Główną zmianą jest umożliwienie osób z niepełnosprawnościami porozumienia się z prawnikiem w sposób zdalny. Chodzi o umożliwienie skuteczne udzielanie pomocy prawnej tak jak w czasie pandemii.
Obecnie ustawa stanowi, że osoba korzystająca z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, dodatkowo składa oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku. Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.
Obowiązek ten miał zostać zniesiony, ostatecznie jednak przepis zostanie zachowany. Posłowie zdecydowali jedynie, że oświadczenie będzie składane na piśmie wyłącznie w przypadku korzystania z pomocy stacjonarnej, natomiast przy poradzie zdalnej wystarczająca będzie forma ustna.
Jednak oświadczenia mogą zostać
Po nowelizacji oświadczeń o zatrudnieniu pracowników i niemożności ponoszenia kosztów nie trzeba będzie składać. Chociaż posłowe wnieśli kilka poprawek.
Czytaj też: Samorządy prawnicze apelują do premiera o wstrzymanie prac nad nieodpłatną pomocą prawną
Posłanka Aleksandra Kot zdała sprawozdanie z prac komisji sprawiedliwości i praw człowieka. Poinformowała, że po wysłuchaniu profesjonalnych prawników zrezygnowano z usunięcia oświadczenia o niemożności opłaty za poradę prawną. Jednocześnie projekt precyzuje, że takie oświadczenie można składać ustnie i pisemnie.
Nikt nie sprawdzał oświadczeń
Projekt porządkuje nabyte doświadczenia nabyte podczas kilku lat funkcjonowania tej ustawy. Zdalna konsultacja prawna to uelastycznienie procedury, zwłaszcza osób niepełnosprawnych - spotkała się z poparciem posłów. Skróci się czas na udzielenie porady.
Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się podczas dyżuru – stanowi projekt. Dyżur ten odbywa się w punkcie w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu i trwa co najmniej 4 godziny dziennie.
- Uczciwie trzeba przyznać, że samo zniesienie obowiązku składania oświadczeń o braku środków będzie miało istotnego znaczenia praktycznego, ponieważ obecnie obowiązujące przepisy i tak nie przewidują sposobu weryfikacji prawdziwości tych oświadczeń – twierdzi Tomasz Długosz, ekspert ds. legislacji w Biurze Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji.
Choć ustawa wspomina o „kontroli prawidłowości udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego” (art. 4 ust. 5), to nie określa, w jaki sposób miałaby być sprawdzana zgodność złożonych oświadczeń ze stanem faktycznym. Niemniej, zmiana ta prawdopodobnie przyczyni się do zwiększenia liczby osób korzystających z nieodpłatnej pomocy, ponieważ można oczekiwać, że usunięcie formalności zlikwiduje istniejącą barierę psychologiczną w dostępie do tych usług – wskazuje Tomasz Długosz. Właśnie taki efekt – zniesienie bariery psychologicznej – został zresztą wskazany w uzasadnieniu projektu.
Stanowisko Trybunału
Warto zauważyć, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego nieodpłatna pomoc prawna traktowana jest jako element realizacji gwarancji zabezpieczenia społecznego wynikającej z art. 67 Konstytucji RP. Przykładowo, w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 maja 2011 r. (P 38/08) stwierdzono, że zwolnienie od kosztów sądowych powinno zapewniać możliwość uzyskania ochrony sądowej osobom znajdującym się w gorszej sytuacji materialnej i że tak rozumiana pomoc prawna może być traktowana jako element realizacji gwarancji zabezpieczenia społecznego.
Posłowie zwracali uwagę, że nowelizacja może prowadzić do nadużyć, polegających na korzystaniu z pomocy przez osoby niespełniające ustawowego kryterium braku możliwości poniesienia tych kosztów. Może to również skutkować sytuacją, w której osoby w dobrej sytuacji finansowej zajmują miejsce w kolejce, ograniczając dostęp do pomocy osobom rzeczywiście potrzebującym.
Zmiany od 2026 roku
Ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r. W latach 2026–2035 maksymalny limit wydatków budżetu państwa będący skutkiem finansowym wejścia w życie ustawy wynosi 1 259 288 006 zł. Pieniądze te zostaną udzielone powiatom, które organizują taką pomoc.
Przepis o wysokości dotacji dla powiatów, tak by mogły ogłosić konkursy dla prawników udzielających porad wchodzi w życie dzień po ogłoszeniu projektu w Dzienniku Ustaw.
Cena promocyjna: 67.6 zł
|Cena regularna: 169 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 84.49 zł
