Celem wykonania wyroków Trybunału jest wypłacenie słusznego zadośćuczynienia zasądzonego przez Trybunał. W niektórych przypadkach konieczne może być także podjęcie środków indywidualnych i generalnych w celu usunięcia naruszenia Konwencji.
Tymczasem najdłużej czekającym wyrokiem Trybunału jest aborcyjny wyrok w sprawie Alicji Tysiąc, który czeka na wykonanie od 2007 roku.
Rośnie liczba orzeczeń niekorzystnych dla rządu, tj. wyroków stwierdzających co najmniej jedno naruszenie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. Rząd chce wprowadzić skuteczny krajowy mechanizm koordynacji wykonywania wyroków. Rolą tego mechanizmu będzie:
- eliminacja występującego obecnie problemu braku wystarczającej wiedzy organów i podmiotów wykonujących zadania publiczne, które są właściwe do podjęcia działań celem wykonania orzeczenia ETPCz, na temat sposobu postępowania po wydaniu wyroku ETPCz i ich obowiązków w procesie wykonywania;
- rozwiązanie kwestii braku skutecznych narzędzi po stronie organu koordynującego wykonywanie wyroków (minister właściwy do spraw zagranicznych) do wskazania organu właściwego do podjęcia działań celem wykonania wyroku, możliwych sposobów, narzędzi i terminów jego wykonania;
- wprowadzenie zobowiązania do współdziałania podmiotów wykonujących zadania publiczne w zakresie wykonywania orzeczeń ETPCz;
- uregulowanie procesu wypłaty słusznego zadośćuczynienia;
- zmniejszenie liczby skarg powtarzalnych komunikowanych przez ETPCz (tj. notyfikowanych Rządowi przez ETPCz celem ustosunkowania się do wskazanych zarzutów podniesionych w skardze) w sprawach przeciwko Polsce.
Czytaj też: Polska będzie wykonywać wyroki ETPCz – rząd zapowiada specjalną ustawę
Autorzy projektu wskazują, że liczba wypłat z jednej decyzji czy wyroku wzrasta nawet do kilkudziesięciu czy kilkuset (tzn. jednym orzeczeniem ETPCz rozstrzyga od kilku do nawet ponad stu skarg, połączonych do wspólnego rozpoznania). W latach 2011-2024 łączna kwota wypłaconego słusznego zadośćuczynienia wyniosła 57 256 528,03 zł (w samym 2024 r. - 7 250 366,10 zł).
Problem związany z niekorzystnym bilansem orzeczeń pozytywnych w stosunku do negatywnych, który pociąga za sobą również rosnącą liczbę orzeczeń wymagających wykonania, pogłębia długi okres pozostawania orzeczenia w procesie wykonywania. Według stanu na dzień 31 grudnia 2024 r. 28 wyroków (21 proc. wszystkich wyroków) w sprawach polskich znajduje się w procedurze nadzoru Komitetu Ministrów RE dłużej niż pięć lat, a najstarsze polskie wyroki w procesie wykonywania pochodzą z 2005 r. Przy czym nie zawsze istnieje związek między długim czasem wykonywania wyroku a szczególnym skomplikowaniem sprawy czy systemowym charakterem stwierdzonego przez ETPCz naruszenia, które wymagałyby podjęcia kompleksowych i czasochłonnych działań obejmujących zmianę zarówno prawa, jak i praktyki, a więc byłyby zdolne uzasadnić dłuższy czas niezbędny do wykonania wyroku.
Trudności z wykonaniem
- Wykonanie wyroków ETPCz jest złożone i zindywidualizowane. Bardzo często problem jest w procesie stosowania prawa. Nie wyobrażam sobie, by w drodze ustawowej regulować ten proces. A więc np. w kontekście swobody wypowiedzi wymóc, by sądy adekwatnie uwzględniały m.in. określenie, czy wypowiedź jest oceną, czy twierdzeniem; publiczną rangę wypowiedzi; dziennikarski charakter wypowiedzi i kontrolną funkcję mediów – mówi Prawo.pl prof. Ireneusz Kamiński z Instytutu Nauk Prawnych PAN. I dodaje, że sądy mogą i powinny to robić w procesie stosowania prawa, uwzględniając kwestie konieczności i proporcjonalności.
- Jeśli natomiast wada "tkwi w prawie", to należy je zmienić, by korespondowało z konwencyjnym standardem. Ale nie jest do tego potrzebna specjalna ustawa, wystarcza zwykły proces nowelizacji - podkreśla.
Tego samego zdania jest dr Piotr Kładoczny z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.
– Wykonywanie wyroków ETPCz, szczególnie tych wskazujących na systemowe problemy, to przede wszystkim odpowiednie zmiany w prawie – mówi Prawo.pl. I wskazuje, że jeśli Fundacja Helsińska od lat upomina się o wykonywanie orzeczeń dotyczących przewlekłości postępowań sądowych, to tego nie da się załatwić jedną ustawą, nawet specjalną. – Do tego potrzebne są poważne reformy w prawie i w procedurze.
![Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2022 [EBOOK] ebook](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/61648/978-83-8328-689-10_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 89.1 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 74.26 zł
