W serwisie Prawo.pl 9 sierpnia 2025 roku ukazał się artykuł omawiający kwestie wynagrodzeń kuratorów w postępowaniach cywilnych. Wskazano, że w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają wewnątrzresortowe prace nad uregulowaniem kwestii wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej, przy czym nie wiadomo jednak, czy nastąpi to poprzez rozporządzenie, czy w ramach nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Omówiono też skargę, którą do TK skierował radca prawny Grzegorz Dąbrowski, podnosząc, że obecnie obowiązujące kryteria nie tylko naruszają Konstytucję, ale są też nieostre i powodują, że kurator nie ma pewności, na ile może liczyć za swoją pracę w danej sprawie, oraz petycję, którą do Sejmu w tej kwestii skierował adwokat Robert Pogorzelski. Wydaje się jednak, że problem nie leży w treści właściwych przepisów, lecz w sposobie ich stosowania, przy czym nie dotyczy to tylko kuratorów, ale wszystkich przypadków, kiedy to na podstawie dyskrecjonalnej władzy sędziowskiej przyznawane jest wynagrodzenie dla osób pełniących różnorakie role w postępowaniach sądowych.

Czytaj: Los rozporządzenia ws. wynagrodzeń kuratorów niepewny? MS rozważa uregulowanie w ustawie>>

 

Jak zmiana przepisów, to całościowa

Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu z 9 marca 2018 roku w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej uregulował zasady ustalania i przyznawania oraz zwrotu wydatków dla osób pełniących funkcje kuratorów w postępowaniach cywilnych. Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 9 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która stanowi, że określając zasady ustalania wynagrodzenia minister powinien wziąć pod uwagę rodzaj sprawy, stopień jej zawiłości i nakład pracy kuratorów. 

Wydaje się, że przedmiotowe rozporządzenie spełnia tylko częściowo te kryteria. Analiza jego przepisów wskazuje, że przewiduje ono dwie grupy spraw: niewymagające przeprowadzenia rozprawy (par. 1 ust. 1 i 2) oraz wymagające przeprowadzenia rozprawy (par. 3). W pierwszym przypadku odwołano się jedynie do przepisów regulujących zasady ustalania wynagrodzenia dla adwokatów i radców prawnych, natomiast w drugim zakresie już zostały zawarte przesłanki ustalania tego wynagrodzenia. Kwestią dyskusyjną jest to, czy metoda regulacji i stopień uszczegółowienia jest wystarczający. Jeśli MS zastanawia się faktycznie nad zmianą zasad regulacji z rozporządzenia do ustawy, to winno pamiętać, że powinna to być zamiana całościowa. W chwili obecnej sytuacja jest zróżnicowana, bo w przypadku biegłych (art. 89 ust. 3 u.k.s.c.), syndyków (art. 162 p.u. i art. 491⁹ ust. p.u.), nadzorców sądowych i zarządców w postępowaniu restrukturyzacyjnym (art. 42 p.res. i 55 p.res.) kwestia zasad ustalania wynagrodzenia zawarta jest w przepisach rangi ustawowej. 

To samo dotyczy pełnomocników procesowych w osobie adwokatów i radców prawnych, gdyż podstawowa regulacja zawarta jest w art. 109 par. 2 k.p.c. Natomiast jeśli chodzi o pełnomocników z urzędu, to brak jest już takich wytycznych w art. 29 ustawy – prawo o adwokaturze oraz w art. 22³ ustawy o radcach prawnych. Oczywiście można się zastanowić nad odpowiednim stosowaniem do pełnomocników z urzędu przepisów regulujących wynagrodzenie pełnomocników z wyboru, ale dla przejrzystości sytuacji powinny to być samoistne regulacje. Dlatego też ewentualne prace polegające na ustawowym określeniu zasad ustalania wynagrodzenia powinny dotyczyć nie tylko kuratorów procesowych, ale również pełnomocników z urzędu w osobie adwokata lub radcy prawnego.

