Problem powstał na kanwie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, który umorzył postępowanie w zakresie zobowiązania prezesa Sądu Rejonowego do rozpoznania wniosku Romana S. z 8 lipca 2020 r.
Czytaj też: NSA: Jawność rozpraw może być ograniczona, ale to nie może naruszać wolności i praw
Skarżący Roman S. zwrócił się o udostępnienie informacji publicznej poprzez wydanie kopii wszystkich wyroków z uzasadnieniami wydanych w 2019 r. zarejestrowanych w rep. C pod symbolem 056/056S.
Konieczność opłaty za kopie
Ponieważ wnioskodawca w przeszłości już kilkakrotnie wnosił o wydanie kopii wielu wyroków Sądu Rejonowego wraz z uzasadnieniami, co wymagało wielogodzinnej pracy sekretariatu wydziału cywilnego, odrywania pracowników od bieżącej pracy wydziału a następnie anonimizacji, to sąd poprosił o uiszczenie opłaty.
Opłata ta wynosiła 280 zł. Trzeba było ją wpłacić w terminie 14 dni, pod rygorem odmowy udostępnienia informacji publicznej.
Opłatę ustalono w oparciu o wyliczenie kosztów, przedstawione przez sekretariat Wydziału Cywilnego. Wnioskodawca odebrał wezwanie do uiszczenia opłaty 21 lipca 2020 r., lecz do chwili sporządzenia odpowiedzi na skargę nie uiścił tej opłaty.
W takich okolicznościach wnioskodawca złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu skargę na bezczynność prezesa Sądu Rejonowego, domagając się kwoty 5 tys. zł. Miała to być kara nałożona na prezesa sądu.
Wnioskodawca nie był zainteresowany?
Sąd wyjaśniał, że brak jakiejkolwiek odpowiedzi czy też reakcji przez wnioskodawcę na wezwanie o uiszczenie opłaty, spowodował u prezesa sądu przeświadczenie, że utracił on zainteresowanie informacją. Wskazano, że od początku 2020 r. udzielono już wnioskodawcy bezpłatnie wyczerpujących odpowiedzi na siedem złożonych wniosków w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej w tym skopiowano i poddano anonimizacji 44 wyroki Sądu Rejonowego wraz z uzasadnieniami, co przełożyło się na około 300 stron tekstu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, uznał, że skarga w części zasługuje na uwzględnienie.
Zobacz procedurę w LEX: Udostępnienie informacji publicznej na wniosek >
Prezes sądu nie odpowiedział
Sąd pierwszej instancji uznał, że należało umorzyć postępowanie sądowo-administracyjne w zakresie zobowiązania organu do wydania rozstrzygnięcia w sprawie z uwagi na udzielenie przez organ żądanej informacji 24 września 2020 r., a więc już po wniesieniu skargi. W zaistniałej sytuacji, w dacie orzekania przez sąd, nie było możliwe wydanie rozstrzygnięcia.
Mając na uwadze fakt, że prezes Sądu Rejonowego wbrew wymogom ustawy nie załatwił w wyznaczonym terminie sprawy zainicjowanej wnioskiem skarżącego, zarzut bezczynności należało uznać za uzasadniony – stwierdził WSA w Poznaniu. - Organ prawie miesiąc po wniesieniu skargi na bezczynność nie udzielił skarżącemu żądanej informacji publicznej, a skarżący nie został poinformowany o przedłużeniu terminu do załatwienia wniosku. W związku z tym prezes sądu do 24 września 2020 r. pozostawał w bezczynności.
Wniosek o udostępnienie informacji publicznej wpłynął do organu 14 lipca 2020 r. Skarżący otrzymał wezwanie do uiszczenia kosztów 21 lipca 2020 r. Tak więc 14-dniowy termin na reakcję wnioskodawcy upłynął 4 sierpnia 2020 r. Mimo upływu tego terminu organ nie udostępnił informacji publicznej ani nie wydał decyzji o odmowie jej udostępnienia.
Czytaj w LEX: Praktyka udostępniania informacji publicznej >
WSA w Poznaniu podniósł również, że sytuacja, w której strona czeka bezowocnie na rozstrzygnięcie organu administracji publicznej nie da się pogodzić z regułami demokratycznego państwa prawa. Zachowanie organu nie zasługuje na aprobatę i w sposób oczywisty podważa zaufanie jednostki do organów administracji publicznej. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której organ nie podejmuje żadnej czynności realnie zmierzającej do zakończenia postępowania.
Uzależnienie wszczęcia postępowania od opłaty
WSA wskazał, że przepisy ustawy nie przewidują możliwości uzależnienia wszczęcia postępowania w sprawie udostępnienia informacji publicznej od uprzedniego wniesienia opłaty.
