Projekt wdraża postanowienia dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r. (dyrektywa PSD), która określa zasady wykonywania usług płatniczych na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Jej przepisy wspierają realizację projektu SEPA (Single Euro Payment Area - Jednolity obszar płatności w euro), który ma służyć usunięciu barier dla transgranicznych produktów oraz wspierać rynek wewnętrzny UE. Wdrożenie tych przepisów powinno umożliwić obywatelom, przedsiębiorcom oraz innym uczestnikom obrotu gospodarczego realizację płatności na podstawie jasnych i klarownych zasad prawnych. Dotąd kraje miały własne, wewnętrzne zasady realizacji płatności. Skutkowało to dodatkowymi kosztami i utrudnieniami. Jednolite zasady realizacji płatności będą korzystne dla wszystkich podmiotów świadczących usługi płatnicze, umożliwiając im konkurencję na całym unijnym rynku.
Przepisy projektowanej ustawy obejmą: banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, instytucje pieniądza elektronicznego, publicznego operatora pocztowego, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (w tym Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową) oraz tzw. pośredników – punkty świadczenia usług płatniczych, a także inne (wykonujące płatności typu: międzynarodowe przekazy pieniężne, wpłaty na rachunki bankowe, wydawanie kart płatniczych i ich rozliczanie, płatności internetowe, itp.).
Na gruncie polskim, przyjęcie rozwiązań zaproponowanych w projekcie ustawy pobudzi rozwój obrotu bezgotówkowego oraz ujednolici warunki wykonywania płatności krajowych i przygranicznych. Ponadto implementowane przepisy umożliwią Polsce w przyszłości płynne przejście do strefy euro.
Zgodnie z projektem ustawy, na rynek usług finansowych wejdą nowi dostawcy usług – instytucje płatnicze oraz biura usług płatniczych.
Instytucja płatnicza, po otrzymaniu zezwolenia wydanego przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) albo odpowiedni organ nadzoru jednego z państw członkowskich, będzie mogła świadczyć usługi na terenie całej UE, na zasadzie jednolitego paszportu. Warunkiem będzie poinformowanie organu nadzoru o zamiarze podjęcia takiej działalności. W tym celu konieczne będzie notyfikowanie zamiaru prowadzenia działalności przez organ nadzoru państwa macierzystego, instytucji nadzorczej państwa, w którym ma odbywać się świadczenie usług.
W założeniu, instytucja płatnicza ma stanowić przeciwwagę dla banków, które obecnie są głównymi dostawcami usług płatniczych na polskim rynku. Należy wspomnieć, że o ile obecnie usługi tego typu należą w Polsce do tzw. wolnej działalności gospodarczej, to po wprowadzeniu w życie przepisów ustawy uzyskają status działalności regulowanej i zostaną poddane nadzorowi KNF. W projekcie uregulowano szczegółowo cele nadzoru, czynności podejmowane w jego ramach oraz uprawnienia Komisji. Wszystko to ma służyć zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego podmiotów świadczących usługi płatnicze oraz ochronie użytkowników tych usług. Zgodnie z nowym prawem, instytucja płatnicza musi posiadać kapitał założycielski, dostosowany do prowadzonej działalności (w wysokości 20, 50 lub 125 tys. euro) oraz fundusze własne.
Biura usług płatniczych, według przepisów projektowanej ustawy, będą mogły świadczyć usługi płatnicze w ograniczonym zakresie (np. przekazy pieniężne, wpłaty na rachunki), na ograniczoną skalę (obroty do 500 tys. euro miesięcznie) oraz działać tylko w Polsce. Działalność biur, prowadzonych przez osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, podlega przepisom ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i z tego względu ma charakter regulowany. Działalność ta nie wymaga zezwolenia i może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru. Nadzór nad biurami będzie sprawować KNF. Dzięki nowej ustawie drobni przedsiębiorcy – np. podmioty prowadzące działalność o charakterze rodzinnym czy w formie jednoosobowej działalności gospodarczej – będą mogły kontynuować swoją działalność w formie uregulowanej.
W projekcie ustawy podano katalog usług płatniczych. Chodzi o tradycyjne usługi (prowadzenie rachunku, wpłaty i wypłaty gotówki, przelewy, zlecenia, itp.), ale również m.in. płatności przekazywane przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu, który jest pośrednikiem między użytkownikiem zlecającym transakcję a odbiorcą w sytuacji, gdy płatność przekazywana jest przy użyciu urządzenia telekomunikacyjnego cyfrowego lub informatycznego, a także usługi płatnicze polegające na wydawaniu instrumentów płatniczych czy zawierania umów o przyjmowanie zapłaty przez użyciu tych instrumentów.
Przepisy projektowanej ustawy nie będą się odnosiły m.in. do: czeków, weksli czy transakcji dokonywanych wyłącznie za pomocą gotówki. Nie obejmą również papierowych książeczek mieszkaniowych.
W projekcie zawarto słownik pojęć i definicji – np. rachunek płatniczy. Zgodnie z propozycją, jest to rachunek prowadzony przez instytucje świadczące usługi płatnicze. Rachunkiem płatniczym będzie również rachunek bankowy oraz rachunek członka spółdzielczej kasy oszczędnościowo-pożyczkowej w sytuacji, gdy będzie on służyć wykonywaniu transakcji płatniczych. Jedną z istotnych jest definicja „dnia roboczego”, która ma znaczenie ze względu na kluczową rolę, jaką dzień ten odgrywa przy obliczaniu terminów realizacji transakcji płatniczych.
Określono prawa i obowiązki związane z dostarczaniem usług płatniczych i zasady korzystania z nich. Opisano także reguły funkcjonowania instytucji płatniczych i biur usług płatniczych. Wejście w życie przepisów ustawy oznaczać będzie, że podmioty, które prowadzą taką działalność muszą dostosować się do nowych zasad.
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-pożyczkowe oraz Bank Gospodarstwa Krajowego zostały zaliczone do kategorii dostawców usług płatniczych na równi z bankami. Instytucje te nie muszą uzyskiwać zezwolenia i spełniać kryteriów przewidzianych dla instytucji płatniczych, ponieważ ich status prawny wynika z innych przepisów.
Projektowane przepisy ustawy o usługach płatniczych wprowadzają zmiany w kilkunastu innych ustawach. Chodzi m.in. o ustawy: o rachunkowości, Prawie bankowym, Prawie dewizowym, Prawie upadłościowym i naprawczym, o elektronicznych instrumentach płatniczych, o swobodzie działalności gospodarczej, o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Jak twierdzą autorzy projektu, usunięcie barier w realizacji usług płatniczych zwiększy konkurencję między podmiotami świadczącymi tego typu usługi, przyczyni się do wzrostu zaufania konsumentów do nowoczesnych instrumentów płatniczych oraz doprowadzi do harmonizacji przepisów prawnych regulujących taką działalność na terenie całej Unii Europejskiej.