Niewyznaczenie rozprawy powoduje nieważność postępowania?

SN: Niewyznaczenie rozprawy powoduje nieważność postępowania?

Sąd Apelacyjny w Krakowie, rozpoznając apelację pozwanego w sprawie o zapłatę, postanowił przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozpoznania zagadnienie prawne dotyczące tego, czy rozpoznanie sprawy przez sąd pierwszej instancji na posiedzeniu niejawnym z naruszeniem przepisów przesądza o pozbawieniu strony możności obrony praw. Izba Cywilna rozpozna to zagadnienie w składzie siedmiorga sędziów.

Zachodzi wątpliwość, czy sąd musi dalej badać, czy uchybienie to miało rzeczywisty wpływ na możność działania strony oraz badania, czy pomimo takiego naruszenia prawa procesowego, strona mogła podejmować czynności w celu obrony swoich praw.

Poprzednie uchwały SN

Sąd Najwyższy już w poprzednich latach wyjaśniał w uchwałach sytuacje z art. 379 pkt 5 k.p.c. Wskazywał m.in., że „hipoteza art. 379 pkt 5 k.p.c. zostaje wypełniona, gdy z powodu uchybień procesowych sądu strona nie mogła brać i faktycznie nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, zaś skutki tych wadliwości nie mogły być usunięte na następnych posiedzeniach przed wydaniem wyroku w danej instancji.” (sygn. I CSK 2834/24).

W wyroku z 15 października 2010 r. o sygn. V CSK 58/10 Sąd Najwyższy uznał, że o zaistnieniu przesłanek nieważności z art. 379 pkt 5 k.p.c. przesądza kumulatywne wystąpienie trzech okoliczności:

naruszenie przez sąd przepisów procesowych będących źródłem procesowych uprawnień strony,
wpływ wspomnianego uchybienia na wyłączenie możliwości działania strony w postępowaniu,
niemożność obrony swych praw w postępowaniu w następstwie wystąpienia obu uprzednio wymienionych okoliczności.

Dwa poglądy na ważność postępowania

W uzasadnieniu zagadnienia prawnego Sąd Apelacyjny wskazał, że formułowany w sprawie problem budzi istotne wątpliwości, gdyż z jednej strony z wykładni art. 379 pkt 5 k.p.c. zdaje się wynikać, że nie ma podstaw do jednoznacznego przesądzenia, iż określone naruszenie przepisów postępowania zawsze – niezależnie od indywidualnych okoliczności sprawy – prowadzi do opisanego w tym przepisie stanu niemożności obrony przez stronę swych praw.

Z drugiej jednak strony w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, mimo wniosku strony o przeprowadzenie rozprawy, prowadzi do pozbawienia strony możności obrony jej praw.

Za przyjęciem szerokiego rozumienia przepisów regulujących nieważność postępowania może też przemawiać konstytucyjne, unijne i międzynarodowe uregulowanie prawa do sądu, które zasadniczo obejmuje prawo strony do wysłuchania na rozprawie oraz prawo do jawnej (publicznej) rozprawy sądowej.

Postanowienie Izby Cywilnej SN z 10 lipca 2025 r. , sygn. III CZP 4/25

Nowość