 

Od sędziów wiele zależy

Jak już wskazano na początku, problem raczej nie tkwi w przepisach, lecz w sposobie ich stosowania. Jak wynika z treści par. 1 ust. 3 rozporządzenia, kuratorowi można przyznać wynagrodzenie na poziomie maksymalnym jednej stawki minimalnej określanej w rozporządzeniach regulujących wysokość wynagrodzeń adwokatów i radców prawnych. Z drugiej strony, zazwyczaj wynagrodzenie pełnomocnikom z wyboru sądy przyznają zwrot wynagrodzenia odpowiadający jednej stawce minimalnej, a przypadki, gdzie przyznano cztery stawki, należą do rzadkości, nie mówiąc już o sześciu stawkach. Nie ma więc żadnych przeszkód, aby wynagrodzenie kuratora w sprawie, w której przeprowadzono rozprawę, wyznaczyć na poziomie jednej stawki minimalnej. I tutaj pojawia się problem mentalności sędziów, którzy w sposób nieznajdujący uzasadnienia w przepisach i okolicznościach sprawy mają opór w przyznawaniu wyższych wynagrodzeń kuratorom, ale również pełnomocnikom z urzędu czy też biegłym.

Zobacz wzór dokumentu w LEX: Zażalenie kuratora na postanowienie sądu co do wysokości przyznanego wynagrodzenia >

Trudno wniknąć w przyczyny takich zachowań, w szczególności czy wynikają one z nieświadomej deprecjacji wartości pracy kuratorów czy pełnomocników z urzędu, czy też z innych okoliczności, w tym porównywania do własnych zarobków, ale pamiętać należy, że osoba podejmująca się pełnić funkcję kuratora podejmuje również ryzyko związane z tą sprawą ze skutkiem dla reprezentowanego. Przyznane natomiast wynagrodzenie to nie jest czysty dochód, ale przychód obciążony podatkami i składkami na ubezpieczenia społeczne. W przypadku kuratorów ich wynagrodzenie winno zasadniczo być wypłacone z zaliczek uiszczonych przez stronę przeciwną, zazwyczaj przez powoda. Postanowienie w tym przedmiocie podlega zaskarżeniu zażaleniem, więc strona ta ma możliwość zakwestionowania wysokości wynagrodzenia, jeśli w jej ocenie będzie ono nieuzasadnione. Wydaje się więc, że nawet w obecnym stanie prawnym istnieją podstawy do przyznawania kuratorom wynagrodzeń odpowiadających ich rzeczywistemu nakładowi pracy.

Ewentualne prace MS nad wynagrodzeniami kuratorów procesowych nie powinny ograniczyć się do przeniesienia przepisów z poziomu rozporządzenia do poziomu ustawy, lecz winny one uwzględniać zmiany, jakie nastąpiły w k.p.c. W chwili obecnej przeprowadzenie rozprawy w sądzie pierwszej lub drugiej instancji nie jest obligatoryjne, co nie oznacza, że nakład pracy pełnomocników/kuratorów jest mniejszy, niż gdyby rozprawa miałaby się odbyć. Tymczasem obecne rozwiązania dają możliwość przyznania wynagrodzenia wyższego niż 40% stawki minimalnej tylko wtedy, gdy w sprawie zostanie wyznaczona rozprawa. Oznacza to, że w porównywalnych sprawach, gdzie nakład pracy kuratorów będzie podobny (za wyjątkiem stawiennictwa na rozprawie, w tym w trybie zdalnym), ich wynagrodzenia mogą się różnić. Dlatego też w projektowanych zmianach – przy utrzymaniu obecnej metodologii – okoliczność konieczności przeprowadzenia rozprawy nie powinna być uwzględniona jako warunek bezwzględny podwyższonego wynagrodzenia, lecz jako jedna z przesłanek jego przyznawania.

Czytaj też w LEX: Wywiad środowiskowy kuratora – dobre praktyki > 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.