Pytania prawne zapadły na kanwie sprawy o odmowę wykonania orzeczenia sądu niderlandzkiego - Rechtbank Limburg z 13 listopada 2019 r., wydanego w sprawie 7416146/CV EXPL 18-8948 na posiedzeniu w Roermond. Polska spółka sądziła się w Holandii i uzyskała niekorzystne dla siebie postanowienie. Wobec tego zwróciła się do Sądu Apelacyjnego w Poznaniu o odmowę wykonania tego postanowienia (sygn. I ACz 444/20).
Pytanie o przebieg kariery sędziego
Z pytaniami do holenderskiego ministra zwrócili się sędziowie SN Kamil Zaradkiewicz (przewodniczący), Leszek Bielecki (sprawozdawca) oraz Renata Żywicka. Izba Cywilna powołała się na postanowienia Traktatu o Unii Europejskiej oraz Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, z uwzględnieniem wykładni przyjętej w tym zakresie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
W świetle orzecznictwa TSUE, może okazać się konieczne dokonanie przez Sąd Najwyższy weryfikacji spełnienia kryteriów sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy według standardów orzeczniczych TSUE. Weryfikacja taka powinna być dokonana przez Sąd Najwyższy z urzędu.
Czytaj też w LEX: Niezawisłość sędziowska oraz niezależność sądów - komentarz praktyczny >>>
W konsekwencji, w rozpoznawanej sprawie, celem ustalenia spełnienia kryteriów przez niderlandzki Sąd Rechtbank Limburg w składzie jednoosobowym, który wydał, podlegające ocenie w zakresie wykonalności, orzeczenie, konieczne było zwrócenie się do Rady Sądownictwa Królestwa Niderlandów o udzielenie informacji dotyczących przebiegu kariery. Okoliczności powołania sędziego holenderskiego mogą mieć wpływ na ocenę spełnienia kryteriów.
Czytaj też: W SN spór sędziowski Zaradkiewicz - Żurek i pierwsze testy niezawisłości
Dane o konkursie i nominacji
SN zwrócił się do Raad voor de Rechtspraak (Rady Sądownictwa) w Królestwie Niderlandów o:
- przedstawienie odpisów dokumentów potwierdzających i dotyczących przebiegu procedury nominacyjnej na stanowisko sędziowskie sędziego, z uwzględnieniem w szczególności, trybu jego powołania ze wskazaniem właściwych organów uczestniczących w procedurze nominacyjnej, ich składu osobowego oraz pełnionych funkcji przez ich członków z uwzględnieniem wskazania ewentualnego zakresu wpływu reprezentantów władzy ustawodawczej lub wykonawczej na nominację sędziowską oraz odpisu dokumentu o powołaniu, odpisu wniosku o powołanie oraz ewentualnych opinii na temat kandydatury na urząd sędziego,
- udzielenie informacji o konkursie na urząd sędziego w Rechtbank Limburg, w którym uczestniczył jako kandydat , liczby- konkurujących innych kandydatów na stanowisko sędziowskie, na które został powołany oraz ewentualnej drogi odwoławczej dla kandydatów, którzy nie uzyskali rekomendacji właściwych organów i nie zostali powołani, a także kryteriów oceny, o ile takie zostały przedstawione,
- przedstawienie ocen pracy sędziego w okresie pełnienia służby i ewentualnych toczących się wobec niego postępowań sądowych, wyjaśniających lub dyscyplinarnych względnie zarzutów dotyczących oceny jego niezawisłości i postawy w ramach pełnienia obowiązków sędziego oraz poza służbą ewentualnej działalności sędziego o charakterze politycznym, w tym przynależności do partii politycznych, bez względu na czas jej prowadzenia oraz zatrudnienia w organach władzy ustawodawczej lub wykonawczej.
Ponadto polski Sąd Najwyższy wnosi o przeprowadzenie dowodu, że sędzia orzekający w sprawie spełnienia przesłanki uzasadniających uznanie sądu z jego udziałem jako spełniającego kryteria niezależności (niezawisłości) wynikających ze standardów orzecznictwa TSUE.
Czytaj w LEX: Test bezstronności (niezawisłości) sędziego w praktyce >
Pytania do holenderskiego ministra
SN prosi też ministra sprawiedliwości Holandii o:
- udzielenie tekstu prawa niderlandzkiego regulującego w odniesieniu do sądownictwa powszechnego:
- tryb nominacji na urząd sędziego z uwzględnieniem standardu konstytucyjnego i ustawowego Królestwa Niderlandów oraz wynikającego z orzecznictwa TSUE, i aktualnie kryteria oceny sędziów,
- wpływ władzy ustawodawczej lub wykonawczej na tryb nominacji sędziów sądów powszechnych w Królestwie Niderlandów i jego zakres, ze szczególnym uwzględnieniem Raad voor de Rechtspraak (Rada Sądownictwa) i formalnego związania jej rekomendacjami (opiniami) na temat kandydatów na urząd sędziego, oraz, ewentualnie, postępowań dyscyplinarnych lub innych dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej lub karnej tego sędziego,
- drogę odwoławczą dla kandydatów niepowołanych na urząd sędziego, skład oraz sposób wyboru członków Raad voor de Rechtspraak, jak również sposób powoływania sędziów niderlandzkich sądów powszechnych w okresie przed ustanowieniem Raad voor de Rechtspraak,
- ewentualne zmiany ustawowe dotyczące wdrożenia standardów wynikających z prawa Unii Europejskiej w związku z wykładnią art. 19 ust. 1 akapit 2 TUE oraz art. 47 ust. 1 i 2 KPP UE przez TSUE
- istnienie w prawie niderlandzkim gwarancji konstytucyjnych dotyczących statusu sędziego, jego niezawisłości i nieusuwalności
Czy tzw. neo-sędzia może pytać o niezawisłość?
Zgodnie ze stanowiskiem Rzecznika Praw Obywatelskich wyrażonym w opinii z zeszłego roku, sędzia Kamil Zaradkiewicz nie był uprawniony do przedłożenia pytań prejudycjalnych TSUE, gdyż sam został wadliwie powołany (w 2018 r. z wniosku nowej KRS), co podważa jego niezawisłość i bezstronność.
Sędzia Kamil Zaradkiewcz pytał Trybunał unijny, czy sędziowie polscy powołani jeszcze w czasach PRL przez Radę Państwa są sędziami niezawisłymi i bezstronnymi. Trybunał odpowiedział wówczas, że sędzia został powołany w czasie, gdy jego państwo członkowskie nie było jeszcze demokratyczne, nie podważa niezawisłości i bezstronności tego sędziego.
Michal Bobek, Rzecznik Generalny TSUE, całkowicie odrzucił argumentację sędziego Zaradkiewicza. Wyraził też wątpliwość, czy "sam sędzia odsyłający został prawidłowo powołany" (sprawa C-132/20, pytanie z 10 marca 2020 r.).
Sygn. akt II CSKP 1518/22, postanowienie SN z 30 czerwca 2023 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