Przyjmuje się, że powiadomienie o wysokości opłat związanych z udostępnieniem takiej informacji przed jej udostępnieniem ma zasadnicze znaczenie w realizacji tego prawa. Powiadomienie umożliwia bowiem wnioskodawcy podjęcie decyzji o pokryciu kosztów udostępnianych informacji, gdyż ze względu na wysokość opłaty może on odstąpić od żądania udostępnienia informacji bądź zmienić sposób lub formę udostępnienia informacji.
Zobacz procedurę w LEX: Nałożenie opłaty związanej z dodatkowymi kosztami udostępnienia informacji publicznej >
WSA w Poznaniu nie uwzględnił wniosku skarżącego o zwrot kosztów postępowania, w szczególności kosztów wysłanej w sprawie korespondencji.
Szkoda i krzywda
Skarżący finalnie otrzymał żądaną informację – podkreślił sąd I instancji. Ponadto skarżący nie wykazał w żaden sposób, by bezczynność organu doprowadziła do wystąpienia po jego stronie konkretnej szkody lub krzywdy.
Sądowi orzekającemu z urzędu wiadome było, że skarżący co najmniej od kilku lat domaga się w ramach informacji publicznej od różnych sądów powszechnych kopii wszystkich wyroków z uzasadnieniami wydanych w różnych latach i zarejestrowanych w rep. C pod symbolem 056/056S. I skarżący otrzymuje kopie tych wyroków. W kontekście tego kilkutygodniowe opóźnienie w otrzymaniu przez skarżącego kolejnej partii kopii wyroków nie mogło doprowadzić do powstania po stronie skarżącego realnej szkody lub krzywdy.
Skargę kasacyjną na ten wyrok wywiódł skarżący, zaskarżając go w części dotyczącej stwierdzenia braku rażącego naruszenia prawa przez organ.
Czytaj w LEX: Podstawy skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym >
Oddalenie skargi
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zarzuty skargi kasacyjnej nie są zasadne.
Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że bezczynność prezesa Sądu Rejonowego nie miała miejsca z rażącym naruszaniem prawa – orzekł NSA. I dodał, że błąd prezesa, wynikał z braku reakcji skarżącego na wezwanie do uiszczenia opłaty. Stąd nie można przypisać prezesowi Sądu Rejonowego złej woli i stwierdzić, aby przyczyną bezczynności było zamierzone uniemożliwienie stronie skarżącej dostępu do informacji publicznej. Organ nie pozostawił wniosku strony bez rozpoznania, lecz podjął działania w terminie zakreślonym w art. 13 ust. 1 u.d.i.p. Ponadto organ, gdy tylko zorientował się, że popełnił błąd – udostępnił wnioskodawcy żądane informacje. Uznać zatem należy, że bezczynność organu bez wątpienia nie była "rażąca".
Rekompensata za negatywne przeżycia
W zakresie zarzutu dotyczącego nieprzyznania sumy pieniężnej, to NSA przypomniał, że przyznanie skarżącemu od organu określonej sumy pieniężnej stanowi nie tyle sankcję dla organu za wadliwe prowadzenie postępowania, co rekompensatę dla strony za wszelkiego rodzaju dolegliwości i niedogodności, jakich doznała na skutek bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania (por. wyrok NSA z 11 maja 2018 r. sygn. akt I OSK 2230/17). Pojęcie "sumy pieniężnej" to nie to samo co "odszkodowanie" i "zadośćuczynienie" z kodeksu cywilnego. Tym samym sam fakt naruszenia przez organ terminów nie oznacza automatycznie obowiązku przyznania skarżącemu sumy pieniężnej, o której mowa w art. 149 par. 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Przyznana suma pieniężna stanowi swego rodzaju zryczałtowaną rekompensatę przyznawaną stronie przez sąd administracyjny za negatywne przeżycia wynikające z bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania. Przyznanie tej sumy powinno być uzależnione od czasu trwania postępowania, rodzaju sprawy i jej znaczenia dla skarżącego oraz ewentualnego zachowania skarżącego, jeżeli przyczynił się on do wydłużenia postępowania. W tej sprawie, skoro organ nie dopuścił się bezczynności o charakterze rażącego naruszenia prawa a skarżący nie wykazał, jakie negatywne skutki miała bezczynność organu w udostępnieniu żądanych orzeczeń, to nie może budzić wątpliwości zasadność
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak słusznie zauważył WSA w Poznaniu, nie zachodziła konieczność zrekompensowania skarżącemu negatywnych przeżyć psychicznych i krzywdy moralnej związanych z bezczynnością organu. Tym samym rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji w tym zakresie mieści się w granicach jego ustawowych uprawnień i zostało prawidłowo uzasadnione. Zgodzić należy się ze skarżącym, że przyznanie sumy pieniężnej nie jest uzależnione od uprzedniego wymierzenia organowi grzywny.
Wyrok NSA z 29 czerwca 2023 r. , sygn. akt III OSK 4532/21
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
