Dużo szersze kompetencje notariuszy

Z dużym zainteresowaniem spotkała się propozycja notarialnego rozwiązania małżeństwa. Byłoby ono alternatywą do rządowego projektu ustawy z 7 maja 2025 roku, który zakłada rozwód przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego.

Czytaj też: Przed kim rozwód pozasądowy? Kraje europejskie stawiają na notariuszy

Notariusz Dariusz Celiński , który omawiał ten problem, zwrócił uwagę na konieczność zachowania zasady ochrony „strony słabszej”. - Zgodnie z projektem Ministerstwa Sprawiedliwości opłaty za rozwód przed kierownikiem USC mają wynosić 620 zł, natomiast ewentualna wysokość wynagrodzenia notariusza za tzw. rozwód notarialny nie jest znana bo stawki te określa Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej - mówił.

Uniknąć przemocy ekonomicznej

Rozwód pozasądowy ma być sposobem na odciążenie sądów okręgowych, gdyż obecnie na pierwszy termin rozprawy małżonkowie czekają 1,5 roku. Proponowane rozwiązanie ma na celu szybsze załatwienie sprawy, ale notariusz powinien brać pod uwagę uwarunkowania społeczne tak, aby strona słabsza ekonomicznie, najczęściej kobieta, nie traciła środków do życia.

- – wyjaśniał Dariusz Celiński.

W dyskusji zwrócono uwagę na autorytet notariuszy, którzy cieszą się większym zaufaniem społecznym, niż urzędnicy USC. Przedstawiono pozytywną opinię Naczelnej Rady Adwokackiej. Z zastrzeżeniem, że jeśli akty woli rozwiązania małżeństwa będą odbywać się bez orzekania o winie, to może dojść do przemocy ekonomicznej. Dlatego konsultacja z adwokatami lub radcami prawnymi jest konieczna i miejsce adwokatów powinno być w tym procesie zagwarantowane.

Czytaj też: Rozwód pozasądowy - trzeba mieć roczny staż i 620 zł

- Eskalacja liczby rozwodów, towarzysząca głębokim przemianom ideologicznym i ekonomicznym oraz nadmiernie długo trwające postepowania sądowe w sprawach rozwodowych, umacniają koncepcję odejścia od monolitu rozwodu sądowego i rezygnacji z pewnej instytucjonalizacji - stwierdził dr hab. Adam Bieranowski, profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. - Tendencja ta jest widoczna w wielu państwach, które przeprowadziły gruntowną modernizację prawa rozwodowego, przy zachowaniu autonomii małżonków. Na przykład w Rumunii wprowadzono zmiany, a w Czechach trwają dyskusje nad wprowadzeniem rozwodu przed notariuszem - w formie klasycznego porozumienia małżonków.

Pełnomocnictwo rejestrowane

Projekt ustawy zaproponowany przez notariuszy zakłada fundamentalną zmianę podejścia do ochrony praw osób z niepełnosprawnościami oraz innych potrzebujących wsparcia w podejmowaniu decyzji. Kluczowym założeniem nowego modelu jest poszanowanie woli i preferencji osoby potrzebującej wsparcia – mówiła dr Aneta Wilkowska- Płóciennik. Ten model ma zastąpić dotychczasowy mechanizm, polegający na zastępczym podejmowaniu decyzji - w szczególności ubezwłasnowolnieniu.

Pełnomocnictwo rejestrowe umożliwi osobie z pełną zdolnością do czynności prawnych ustanowienie pełnomocnika na wypadek, gdyby w przyszłości ze względu na stan zdrowia nie była w stanie kierować swoim postępowaniem.

Zakres tego pełnomocnictwa byłby wzorowany na regulacji dotychczasowej prokury i obejmuje umocowanie do wszystkich czynności związanych z osobą i majątkiem.

Porozumienie rodzicielskie i umowa o alimenty

Porozumienie rodzicielskie – jak wskazała dr Daniela Wybrańczyk z Uniwersytetu SWPS, stosowane byłoby w sytuacji konfliktu między małżonkami - przed rozwodem lub separacją. Gdy strony czynią sobie pewne ustępstwa na rzecz dobra dziecka, które nie ukończyłoby 18. roku życia.

Takie porozumienia mogłyby kompleksowo regulować sytuację dziecka albo tylko częściowo - co do pewnych jednostkowych czynności. Elementem takiego porozumienia byłoby:

Określenie stron porozumienia,
Określenie kontaktów z dzieckiem rodzica i wysokość alimentów
Kto sprawuje władzę rodzicielską
Czas obowiązywania umowy
Forma rozwiązywania sporów
Podpisy stron

W porozumieniu określono by miejsce pobytu dziecka, jeśli jest inne niż miejsce zamieszkania.

Prof. dr hab. Jacek Górecki z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach przedstawił założenia umowy o alimenty. Wskazał, że w literaturze podstawą umów, które już istnieją, jest uchwała Sądu Najwyższego z 4 grudnia 2013 r. Zgodnie z nią, dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym dłużnik złożył oświadczenie o poddaniu się egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Sąd może oddalić wniosek o nadanie takiemu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności, jeżeli z jego treści oraz oświadczenia dłużnika o poddaniu się egzekucji w sposób oczywisty wynika, że zostało złożone w celu obejścia prawa.

- Skutkiem oświadczenia stron o poddaniu się egzekucji z majątku zobowiązanego byłaby ochrona uprawnień. Można to oświadczenie powiązać z zastawem lub hipoteką. Ale minusem tego rozwiązania jest ryzyko nadużyć w postaci ominięcia prawa, np. darowizny. A ponadto - oświadczenie o poddaniu się egzekucji może utrudnić innym wierzycielom odzyskanie długu – dodaje profesor.

Ujawnienie wpisów w księgach wieczystych

Notariusz z Poznania Szymon Posadzy przedstawił koncepcję powierzenia notariuszom kompetencji do dokonania wpisów do księgi wieczystej.

- Notariuszom powierzone zostałyby kompetencje do wpisów wynikających ze sporządzonych przez nich aktów notarialnych – proponuje. Chodziłoby też o takie czynności jak akty poświadczenia dziedziczenia, europejskie poświadczenie spadkowe itd.

Możliwość taka znacznie przyspieszyłaby postępowania wieczysto-księgowe, „uwalniając przynajmniej połowę etatów referendarskich i sekretarskich w wydziałach ksiąg wieczystych. Dzięki temu inne postepowania mogłyby przyspieszyć.

Udział notariuszy, jako osób zaufania publicznego, mógłby zostać rozszerzony również o wpisy do Krajowego Rejestru Sądowego, o czym mówiła dr hab. Joanna Studzińska, prof. Akademii L. Koźmińskiego.

Notariusze mogliby także wydawać nakazy zapłaty, będące tytułem egzekucyjnym po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności przeciwko dłużnikowi.