To jedna z najbardziej wyczekiwanych ustaw - resort skierował ją właśnie do opiniowania. Jej przyjęcie - jak wcześniej zapowiadało ministerstwo - jest planowane na trzeci kwartał 2019 r. Regulacja jest obszerna, pierwsza istotna kwestia to jej tytuł - projektodawca zdecydował, że będzie to ustawa nie o kuratorach sądowych, ale o kuratorskiej służbie sądowej. Jak zapisano, stanowią ją kuratorzy sądowi, którzy realizują określone przez prawo zadania w szczególności o charakterze wychowawczym, resocjalizacyjnym, readaptacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu i referendarza sądowego oraz zarządzeń sędziego i referendarza sądowego. Z kolei kuratela - w myśl projektu obejmuje dwa segmenty zadań realizowanych przez kuratorów zawodowych i społecznych - kuratelę dla dorosłych i kuratelę rodzinną.
Kuratorzy przepisy obecnie analizują. Do założeń ustawy podchodzili z "umiarkowanym zadowolenie".
Czytaj: Kuratorzy sądowi umiarkowanie zadowoleni z założeń do ustawy>>
Dodatkowe czynności? Projekt systematyzuje odpłatności
Kuratorzy sądowi w swoich propozycjach do projektu ustawy podejmowali m.in. temat wynagrodzeń, postulowali wprowadzenie specjalnego dodatku - rekompensaty za trudne warunki pracy w terenie. W myśl zaproponowanej regulacji to minister sprawiedliwości (a nie jak dotąd Rada Ministrów), po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Kuratorów, ma określić w drodze rozporządzenia, sposób wynagradzania kuratorów zawodowych i aplikantów kuratorskich. Chodzi tu o mnożniki ich wynagrodzenia zasadniczego, a także stawki dodatku funkcyjnego, patronackiego, jak również okoliczności uzasadniające przyznanie kuratorom zawodowym dodatku specjalnego i terenowego, uwzględniając rangę zawodu kuratora i rodzaj pełnionych funkcji.
Przeczytaj: Wynagrodzenie kuratorów sądowych >
Nowelizacja ma też usystematyzować kwestie odpłatności za dodatkowe czynności zlecane kuratorowi zawodowemu. I tak wprowadza regułę, że ryczałt przysługuje:
- w wysokości 4 proc. kwoty bazowej za przeprowadzenie wywiadu środowiskowego określonego w art. 214 par. 1 Kodeksu postępowania karnego;
- w wysokości 4 proc. kwoty bazowej za przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w sprawach o unieważnienie małżeństwa, ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa, rozwód i separację;
- w wysokości 10 proc. kwoty bazowej miesięcznie za obecność przy kontaktach rodziców z dziećmi, ustalonych przez sąd opiekuńczy oraz w wysokości 60 proc. kwoty bazowej miesięcznie za ogół czynności podejmowanych w ośrodku kuratorskim.
Większa kontrola dla ministra - nawet sprawdzenie dokumentacji
Minister ma sprawować zwierzchni nadzoru nad działalnością kuratorów. Co to oznacza w praktyce? Jak wynika z ustawy, w jego ramach o ile uzna to za konieczne dla prawidłowego funkcjonowania kuratorskiej służby sądowej, może na przykład mieć wgląd w czynności kuratorów sądowych, w szczególności możliwość zapoznania się z dokumentacją dotyczącą wykonywania ich obowiązków służbowych, może żądać wyjaśnień oraz usunięcia stwierdzonych uchybień. Poza tym będzie mógł odwołać kierownika zespołu, kierownika ośrodka kuratorskiego, kuratora okręgowego i zastępcę kuratora okręgowego. Szczegóły mają zostać określone w drodze rozporządzenia.
Uzasadniono to tym, że dotychczasowe przepisy przewidywały jedynie, że ministrowi sprawiedliwości przesyłany jest odpis sprawozdania z kontroli zespołu kuratorskiej służby sądowej oraz sprawozdanie z wykonania zaleceń pokontrolnych prezes sądu okręgowego, zaś osoby powołane w MS do nadzoru nad kuratorską służbą sądową po zapoznaniu się ze sprawozdaniem mogą zwracać się o stosowne wyjaśnienia i uzupełnienia jego treści.
