- Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich docierają sygnały o problemach tzw. ofiar ulgi meldunkowej. Mimo korzystnego dla podatników wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2025 r., sygn. akt SK 64/20, osoby poszkodowane niekonstytucyjnymi przepisami aktualnie nie mają możliwości skutecznego dochodzenia swoich praw. Wyrok ten nie został jak dotąd opublikowany – napisał Marcin Wiącek, rzecznik praw obywatelskich do Andrzeja Domańskiego, ministra finansów i gospodarki.

RPO przypomniał, że problem dotyczy osób, które nabyły nieruchomość w latach 2007–2008, a następnie ją sprzedały przed upływem 5 lat od daty nabycia i nie dopełniły warunku formalnego w postaci złożenia oświadczenia o zameldowaniu w lokalu przez okres co najmniej 12 miesięcy. Sprawa była przedmiotem skargi konstytucyjnej złożonej w 2018 r. i rozpoznanej przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 9 lipca 2025 r. Trybunał stwierdził, że art. 21 ust. 21 w zw. z art. 21 ust. 1 pkt 126 lit. c ustawy o PIT1 w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r., w związku z art. 8 ust. 1 i 3 ustawy zmieniającej - w zakresie, w jakim uzależnia skorzystanie przez podatnika ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych od złożenia oświadczenia o zameldowaniu – jest niezgodny z Konstytucją. Wyrok ten nie został niestety opublikowany.

RPO zauważył też, że mimo problemów ze składem Trybunału, od strony merytorycznej zarówno wyrok, jak i jego uzasadnienie zasługują na aprobatę.

- W wyroku słusznie wskazano, że ustawodawca naruszył Konstytucję, gdyż nie zapewnił podatnikom realnej możliwości skorzystania ze zwolnienia, jakim była ulga meldunkowa – napisał rzecznik.

Czytaj również: Czy będzie ustawa odszkodowawcza dla ofiar ulgi meldunkowej.

Podatnicy wciąż ponoszą konsekwencje wadliwych przepisów

Zwrócił tez uwagę na kilka problemów, z jakimi aktualnie borykają się osoby poszkodowane niekonstytucyjną regulacją.

- Z docierających do mnie sygnałów wynika, że organy podatkowe odmawiają obywatelom wznowienia postępowań podatkowych, powołując się na brak publikacji wyroku TK w Dzienniku Ustaw. W szczególności w jednej ze spraw, jaka została zgłoszona do Biura RPO, w uzasadnieniu rozstrzygnięcia o odmowie wznowienia postępowania wskazano, że „wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2025 r. wydany w sprawie o sygn. akt SK 64/20 został opublikowany na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego (…), a nie we właściwym organie urzędowym, jakim w przypadku ustawy jest Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. W konsekwencji organ uznał, że do czasu ogłoszenia orzeczenia w trybie przewidzianym przepisami konstytucyjnymi wniosek podatnika o wznowienie postępowania należy traktować jako przedwczesny – poinformował RPO.

W piśmie wyjaśniono, że przytoczona sprawa dotyczy osób starszych, jednych z wielu tzw. ofiar ulgi meldunkowej. Organ podatkowy przez cztery lata, tj. w okresie od września 2016 r. do listopada 2020 r., prowadził egzekucję z emerytury małżonków, co doprowadziło do pogłębienia ich trudnej sytuacji materialnej oraz przyczyniło się do pogorszenia stanu zdrowia. Następnie, po wydaniu przez sądy administracyjne niekorzystnych wyroków w sprawach dotyczących odmowy stwierdzenia nieważności decyzji wymiarowych, organ podatkowy nasilił działania egzekucyjne.

- Emeryci uznali to za zagrożenie podstaw egzystencji, tj. utraty mieszkania w efekcie możliwej egzekucji z nieruchomości. Aby uwolnić się od tego zagrożenia, zaciągnęli pożyczkę bankową i spłacili pozostałe zobowiązanie. Po czterech latach egzekucji z emerytur kwota zaległości podatku z odsetkami była nadal wysoka (ok. 58 tys. zł) w stosunku do kwoty podatku określonego decyzją z 2015 r. – ok. 63 tys. zł. Łącznie emeryci w wyniku wykonania przymusowego (egzekucji) oraz „dobrowolnego” (zapłata) ponieśli realny ciężar w kwocie ok. 112 tys. zł (podatek, koszty egzekucyjne oraz odsetki od zaległości) – wskazał rzecznik praw obywatelskich.

Jak się okazuje, do dziś obywatele, o których mowa, regulują zobowiązanie z tytułu zaciągniętej pożyczki. Obowiązek spłaty będzie ich obciążał jeszcze przez kilka lat.

 

Sprawdź również książkę: Procedury kontrolne w sprawach podatkowych >>


Problem z przedawnieniem 

Istotnym, według rzecznika, problemem jest również kwestia ograniczonej możliwości weryfikowania w postępowaniu wznowieniowym decyzji ostatecznych po wydaniu orzeczenia przez TK, jeżeli dojdzie do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

- Problem ten może pojawić się w praktyce – albo gdyby doszło do opublikowania wyroku TK w Dzienniku Ustaw, albo gdyby orzecznictwo sądowe ukształtowało się w taki sposób, że dopuszczono by wznowienie postępowania podatkowego, mimo nieopublikowania tego wyroku. W aktualnym stanie prawnym organ podatkowy po przeprowadzeniu postępowania wznowieniowego wydaje decyzję, w której odmawia uchylenia dotychczasowej decyzji w całości lub w części, nawet jeżeli stwierdzi ustawowe podstawy wznowienia, lecz wydanie nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej, przedawnienia zobowiązania podatkowego lub terminu przedawnienia w przypadku odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej – napisał rzecznik.

Zdaniem RPO, oznacza to, że nawet gdyby doszło do wznowienia postępowania z uwagi na wyrok TK, organ może wydać decyzję odmawiającą uchylenia dotychczasowego rozstrzygnięcia z uwagi na przedawnienie. Możliwość wzruszenia ostatecznej decyzji podatkowej jest więc uwarunkowana okolicznościami niezależnymi od podatnika (np. czasem trwania postępowania przed TK czy zwłoką w opublikowaniu wyroku).

Pytanie do ministra finansów

Rzecznik zapytał, czy minister rozważa podjęcie kroków prawnych mających na celu ochronę praw tzw. ofiar ulgi meldunkowej, czyli osób pokrzywdzonych obowiązywaniem niekonstytucyjnej regulacji prawnej.

- Nieopublikowanie wyroku to w sprawie temat zastępczy. Problem jest dużo poważniejszy. Bo kiedyś wyrok zostanie ogłoszony. A problemu to nie rozwiąże. Bezmyślne przepisy o przedawnieniu nie pozwolą odzyskać nikomu majątku – podkreśla Marek Isański, prezes Fundacji Praw Podatnika, zaangażowanej w obronę poszkodowanych podatników.

Dodać należy, że w odpowiedzi na pytanie redakcji w tej sprawie, resort finansów i gospodarki odpowiedział, że ministerstwo analizuje, jakie skutki prawne wywołuje przedmiotowy wyrok w odniesieniu do podatników, do których znajdowały zastosowanie regulacje w zakresie tzw. ulgi meldunkowej.