Prokuratura Europejska, która działa od 1 czerwca br.,  jest niezależnym organem Unii właściwym do spraw dochodzenia i ścigania przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, takich  jak  oszustwa, korupcja, transgraniczne oszustwa w zakresie VAT przekraczające 10 mln EUT, a także stawiania przed sądem ich  sprawców. 

Nowy organ 22 państw, bez Polski

W tym celu Prokuratura Europejska może prowadzić dochodzenia, wnosić oskarżenia i występować w charakterze oskarżyciela przed właściwymi sądami państw członkowskich. Centrala Prokuratury Europejskiej znajduje się w Luksemburgu, wraz z biurem jej szefowej oraz kolegium prokuratorów ze wszystkich krajów uczestniczących. Obecnie w tej  formie  wzmocnionej  współpracy  uczestniczą 22 państwa  członkowskie: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Portugalia,  Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Włochy. 

Czytaj: Prokuratura Europejska rozpoczęła działalność - bez Polski>>

Polska odmówiła przystąpienia do tej instytucji (także Szwecja, Węgry, Irlandia i Dania). Zastrzeżenia polskich władz wobec Prokuratury Europejskiej dotyczyły  m.in. jej proponowanych uprawnień w kwestii zwalczania oszustw związanych z VAT. Polscy dyplomaci argumentowali, że jest to kompetencja państw członkowskich, a skuteczność Prokuratury Europejskiej wniosłaby niewielką wartość dodaną w tej kwestii.

Współpraca będzie możliwa

Projekt, który został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji, przewiduje dodanie do Kodeksu postępowania karnego po art. 615 artykułu 615a w brzmieniu: "Przepisy rozdziałów 62, 62c, 62d, 63, 65b, 65d i 67, a także przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/1805 z dnia 14 listopada 2018 r. w sprawie wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty stosuje się odpowiednio do współpracy między organami postępowania karnego a Prokuraturą Europejską.

 


Jak można przeczytać w uzasadnieniu projektu, Prokuratura Europejska nie jest organem państw członkowskich uczestniczących w mechanizmie wzmocnionej współpracy, co oznacza, że zgodnie z obecnymi regulacjami Kodeksu postępowania karnego, nie jest ona uprawniona do występowania w ramach prowadzonych postępowań karnych  w  zakresie  swojej  kompetencji  o  udzielenie  jej  szeroko rozumianej pomocy prawnej przez polskie organy postępowania karnego (prokuratury i sądy) i vice versa. 
Jest w nim także argument, że ta przeszkoda we wzajemnej współpracy pomiędzy Polską, jako państwem nieuczestniczącym we wzmocnionej współpracy, a Prokuraturą Europejską, nie może zostać rozwiązana wyłącznie w drodze notyfikacji składanych w trybie art. 105 ust. 3 rozporządzenia 2017/1939 przez państwa członkowskie uczestniczące wskazujących Prokuraturę Europejską jako podmiot uprawniony do występowania w zakresie obrotu prawnego  dotyczącego wskazanych wyżej obszarów współpracy w sprawach karnych, a w przypadku END, w zakresie objętym  przedmiotem  postępowań  prowadzonych  przez  Prokuraturę  Europejską,  także do wykonywania orzeczeń, wydanych przez właściwe organy państw członkowskich nieuczestniczących we wzmocnionej współpracy.

Potrzebna jest zmiana w polskim prawie

Autorzy projektu zwracają uwagę, że Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, zgodnie z art. 4 Traktatu o Unii 
Europejskiej, jest zobowiązana do lojalnej współpracy z Unią
w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów, w tym poprzez ułatwianie wypełniania przez Unię jej zadań oraz powstrzymanie się od podejmowania środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów  Unii. Również art. 325 Traktatu o funkcjonowaniu  Unii  Europejskiej  stanowi, że zarówno Unia jak i jej państwa członkowskie są zobowiązane do zwalczania wszelkich działań naruszających interesy finansowe Unii, a państwa członkowskie do podejmowania takich samych środków do zwalczania nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii, jakie podejmują do zwalczania nadużyć finansowych naruszających ich własne interesy finansowe.  

- Tym samym niezbędna jest nowelizacja przepisów Kodeksu postępowania karnego włączająca Prokuraturę Europejską do kręgu podmiotów uprawnionych do funkcjonowania w transgranicznym obrocie prawnym i umożliwiająca polskim prokuraturom i sądom wykonywanie jej wystąpień, jak również wprowadzająca  możliwość występowania przez polskie prokuratury i sądy do Prokuratury Europejskiej o zabezpieczenie i przekazanie materiału dowodowego w sprawach objętych jej kompetencją - napisano w uzasadnieniu projektu.