W sprawie chodziło o postanowienie wydane przez sąd drugiej instancji w stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 lipca 2023 r. Zmiany nastąpiły w wyniku nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego w kwestii zażaleń.
Jak stwierdził w uzasadnieniu sędzia sprawozdawca sędzia SN Dariusz Zawistowski, wątpliwości Sądu Okręgowego w Gdańsku wzbudziło tzw. zażalenie poziome od postanowienia o odrzuceniu apelacji. Wcześniej, przed nowelizacją nie było wymagane złożenie wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem jako warunku dopuszczalności apelacji przy zażaleniach. A ustawodawca nie dokonał żadnych zmian w ustawie i kosztach sądowych.
- Gdy pełnomocnik zawodowy po zapoznaniu się z rozstrzygnięciem sądu, który odmówił zwolnienia od kosztów sądowych, uznaje, że nie ma sensu wniesienie zażalenia, to nie może być uznane jako sytuacja, która postawi stronę w gorszej pozycji. Bo to doprowadzi do upływu terminu wniesienia opłaty - wskazał sędzia Zawistowski. - W związku z tym, względy celowościowe i związane z ochroną słusznych interesów stron też przemawiają za taką wykładnią jak w uchwale - dodał.
Tryb zaskarżenia
W sprawie o podział majątku Sąd Rejonowy w Gdyni 14 listopada 2024 r. odrzucił wniosek strony o zwolnienie z kosztów sądowych, a sąd II instancji Sąd Okręgowy w Gdańsku poparł to postanowienie. Apelację również odrzucił. Sąd uznał, że bez znaczenia w sprawie jest złożenie wniosku przez pełnomocnika strony skarżącej o sporządzenie uzasadnienia.
Sąd okręgowy przypomniał, że zgodnie z nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego dokonaną ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw rozszerzono katalog postanowień sądu drugiej instancji, na które przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu. Dodano m.in. możliwość zaskarżenia w drodze zażalenia poziomego postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcia takiego zwolnienia (zmiana ta weszła w życie 1 lipca 2023 r.).
Dalej sąd drugiej instancji wskazał, że zgodnie z art. 112 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma został prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma. Natomiast na podstawie ustępu 3 tego artykułu ustępu 2 nie stosuje się, jeżeli pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego.
W takim przypadku, jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym, od dnia jego ogłoszenia.
Termin od dnia doręczenia
Sąd Okręgowy przypomniał jednak, że chodzi o sytuację, gdy o zwolnieniu od kosztów sądowych orzekał sąd pierwszej instancji, a strona wniosła zażalenie w przepisanym terminie. Wtedy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu drugiej instancji zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia.
Wątpliwości sądu okręgowego dotyczyły art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych, czy w przypadku, gdy strona w terminie tygodniowym od dnia doręczenia jej odpisu postanowienia w przedmiocie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych wniosła o sporządzenie i doręczenie jej odpisu postanowienia wraz z uzasadnieniem, lecz nie wywiodła zażalenia, to termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie odpisu postanowienia, czy też od dnia uprawomocnienia się postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych, które następuje w terminie tygodniowym od dnia doręczenia stronie tego postanowienia wraz z uzasadnieniem.
Konsekwencje dla stron
Sąd drugiej instancji wskazał na możliwe negatywne konsekwencje dla strony, która powinna, aby nie uchybić terminowi do opłacenia pisma, uiścić opłatę przed doręczeniem odpisu postanowienia z uzasadnieniem. Tym samym opłata musiałaby zostać uiszczona przed zapoznaniem się z motywami rozstrzygnięcia sądu odmawiającego zwolnienia od kosztów sądowych i przed podjęciem decyzji o zaskarżeniu tego rozstrzygnięcia. Wzbudziło to wątpliwości aksjologiczne, zwłaszcza że termin do uiszczenia opłaty upłynąłby przed terminem uprawomocnienia się postanowienia odmawiającego zwolnienia od kosztów sądowych – podsumował sąd okręgowy.
Uchwała trzech sędziów Izby Cywilnej SN z 8 października 2025 r., sygnatura akt III CZP 47/24
Cena promocyjna: 170.1 zł
Cena regularna: 189 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 132.3 zł
