Sytuacja wyglądała nietypowo. Przewodniczący Wydziału Cywilnego bezpodstawnie wydał zarządzenie o wyłonieniu nowego składu orzekającego w drodze losowania z pominięciem sędziego wyznaczonego do rozpoznania sprawy z mocy ustawy na podstawie przepisu art. 386 par. 5 k.p.c. Działo się to po uchyleniu sprawy do ponownego rozpoznania. Według kodeksu, w przypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sąd rozpoznaje ją w tym samym składzie, chyba że nie jest to możliwe lub powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu.
Czytaj: Prof. Rzewuski: Procesowe nowalijki nie uzdrowiły polskiej procedury cywilnej>>
Nieważność postępowania?
Sąd Apelacyjny w Gdańsku, rozpoznając roszczenie majątkowe powziął wątpliwość, czy w takiej sytuacji naruszenie zasady niezmienności składu sądu wyznaczonego do rozpoznania sprawy może powodować sprzeczność składu orzekającego z przepisami prawa? Czy art. 55 par. 4 zdanie drugie ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych wyłącza możliwość badania sprzeczności składu orzekającego z przepisami prawa w związku z naruszeniem przez Przewodniczącego Wydziału k.p.c. i ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych?
Według procedury cywilnej, nieważność postępowania zachodzi, jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy. Z drugiej strony - przepisy o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu nie ograniczają jurysdykcji sędziego i nie mogą być podstawą stwierdzenia sprzeczności składu sądu z przepisami prawa, nienależytego obsadzenia sądu lub udziału osoby nieuprawnionej lub niezdolnej do orzekania w wydaniu orzeczenia.
Rozpoznaje inny sędzia
Sąd Apelacyjny wskazał, że w sprawie nastąpiło naruszenie art. 386 par. 5 k.p.c., gdyż po uchyleniu wyroku Sądu Okręgowego sprawa została rozpoznana przez innego sędziego. Jednocześnie nie ma podstaw do przyjęcia, że w sprawie zachodzą tu odstępstwa od zasady niezmienności składu sądu.
Sąd podkreślił również, że w sprawie znajduje zastosowanie art. 386 par. 5 k.p.c. w obecnym brzmieniu, mimo że wyrok uchylający został wydany przed wejściem w życie obecnej wersji przepisu. Istotny jest bowiem stan prawny obowiązujący w dniu zwrotu akt do Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, a nie jego zmiany w toku postępowania międzyinstancyjnego. Wynika to wprost z art. 9 ust. 1 i art. 17 ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.
Sąd Apelacyjny zaznaczył, że do zagadnienia odnosi się również art. 47b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, zgodnie z którym zmiana składu sądu może nastąpić tylko w przypadku niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie.
Artykuł 47a stosuje się odpowiednio (par. 1). Natomiast, jeżeli konieczne jest podjęcie czynności w sprawie, w szczególności, gdy wynika to z odrębnych przepisów lub przemawia za tym wzgląd na sprawność postępowania, a skład sądu, któremu została przydzielona sprawa, nie może jej podjąć, czynność ta jest podejmowana przez skład sądu wyznaczony zgodnie z planem zastępstw. A jeżeli czynność nie jest objęta planem zastępstw, przez skład sądu wyznaczony zgodnie z art. 47a (par. 2).
Te przepisy o charakterze ustrojowym wzmacniają argumentację, że przesłanki umożliwiające zmianę składu orzekającego mają charakter wyjątkowy.
Nowelizacja kodeksu wprowadziła sprzeczność
W tej sytuacji Sąd Apelacyjny przyjął, że doszło do naruszenia art. 386 par. 5 k.p.c., co powinno skutkować nieważnością postępowania przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy, bowiem sprawa była rozpoznana w składzie sprzecznym z przepisami prawa.
Zdaniem sądu pytającego możliwe jest przyjęcie, że nie zachodzi nieważność postępowania, choć przepisy o nieważności nie zostały usunięte wraz z nowelizacją. Jest to oczywista sprzeczność, która – zakładając racjonalność w działaniu ustawodawcy – nie była jego celem.
Sąd podkreślił, że od wyjaśnienia tej sprzeczności zależy rozpoznanie zarzutu postawionego przez
apelującą i rozstrzygnięcie sprawy.
Sygnatura akt III CZP 97/22
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
