyjna: 94.06 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 74.26 zł