Raportowanie schematów podatkowych budzi coraz więcej wątpliwości.
Zwolnienie bez żadnego trybu
Nowe regulacje dotyczące informowania o schematach podatkowych przewidują szczególny tryb zwalniania z tajemnicy zawodowej, do przestrzegania której odrębnymi ustawami zobowiązane są osoby wykonujące zawód zaufania publicznego. Chodzi tu o adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych, biegłych rewidentów, notariuszy czy rzeczników patentowych. Jednak myliłby się ten, który uważałby, że przepisy są w tym względzie jasne i zrozumiałe.
Po pierwsze dlatego, że jest art. 86b. par. 1 ordynacji podatkowej, zgodnie z którym ów promotor ma obowiązek przekazać szefowi KAS informację o schemacie podatkowym w ciągu 30 dni od dnia następnego po: udostępnieniu schematu podatkowego, przygotowaniu do wdrożenia schematu podatkowego lub od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wdrażaniem schematu podatkowego – w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej.
Zobacz również:
Według MF reprezentowanie podatnika przed TK to schemat podatkowy >>
Polski fiskus ma surowy system karania >>
Jeśli jednak, jak mówi art. 86b par. 4, przekazanie przez promotora informacji o schemacie podatkowym innym niż schemat podatkowy standaryzowany, naruszałoby obowiązek zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej i promotor nie został zwolniony przez korzystającego z obowiązku jej zachowania w tym zakresie, to promotor ma niezwłocznie: na piśmie poinformować swojego klienta (tj. korzystającego) o obowiązku przekazania schematu podatkowego do szefa KAS, przekazując mu dane dotyczące schematu podatkowego.
Niejasna kwestia tajemnicy zawodowej
Tutaj zaczynają się przysłowiowe schody. W jakim trybie adwokat, radca prawny czy np. doradca podatkowy ma zostać zwolniony z tajemnicy zawodowej przez swojego klienta? Ordynacja podatkowa na ten temat milczy. Takiego trybu zwolnienia z tajemnicy zawodowej nie przewidują też poszczególne ustawy korporacyjne, które regulują wykonywanie zawodu przez adwokatów, radców prawnych czy doradców podatkowych.
Co więcej, na mocy art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego, osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy mogą odmówić zeznań co do faktów, na które rozciąga się ten obowiązek. Z tajemnicy tej może je zwolnić, jak mówi przepis, tylko sąd.
To zasadnicza różnica, która wpływa też na sytuację klienta, w tym i tego korzystającego ze schematu podatkowego. ‒ W przypadku zwolnienia z tajemnicy zawodowej przez sąd, to sąd bierze na siebie odpowiedzialność za to, co dalej stanie się z informacją mu przekazaną. Czuwając nad nią sąd może np. utajnić zeznania adwokata, radcy prawnego czy doradcy podatkowego, albo wyłączyć jawność tej części akt, w których te informacje się znajdują. Zwolnienie zaś z tajemnicy zawodowej przez klienta, pomijając już kwestię trybu, który w prawie nie został określony, stanowi dla niego samego poważne zagrożenie. Bo nie wiemy, co dalej stanie się z tą informacją, w jakim postępowaniu, przez kogo i kiedy zostanie wykorzystana i gdzie dalej zostanie przekazana. Tym samym tracimy nad nią kontrolę ‒ mówi Przemysław Hinc, doradca podatkowy ze spółki PJH Doradztwo Gospodarcze.
Sprawdź w LEX: Ujawnianie schematów podatkowych a tajemnica zawodowa doradcy podatkowego >
Zdaniem prof. Adama Mariańskiego, doradcy podatkowego, przewodniczącego Krajowej Rady Doradców Podatkowych, Ministerstwo Finansów nie rozumie, że klient nie może zwolnić osoby wykonującej zawód zaufania publicznego z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, nawet gdyby to było w jego interesie. To jest już przećwiczone w innych postępowaniach niż podatkowe. - Tak więc wskazywanie w przepisach ordynacji, że przekazanie informacji o schemacie podatkowym przez promotora zobowiązanego do zachowania tajemnicy zawodowej jest możliwe, gdy klient zwolnił go z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, nie ma podstawy prawnej ‒ podkreśla prof. Mariański. Dodaje, że widać tu brak doświadczenia w zakresie tej tajemnicy i zrozumienia jej istoty. Bo jak podkreśla, tajemnica zawodowa to podstawa zawodów zaufania publicznego.
Tajemnica jest, czy jej nie ma?