Będzie mógł też przydzielać wolne stanowiska do danego albo innego okręgu - kuratorzy uskarżali się na problemy z etatami w poszczególnych okręgach, względnie będzie miał prawo do ich przekształcenia lub zniesienia w razie zwolnienia, ale - jak zastrzeżono - przy uwzględnieniu potrzeby racjonalnego wykorzystanie kadr kuratorskiej służby sądowej oraz potrzeb wynikających z obciążenia zadaniami poszczególnych okręgów.
Czytaj: Kuratorzy sądowi nadal walczą o swoją ustawę>>
Kurator okręgowy bezpośrednio podległy ministrowi
Minister sprawiedliwości zgodnie z propozycją będzie miał też prawo do powołania - na czteroletnią kadencją i odwołania kuratora okręgowego oraz możliwość powołania zastępcy kuratora okręgowego na 4-letnią kadencję, a jeżeli uzna to za konieczne - dwóch zastępców kuratora okręgowego.
Przewidziana bezpośrednia podległość służbowa kuratora okręgowego wobec ministra ma usunąć - jak uzasadniono - ułomność istniejącego systemu nadzoru nad kuratorską służbą sądową, odciążyć prezesa sądu okręgowego od czynności, które w praktyce nie mają charakteru priorytetowego w jego działalności nadzorczej (to on obecnie sprawuje taką rolę), a przede wszystkim - jak zapewniono - dostosować rozwiązania prawne i organizacyjne do standardów europejskich.
Zgodnie z propozycjami kuratorem okręgowym i jego zastępcą może być kurator z co najmniej 7-letnim stażem pracy, posiadający co najmniej stopień starszego kuratora zawodowego. Powołany może być na więcej niż jedną kadencję. Odwoływany, podobnie jak jego zastępcy przed jej upływem, ale po zasięgnięciu - przez ministra - opinii prezesa sądu okręgowego. Odwołanie może nastąpić również na wniosek prezesa sądu okręgowego.
Zakres kompetencji? Kurator okręgowy ma koordynować działalności kuratorów sądowych w okręgu, reprezentować ich na zewnątrz, sporządzać informacje statystyczne, zgłaszać dyrektorowi sądu rejonowego planu finansowy, przygotowywać plany etatów kuratorskich, organizować szkolenia kuratorów zawodowych w okręgu, nadzorować udzielanie pomocy postpenitencjarnej, kontrolować i oceniać pracę kuratorów sądowych i m.in. wykonywać czynności zlecone przez ministra lub prezesów sądu okręgowego i rejonowego.
Więcej kompetencji dla prezesa sądu rejonowego
To prezes sądu rejonowego ma być pracodawcą kuratora zawodowego i podejmować wobec niego pozostałe – poza zastrzeżonymi dla prezesa sądu okręgowego – czynności z zakresu stosunku pracy, w tym przenosić kuratora zawodowego między zespołami kuratorskiej służby sądowej tego samego sądu rejonowego, na wniosek kuratora okręgowego albo z urzędu, po zasięgnięciu opinii kuratora okręgowego. Ma być też zwierzchnikiem kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej i kierownika ośrodka kuratorskiego . I sprawować nadzór administracyjny nad działalnością kuratorów na obszarze właściwości sądu rejonowego.
Przeczytaj: Istota i znaczenie superwizji w pracy socjalnej >
To on ma zwracać się do policji o udzielenie informacji o kandydacie na kuratora społecznego, udzielać zgody kuratorowi zawodowemu na podjęcie dodatkowego zatrudnienia, a także powoływać kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej i odwoływać go przed upływem kadencji.
Do niego będzie należeć przeniesienie kuratora zawodowego do innej pracy, w razie trwałej utraty zdolności do wykonywania zawodu kuratora.
Sprawdź: Na jaki okres powinien być określony plan pracy asystenta rodziny z rodziną? >
Z kolei prezes sądu okręgowy ma organizować nabór kandydatów na aplikację kuratorską, powoływać komisję konkursową i egzaminacyjną, zatrudniać aplikanta kuratorskiego. Będzie miał uprawnienia do zwołania zgromadzenia okręgowego kuratorów i kompetencje w zakresie postępowań dyscyplinarnych. To on będzie odpowiadał za wyznaczenie składu sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji w sądzie okręgowym w drodze losowania, żądanie podjęcia czynności wyjaśniających przez rzecznika dyscyplinarnego wobec kuratora zawodowego lub aplikanta kuratorskiego, oraz prawo złożenia zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania dyscyplinarnego.
