Opodatkowanie pożyczek udzielonych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą

Jestem osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. Mój ojciec również prowadzi działalność gospodarczą (odrębną od mojej)....

Jestem osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. Mój ojciec również prowadzi działalność gospodarczą (odrębną od mojej). Ojciec dokonał przelewu z konta firmowego pożyczki w kwocie 70.000 zł. Firma ojca nie prowadzi działalności w zakresie udzielania pożyczek. Czy potraktować tę operację jako pożyczkę między członkami rodziny, czy jako pożyczkę między firmami? Jakie skutki powstaną na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu udzielenia przedmiotowej pożyczki?

Co do zasady - moim zdaniem - można tę pożyczkę traktować na różne sposoby - zarówno jako pożyczkę udzieloną firmie przez osobę prywatną, jak i jako pożyczkę udzieloną przez firmę (przedsiębiorcę). W zależności od sposobu potraktowania tej pożyczki różne mogą być skutki podatkowe na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych.

Umowa pożyczki jako taka znajduje się w przedmiotowym zakresie opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Wynika to z przepisów art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450).

Należy natomiast rozważyć, czy przedmiotowa pożyczka może stanowić czynność podlegającą podatkowi od towarów i usług. Tego rodzaju czynności cywilnoprawne (udzielanie pożyczek) na gruncie VAT stanowią usługi. Są to zwolnione od podatku od towarów i usług usługi pośrednictwa finansowego.

Jeśli czynności te są wykonywane przez podatnika działającego dla tej czynności w takim właśnie charakterze (w ramach wykonywania działalności gospodarczej), to wówczas mieszczą się w zakresie opodatkowania VAT, jednocześnie pozostając zwolnione od tego podatku.

Ma to znaczenie w kontekście brzmienia art. 2 pkt 4 u.p.c.c., który stanowi że podatkowi od czynności cywilnoprawnych nie podlegają czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

a) opodatkowana podatkiem od towarów i usług,

b) zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:

umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,

umowy spółki i jej zmiany,

umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych;

Jeśli przyjąć, że ojciec udzielając pożyczki dokonał czynności zwolnionej z VAT, to wówczas czynność ta nie będzie podlegać podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Jak już wyżej wskazywano o tym, czy udzielenie pożyczki zostanie uznane za czynność zwolnioną z VAT (lecz podlegającą temu podatkowi), decyduje to, czy podmiot udzielający pożyczki może zostać uznany w tym zakresie za podatnika VAT. Status podmiotu jako podatnika VAT każdorazowo ustalać należy w odniesieniu do konkretnej czynności.

Moim zdaniem, jeśli podmiot prowadzący działalność gospodarczą udziela pożyczki z własnych środków (obrotowych), które to środki zaangażowane są w działalność gospodarczą, to zawsze prowadzi działalność gospodarczą. To powodowałoby zaś, że pożyczki nie podlegałyby podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Można zatem twierdzić, że ojciec - udzielając pożyczki ze środków firmowych - wykonuje czynność podlegającą opodatkowaniu VAT, lecz zwolnioną od tego podatku.

Niektóre organy podatkowe negują twierdzenie, że każda pożyczka udzielona przez podmiot prowadzący działalność ze środków zaangażowanych w tę działalność jest czynnością dokonaną przez podatnika VAT. Przykładowo w piśmie z dnia 12 grudnia 2005 r., PB4-005-SIP-M-28/05 (Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy) stwierdził, że "Sporadyczne udzielenie pożyczki z własnych środków, a nie ze środków w tym celu gromadzonych nie wypełnia warunków by sklasyfikować tę czynność jako usługę w rozumieniu Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. Ponadto Spółka nie powołała się na to, że w zakresie swojej działalności ma wyszczególnione usługi pośrednictwa finansowego. Dla podmiotu działającego w formie spółki prawa handlowego jest wymagane by była to działalność zorganizowana i unormowana zgodnie z panującymi w tym względzie zasadami. Skoro czynności nie wypełniły warunków do sklasyfikowania ich jako „usługa", to brak jest podstaw do wyłączenia tych czynności z podatku od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy".

W mojej ocenie takie stanowisko organu podatkowego jest nieprawidłowe. Po pierwsze zauważyć należy, że w obecnym stanie prawnym okoliczność, czy dane świadczenie może stanowić usługę w rozumieniu klasyfikacji statystycznych, czy też nie, nie ma znaczenia. Decyduje wyłącznie definicja usługi zawarta w u.p.t.u. Ona zaś nie odwołuje się do klasyfikacji statystycznych.

Po drugie - na gruncie podatku od towarów i usług nie ma znaczenia, czy dana czynność jest wymieniona we wpisie do stosownych rejestrów jako przedmiot działalności. Świadczenie jest usługą, niezależnie od tego, czy wykonywane jest jako czynność zgłoszona (wpisana) do stosownych rejestrów, czy też nie.

Uważam, że w sytuacji opisanej w pytaniu można uznać, że pożyczki udzielane były przez podmiot działający dla tych czynności jako podatnik VAT. W konsekwencji powinny to być czynności zwolnione od podatku od towarów i usług, a zatem - w następstwie tego - nie podlegające podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

Należy się liczyć z tym, że takie stanowisko (i brak opodatkowania udzielonej pożyczki podatkiem od czynności cywilnoprawnych) zakwestionują organy podatkowe.