Żeby tego było mało, w art. 86b par. 7 ordynacji podatkowej określone zostały trzy sytuacje, w których – zdaniem ustawodawcy – nie dojdzie do naruszenia obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. I tak, naruszenia tej tajemnicy nie będzie stanowiło:
- przekazanie informacji o schemacie podatkowym w sytuacji, w której przekazujący tę informację został zwolniony z obowiązku jej zachowania;
- przekazanie informacji o schemacie podatkowym standaryzowanym;
- przesłanie do szefa KAS informacji, że promotor powiadomił korzystającego o obowiązku zgłoszenia schematu podatkowego.
Jednocześnie, co należy podkreślić, Ministerstwo Finansów zadbało o to, aby w tej samej nowelizacji zmienić przepisy dotyczące tajemnicy zawodowej, a właściwie kolejnego (po informacjach udostępnianych na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu) wyłomu w tejże tajemnicy. I tak, przykładowo w art. 5 ustawy nowelizującej zmieniony został ust. 4 w art. 6 ustawy ‒ Prawo o adwokaturze, w art. 6 ‒ ust. 6 w art. 3 ustawy o radcach prawnych, w art. 7 zmieniono Prawo o notariacie (tj. par. 4 w art. 18), a w art. 10 ‒ ust. 4 w art. 37 ustawy o doradztwie podatkowym.
We wszystkich zmienianych ustawach przepis dotyczący tajemnicy zawodowej został zmieniony tak samo. Stanowi, że obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji przekazywanych na podstawie przepisów rozdziału 11a działu III ustawy ‒ Ordynacja podatkowa, w zakresie określonym tymi przepisami.
Sprawdź w LEX: Zasady etyki zawodowej doradcy podatkowego >
‒ Ten blankietowy przepis w tym brzmieniu jest niedopuszczalny ‒ uważa Przemysław Hinc. Bo, jak mówi, można do niego wpisać za chwilę, przepisy dotyczące postępowania podatkowego a nawet całą ordynację podatkową.
Zdaniem prof. Mariańskiego, przepisy te są niczym innym jak wysługiwaniem się podatnikami i doradcami podatkowymi, by zbierać informacje o tym, co dzieje się na rynku, zamiast skutecznie prowadzić kontrole podatkowe. O ile bowiem zrozumiałe jest i zgodne z dyrektywą UE żądanie informacji o schematach transgranicznych, bo państwom członkowskim trudno jest zebrać takie informacje, o tyle rozszerzenie tego obowiązku na schematy krajowe już nie. ‒ Wielokrotnie jako Krajowa Rada Doradców Podatkowych zajmowaliśmy stanowisko, w którym podkreślaliśmy, że to nie jest wyższy cel, który miałby uprawniać do naruszenia tajemnicy zawodowej, która jest święta. W tym zakresie przygotowujemy wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o uznanie tych przepisów za niezgodne z ustawą zasadniczą, bo została naruszona zasada proporcjonalności ‒ podkreśla prof. Mariański.
Gdzie kończy się uchylona tajemnica?
Zdaniem Przemysława Hinca, przepisy dotyczące raportowania schematów podatkowych są niekonstytucyjne z uwagi na swoją nieprecyzyjność i niedookreśloność. ‒ Nie może być tak, że jako doradca podatkowy nie wiem, w jakim zakresie jestem zwolniony z tajemnicy zawodowej ‒ podkreśla.
Sprawdź w LEX: Tajemnica zawodowa a doradztwo podatkowe >
Co ważne, przepisy nie dają też odpowiedzi, czy adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy, który jako promotor został zwolniony z obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej celem poinformowania szefa KAS o schemacie podatkowym, korzysta później z tajemnicy zawodowej w postępowaniach przed sądami. Innymi słowy, czy może i powinien by pełnomocnikiem, który będzie miał prawo odmówić składania zeznań powołując się na obowiązującą go tajemnicę zawodową.
‒ Moim zdaniem, mówiąc obrazowo, raz uszczuplona tajemnica zawodowa nie odrasta. Dlatego doradca podatkowy, adwokat czy radca prawny, który wcześniej jako promotor informował o schemacie podatkowym opracowanym czy wdrożonym u klienta, nie powinien być jego pełnomocnikiem przed sądem, bo już nie może gwarantować klientowi zachowania w tajemnicy powierzonych informacji ‒ podsumowuje Hinc.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX:
Zwolnienie doradcy podatkowego z tajemnicy zawodowej >
Tajemnica obrończa i adwokacka oraz radcy prawnego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
