SN zgodził się zasadniczo z argumentacją sądu pytającego. Uchwała ta jest konsekwencją nieprecyzyjnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które weszły w życie w lipcu 2019 r. i kolejną wyjaśniającą problem.
Do Sądu Najwyższego wpływają bardzo liczne pytania sędziów, jak rozumieć sąd drugiej instancji w odniesieniu do zażaleń poziomych.
Odrębność postępowania
SN rozpoznał pytanie Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie wykładni art. 795 § 1 k.p.c. , który brzmi: Na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie.
Klauzula wykonalności ma z reguły charakter deklaratoryjny. Oznacza to, że nie tworzy ona nowych praw, ale stwierdza tylko zdatność tytułu egzekucyjnego do egzekucji.
Czytaj: SN: Skazany, a nie pokrzywdzony płaci za nadanie klauzuli wykonalności>>
Do czasu zmiany przepisów charakter zażalenia na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności i skutkującego przekazaniem sprawy do sądu wyższej instancji nie budziła żadnych wątpliwości. Przyjmowano również powszechnie, że w postępowaniu wywołanym wniesieniem tego zażalenia mają zastosowanie przepisy ogólne postępowania egzekucyjnego.
Sąd Najwyższy w poprzednich orzeczeniach zwrócił uwagę na prawną odrębność postępowania o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu w stosunku do postępowania egzekucyjnego, odwołując się jednak do argumentów wynikających z systematyki przepisów kodeksu postępowania cywilnego, wyjaśnił, że art. 767(4) § 2 k.p.c. rozstrzyga o tym, kiedy skarga kasacyjna jest dopuszczalna zarówno we właściwym postępowaniu egzekucyjnym, jak i w postępowaniu w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności.
Sąd rejonowy powinien rozpoznawać
Sąd drugiej instancji przypomniał, że 7 listopada 2019 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 4 lipca 2019 r. Dokonano zmiany art. 7674 k.p.c. przez dodanie § 11, w którym wskazano, że zażalenie rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie w składzie trzech sędziów.
Ta ustawa nie objęła zmiany redakcji § 2 tego przepisu, który przewidywał i nadal przewiduje, że na postanowienie sądu drugiej instancji wydane po rozpoznaniu zażalenia skarga kasacyjna nie przysługuje.
W związku z tym pytanie o wzajemny stosunek art. 767(4 ) i art. 795 k.p.c. stało się ponownie aktualne i ma znaczenie dla ustalenia właściwości funkcyjnej sądu okręgowego działającego jako sąd drugiej instancji, do rozpoznania zażalenia na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności. Przyjęcie, że art. 767(4) § 11 k.p.c. ma zastosowanie w postępowaniu klauzulowym prowadzi do wniosku, iż zażalenie wniesione na podstawie art. 795 k.p.c. – jako „poziome” – powinno być rozpoznane przez sąd rejonowy.
Zdaniem sądu drugiej instancji, przemawia za tym dążenie ustawodawcy do ograniczenia możliwości wnoszenia zażaleń do sadów okręgowych działających jako sądy drugiej instancji.
Za zasadnością tego stanowiska przemawia również pośrednio zaprezentowany w uzasadnieniu cytowanego postanowienia Sądu Najwyższego pogląd o potrzebie stosowania powołanego przepisu również w postępowaniu klauzulowym. Sąd Okręgowy opowiedział się jednak za odmiennym poglądem, wynikającym przede wszystkim z uznania, że stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy dotyczyło odmiennego stanu prawnego, rozstrzygało inny problem prawny i odnosiło się jedynie do zastosowania art. 767(4) § 2 k.p.c. Uznał, że działania ustawodawcy, polegającego na pozostawieniu w art. 795 § 2 sformułowania „sąd drugiej instancji”, nie można ocenić inaczej niż z uwzględnieniem jego racjonalności.
Dlatego, że wolą ustawodawcy było pozostawienie dotychczasowych reguł orzekania w zakresie zażaleń na postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Przemawia za tym również systematyka kodeksu postępowania cywilnego. Sąd drugiej instancji przyjął, że postępowanie klauzulowe, jako część postępowania egzekucyjnego, zawiera normy lex specialis w stosunku do norm części ogólnej o postępowaniu egzekucyjnym, które derogują normy o charakterze ogólnym.
Sygnatura akt III CZP 58/20, uchwała trzech sędziów Izby Cywilnej z 20 sierpnia 2021 r.