Obowiązek szkoleń i superwizja
Zgodnie z projektowanymi przepisami kurator zawodowy jest obowiązany stale podnosić kwalifikacje zawodowe. W miarę możliwości corocznie ma uczestniczyć w szkoleniu i doskonaleniu zawodowym organizowanym przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury lub innych formach doskonalenia zawodowego, w celu uzupełnienia specjalistycznej wiedzy i umiejętności zawodowych.
Sprawdź: Czy kuratorowi zawodowemu przysługuje dzień wolny za pracę w święto? >
Wprowadzona zostaje też superwizja pracy kuratora zawodowego, która ma polegać - jak zapisano - "na ustawicznym rozwoju kuratorów zawodowych, służącym utrzymaniu wysokiego poziomu wykonywanych zadań i i wzmacnianiu kompetencji zawodowych, udzielaniu wsparcia, poszukiwaniu źródeł trudności w pracy i możliwości ich pokonywania". Korzystać z niej będzie mógł każdy kurator zawodowy, z kolei superwizorem może zostać osoba, która ukończy szkolenie dla superwizorów pracy kuratora zawodowego, zdała egzamin, uzyskała stosowny certyfikat.
Szczegóły ma określać rozporządzenie, szkolenia superwizorów mają się odbywać w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury.
Czwarty stopień służbowy, obowiązkowe obywatelstwo polskie
Projekt wprowadza wymóg wyłączności obywatelstwa polskiego i czwarty stopień służbowy – starszego kuratora specjalisty. Generalnie stopnie służbowe ma nadawać prezes sądu okręgowego na wniosek prezesa sądu rejonowego, kuratora okręgowego, kierownika zespołu, zainteresowanego kuratora zawodowego albo z urzędu, po zasięgnięciu opinii kuratora okręgowego. Z wyjątkiem stopnia czwartego - ten ma nadawać minister sprawiedliwości na wniosek prezesa sądu okręgowego lub prezesa sądu rejonowego albo z urzędu.
Kuratorzy zawodowi będą podlegać ocenom awansowym, dokonywanym przez kuratora okręgowego lub w uzasadnionych przypadkach, na jego polecenie, kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej. Kuratora okręgowego i jego zastępcę ma z kolei oceniać osoba wskazana przez ministra.
Istotną kwestią - o którą postulowali sami kuratorzy - jest zapisanie, że mogą żądać od policji oraz innych organów lub instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego, stowarzyszeń i organizacji społecznych wsparcia w zakresie swojego działania, a w asyście funkcjonariusza policji mają wykonywać czynności służbowe polegającej na zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku podczas przeprowadzania czynności.
Możliwość wytyku - w uprawnieniach kierownika zespołu
Zmiany nastąpią też w zakresie postępowań dyscyplinarnych. Ma z nich zostać usunięta kara w postaci upomnienie, z drugiej strony wprowadzona zostaje instytucja quasi wytyku jako nowego uprawnienia kierownika zespołu sądowej służby kuratorskiej.
Zgodnie z projektem, gdy kierownik stwierdzi uchybienia w wykonywaniu obowiązków służbowych przez kuratora zawodowego, niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 30 dni, może zwrócić na nie uwagę na piśmie i żądać usunięcia skutków. Kurator będzie miał 7 dni na pisemne zastrzeżenie.
Czytaj: Ustawa o kuratorach sądowych - planowana na trzeci kwartał 2019 r. >>
Odpis pisma o uchybieniu trafi do akt osobowych kuratora, jednak nie wcześniej niż po bezskutecznym upływie terminu do złożenia zastrzeżenia, a w przypadku jego złożenia ‒ po uprawomocnieniu się uchwały sądu dyscyplinarnego odmawiającej uwzględnienia zastrzeżenia. Taka informacja ma być usunięta po trzech latach.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
