Na zakończonym 29 sierpnia br. dwudniowym nadzwyczajnym posiedzeniu KRS przyjęła uchwałę w sprawie standardów bezstronności i niezawisłości sędziowskiej, a także uchwałę w sprawie sędziowskich organizacji pożytku publicznego.
Niewłaściwa postawa sędziów
W pierwszej z uchwał KRS po raz kolejny przypomina, że na podstawie art. 178 ust. 3 Konstytucji RP sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej, niedającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
Tymczasem, zdaniem KRS, konstytucyjny zapis jest permanentnie łamany przez niektórych aktywnych działaczy stowarzyszeń sędziowskich. Władze tych stowarzyszeń uczestniczą razem z innymi stowarzyszeniami niesędziowskimi, takimi jak Komitet Obrony Demokracji i organizacje o podobnym profilu w zgromadzeniach promujących pewne postulaty polityczne i światopoglądowe, takie jak polityka aborcyjna, LGBT+, ideologia gender. - Działalność ta wykracza poza Polskę i odbywa się także na forum Parlamentu Europejskiego. Niektórzy sędziowie wręcz szczycą się kontaktami z Komisją Europejską oraz uczestnictwem w inicjowaniu sankcji przeciwko Polsce. Działania te są prowadzone pod hasłami „obrony praworządności” czy „niezawisłości” rzekomo prześladowanych sędziów – stwierdza Rada.
Czytaj też: Dyscyplinarki sędziów i rząd polski przed Trybunałem w Strasburgu
Tymczasem analiza orzecznictwa sądów dyscyplinarnych wskazuje, że od początku 2018 roku sądy dyscyplinarne orzekły tylko w czterech przypadkach karę złożenia sędziego z urzędu (wydalenia ze służby). W trzech przypadkach chodziło o popełnienie przez sędziów pospolitych przestępstw, a w jednym doszło do poważnego nadużycia stanowiska.
Krajowa Rada Sądownictwa jako konstytucyjny organ RP zwraca się również do sędziów o zachowanie jednakowych standardów zasady niezawisłości sędziowskiej jako fundamentu demokratycznego państwa prawa, określonych już w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 1998 r.
Czytaj w LEX: Konstytucyjne prawo do niezawisłego i bezstronnego sądu w państwie pozornie praworządnym >
Apel o standardy etyczne
KRS apeluje też do sędziów o zachowywanie należytych standardów orzecznictwa urzeczywistniających bezstronność przy wydawaniu orzeczeń. Chodzi szczególnie o zaniechanie praktyk, gdy sędzia podporządkowuje treści wydawanych orzeczeń swoim poglądom politycznym czy światopoglądowym. Naruszenie standardów niezawisłości sędziowskiej, zwłaszcza obowiązku zachowania bezstronności, powinno spotkać się z adekwatną reakcją ze strony organów dyscyplinarnych.
- Praca sędziego ma szczególny charakter. Poza wielką władzą dyskrecjonalną, dla sprawowania której konieczna jest wewnętrzna niezawisłość i bezstronność, sędzia pełni funkcję arbitra w konfliktach społecznych. To wymaga zaufania, którego gwarancją jest zachowywanie tych standardów – czytany w uchwale. Sędzia pozbawiony mandatu zaufania nie może prawidłowo rozstrzygać konfliktów, sprawować wymiaru sprawiedliwości i służyć zachowaniu spokoju publicznego. Orzeczenia takiego sędziego nie będą akceptowane przez strony konfliktu czy opinię publiczną – dodają członkowie KRS.
Czytaj też w LEX: Proceduralna reakcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na kryzys praworządności w Polsce >
Zdaniem KRS nieobiektywne orzeczenia podważają zaufanie do całego wymiaru sprawiedliwości. Tylko respektowanie tych samych kryteriów niezawisłości, wolnej od polityki czy ideologii, gwarantuje równe traktowanie obywateli wobec prawa. Nie ma niezależności sądów bez oderwania ich od uprzedzeń na tle ideologicznym czy zapatrywań politycznych. Nie ma też niezawisłości sędziów, jeśli nie potrafią separować sprawowania sprawiedliwości od swoich politycznych poglądów.
- Każde zachowanie będące sprzeniewierzeniem się zasadzie niezawisłości i bezstronności powinno zostać ocenione w kategorii przewinienia dyscyplinarnego jako uchybienie godności urzędu sędziego - zakomunikowała Rada.
W uchwale dotyczącej standardów bezstronności i niezawisłości sędziowskiej nie chodzi o wprowadzenie zakazu publicznych wypowiedzi sędziów. To apel o unikanie przez sędziów udziału w sprzecznej z obowiązującym prawem politycznej agitacji i nieangażowanie się w przedsięwzięcia o politycznym charakterze, których przykłady były prezentowane na posiedzeniu Rady.
Czytaj w LEX: Roch Adam, Konstytucyjna problematyka wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa >
Lustracja w czterech sądach
Krajowa Rada Sądownictwa zarządziła też lustrację w kilku sądach:
- Sądzie Rejonowym Poznań-Stare Miasto w Poznaniu,
- Wydziałach odwoławczych Sądu Okręgowego w Poznaniu,
- Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie,
- Sądzie Okręgowym w Krakowie,
obejmującą wybrane sprawy karne w zakresie przestępstw przeciwko mieniu z użyciem przemocy, przestępstw polegających na zmuszaniu do określonego zachowania, zakończone prawomocnym orzeczeniem w latach 2021–2023 pod kątem równego traktowania sprawców i pokrzywdzonych.
Zobacz w LEX: Zmiany w polskim sądownictwie przed TSUE i ETPC >
„Iustitia” - nietransparentna
W drugiej z uchwał - biorąc pod uwagę wspieranie zawieszonych na podstawie orzeczeń sądów dyscyplinarnych sędziów przez Fundację Dom Sędziego Seniora i Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” - Krajowa Rada Sądownictwa wyraża wątpliwość, co do zgodności działań tych organizacji pożytku publicznego z przepisami Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r.
KRS zwraca także uwagę na niedostatecznie transparentne sprawozdania finansowe tych organizacji.
W związku z tym Krajowa Rada Sądownictwa zwraca się do Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego o przeprowadzenie z urzędu kontroli w zakresie uprawnień, obowiązków i wymogów wynikających z ustawy w odniesieniu do Fundacji Dom Sędziego Seniora i Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”.
Czytaj w LEX: Laskowski Michał, Granice wolności wypowiedzi sędziego w warunkach kryzysu praworządności >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
