Kurator w postępowaniu cywilnym: najważniejsze przepisy

Kurator działa w postępowaniu cywilnym w charakterze strony postępowania albo przedstawiciela ustawowego strony.

Kiedy kurator działa w charakterze strony

Stroną w postępowaniu cywilnym jest podmiot, który w imieniu własnym dochodzi przed sądem ochrony swoich praw podmiotowych. Kurator działający jako strona nie zastępuje procesowo osoby, w której interesie działa, lecz występuje w procesie zamiast niej.

Kurator działa w charakterze strony przede wszystkim w sprawach rodzinnych, w których wchodzi w miejsce osób zmarłych, które gdyby żyły to byłyby stroną postępowania. Dotyczy to m. in. spraw o zaprzeczenie ojcostwa po śmierci męża matki (art. 70 par. 2 k.r.o.).

Kiedy kurator działa w charakterze przedstawiciela ustawowego

Przedstawicielem ustawowym jest osoba, która w cudzym imieniu występuje do sądu z żądaniem ochrony praw podmiotu, w imieniu której działa. Źródłem jej umocowania nie jest pełnomocnictwo, ale przepis ustawy określający konkretne zdarzenie prawne.

Kurator działa jako przedstawiciel ustawowy przede wszystkim wtedy, gdy strona postępowania nie ma zdolności do samodzielnego działania w procesie (brak zdolności procesowej) oraz w innych wskazanych w ustawie przypadkach.

W sprawach dotyczących windykacji długów kurator zwykle występuje właśnie w tej roli.

Kiedy należy zawnioskować o ustanowienie kuratora

W praktyce warto wystąpić do sądu z wnioskiem o ustanowienie kuratora w następujących przypadkach:

strona przeciwna nie ma zdolności procesowej oraz nie ma przedstawicieli ustawowych (art. 69 par. 1 k.p.c.);
w organie osoby prawnej będącej stroną przeciwną postępowania, zachodzą braki uniemożliwiające jej reprezentację, lub jednostka organizacyjna, (art. 64 par. 1 [1] k.p.c.) nie posiada osób uprawnionych do jej reprezentowania (art. 69 par. 1 k.p.c.);
stroną postępowania jest małoletni pozostający pod władzą rodzicielską, jeżeli nie może być reprezentowany przez żadnego z rodziców (art. 99 k.r.o.);
stroną postępowania jest dziecko poczęte, lecz nienarodzone (art. 182 k.r.o. w zw. z art. 927 par. 2 k.c.).
nie można ustalić miejsca pobytu strony (art. 143 k.p.c i 802 k.p.c.);
jedną ze stron postępowania jest osoba nieobecna, która nie ma możliwości prowadzenia własnych spraw (art. 601 k.p.c.);
strona nie może być reprezentowana lub nie może prowadzić swoich spraw ze względu na brak organu albo brak w składzie organu uprawnionego do jej reprezentowania (art. 603 k.p.c.);

Jak złożyć wniosek o ustanowienie kuratora

Po pierwsze, należy ustalić, kiedy złożyć wniosek o ustanowienie kuratora. W zależności od sytuacji, w niektórych przypadkach warto złożyć go już na samym początku postępowania, natomiast w innych najpierw należy wykorzystać inne dostępne narzędzia procesowe.

Przykładem sytuacja, gdy wniosek należy złożyć już w piśmie inicjującym etap sądowy, jest postępowanie, gdzie pozwanym jest dziecko poczęte, lecz nienarodzone (art. 182 k.r.o.).

Natomiast wniosek o wyznaczenie kuratora dla osoby nieznanej z pobytu, której ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw (art. 143 k.p.c.) składa się dopiero po wcześniejszym nieudanym doręczeniu komorniczym (art. 139[1] k.p.c.).

Po drugie, wniosek o ustanowienie kuratora musi być skierowany do właściwego sądu, którego właściwość nie zawsze jest tożsama z właściwością sądu orzekającego co do meritum.

Dla przykładu, kuratora dla osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika, ustanawia sąd opiekuńczy miejsca ostatniego zamieszkania lub pobytu osoby nieobecnej (601 k.p.c.). Właściwość sądu opiekuńczego oraz sądu właściwego do prowadzenia konkretnej sprawy, w której konieczne jest zaangażowanie kuratora, nie muszą być takie same.

Po trzecie, wniosek o ustanowienie kuratora musi spełniać ogólne wymogi dla pism procesowych, zgodnie z art. 126 k.p.c.

Po czwarte, wniosek musi także spełniać szczegółowe warunki przewidziane dla poszczególnych rodzajów wniosków. Na przykład zgodnie z art. 144 par. 1 k.p.c. należy uprawdopodobnić, że miejsce pobytu osoby, dla której ma być ustanowiony kurator, nie jest znane wnioskodawcy.

Czy kuratorowi przysługuje wynagrodzenie i kto je pokrywa

Kurator ma prawo do wynagrodzenia za swoją działalność oraz do zwrotu uzasadnionych wydatków, które poniósł w związku ze swoimi czynnościami. Koszty te tymczasowo, obciążają osobę, która wnosi o ustanowienie kuratora, odpowiednio do zakresu spraw wskazanych we wniosku. W pozostałych przypadkach. tymczasowo kosztami obciążony jest Skarb Państwa (art. 603[4] par. 1-2 k.p.c.).

Warto jednak zaznaczyć, że w ostatecznym rozrachunku osobą zobowiązaną do zwrotu kosztów wynagrodzenia kuratora oraz wydatków przez niego poniesionych będzie co do zasady strona przegrywająca postępowanie (art. 98 par. 1. k.p.c.).

Podsumowanie

W wielu przypadkach ustanowienie kuratora jest niezbędne do wszczęcia lub kontynuowania postępowania cywilnego. Bez jego udziału skuteczne dochodzenie praw może być niemożliwe.

Wystąpienie z właściwym wnioskiem musi być poprzedzone indywidualną analizą stanu prawnego i faktycznego. Dodatkowo, wniosek o ustanowienie kuratora musi spełniać wymogi formalne oraz musi być sporządzony na wysokim poziomie merytorycznym, co zwiększy prawdopodobieństwo jego uwzględnienia.

W związku z powyższym decyzję o wystąpieniu z wnioskiem o ustanowienie kuratora warto poprzedzić konsultacją prawną z kancelarią specjalizującą się w postępowaniach cywilnych, zwłaszcza w sprawach dotyczących windykacji długów.

Czytaj także: Sędzia Miczek: Ustawowe regulacje dotyczące wynagrodzeń powinny objąć i kuratorów, i pełnomocników

Autorzy: