Chodzi o ogłoszone w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów zmiany w opłacie cukrowej (nr projektu UD290). Rząd chce zwiększenia opłaty i wyeliminowania wątpliwości interpretacyjnych w ustawie z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1670, z późn. zm.).
Zapowiadane przez rząd zmiany, zakładające m.in. podwyżkę akcyzy na alkohol oraz opłaty cukrowej, mimo iż nie przedstawiono dotychczas projektów, spotkały się z negatywną oceną zarówno kancelarii prezydenta, jak i ekspertów. Szef kancelarii prezydenta Zbigniew Bogucki zapowiedział w niedzielę, że podwyżka podatków zostanie zawetowana przez Karola Nawrockiego. Wyjaśnił, że jest to realizacja obietnic z kampanii wyborczej. Z kolei eksperci zwracają uwagę, że z zapowiedzi nie wynika, by przy okazji zmian w opłacie cukrowej zostały istotnie doprecyzowane przepisy.
Czytaj też w LEX: Ustawa o zdrowiu publicznym - zakres regulacji i skutki >
Wątpliwości rozstrzygane na korzyść fiskusa
Przypomnijmy, że zgodnie z ubiegłotygodniową zapowiedzią, od 1 stycznia 2026 r. wzrosną stawki akcyzy na alkohol etylowy, piwo, wino, napoje fermentowane i wyroby pośrednie o 15 proc. w stosunku do stawek z 2025 r. Planowa jest również podwyżka opłaty pobieranej m.in. od słodzonych napojów. Stała część opłaty cukrowej wzrośnie z 0,50 zł do 0,70 zł, a część zmienna - za każdy gram cukrów powyżej 5g w 100 ml napoju - z 0,05 zł do 0,10 zł.
Negatywnie do zapowiedzi rządu - pomimo kilku zawartych w niej pozytywnych zmian - odnosi się Adam Bojarski, radca prawny i doradca podatkowy. Jak wyjaśnia, nawet nie spróbowano wyeliminować niektórych istotnych problemów.
- Zmiany mają charakter uszczelniający. Eliminują pewne wątpliwości interpretacyjne na korzyść fiskusa i podwyższają opłatę od środków spożywczych. Nie realizują one jednak zaleceń wynikających z raportu Najwyższej Izby Kontroli "Realizacja zadań związanych z poborem i wydatkowaniem opłat od środków spożywczych” (nr ewid. 130/2024/P/24/085/LSZ). Izba stwierdziła nieprawidłowości przy sposobie rozliczania środków otrzymanych przez NFZ - mówi mec. Bojarski.
Zobacz w LEX: Bojarski Adam, Opłata cukrowa. Komentarz, wyd. II >
Zgodnie z raportem NIK działania organów państwa w zakresie dysponowania środkami z opłaty cukrowej i opłaty od napojów alkoholowych nie były realizowane rzetelnie i prawidłowo. Wpływy z obu źródeł – łącznie ponad 5,2 mld zł w latach 2021-2023 – zasiliły budżet NFZ i w założeniu miały być dodatkowym wsparciem leczenia negatywnych skutków zdrowotnych spożywania napojów słodzonych i alkoholu. W rzeczywistości jednak miały charakter fiskalny i stały się kolejnym źródłem finansowania ogółu świadczeń, a nie konkretnych i celowanych działań zawartych w ustawie o zdrowiu publicznym oraz ustawie o przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Krytycznie o zmianach wypowiada się również dr Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy, partner w Kancelarii Zimny Matarewicz.
- Wydaje się, że podstawowym celem podwyżki akcyzy na alkohol i zmian w podatku cukrowym jest zapewnienie dodatkowych wpływów do budżetu. Tymczasem przepisy o podatku cukrowym zostały w wielu miejscach wadliwie zredagowane i ich literalna (gramatyczna) wykładnia prowadzi niejednokrotnie do sprzecznych systemowo wyników. To z kolei prowadzi do licznych sporów. Zapowiadane zmiany tych sporów nie wyeliminują. Niepokojąca jest też zapowiedź przeniesienie obowiązku zapłaty tego podatku – z podmiotów dokonujących sprzedaży detalicznej lub sprzedających napoje do punktów sprzedaży detalicznej – na producentów, importerów oraz podmioty nabywające wewnątrzwspólnotowo napoje. To zmiana niekorzystna dla polskich producentów - mówi mec. Matarewicz.
- Nie jest też zrozumiała podwyżka akcyzy na alkohol, skoro sami przedstawiciele Ministerstwa Finansów zwracali uwagę na spadek wolumenu sprzedaży i kiepskie wyniki producentów. Było tak m.in. przy okazji podwyżki akcyzy wyłącznie na wyroby tytoniowe (z pominięciem napojów alkoholowych) powyżej kwot wynikających z tzw. mapy akcyzowej. Taka podwyżka wymaga przedstawienia rzeczowych danych liczbowych - dodaje.
Czytaj też w LEX: Podatek cukrowy w praktyce >
Zmiany dotyczące producentów i cukrów naturalnych
Eksperci zwracają też uwagę na zapowiedź, iż opłata będzie obliczana od łącznej ilości cukrów zawartych w napoju – dodanych i naturalnych, czyli od ilości cukrów wskazanej w informacji o wartości odżywczej umieszczanej na opakowaniu jednostkowym napoju.
- Wyeliminowana zostanie wątpliwość, czy podstawa opodatkowania ma dotyczyć substancji występujących naturalnie i substancji dodanych sztucznie. Jest to zmiana niekorzystna dla zobowiązanych do zapłaty, gdyż obecnie w wyniku korzystnej linii orzeczniczej sądów administracyjnych podstawa zapłaty opłaty od środków spożywczych nie dotyczyła substancji występujących naturalnie - mówi mec. Bojarski.
Przykładowo NSA stwierdził w wyroku z 23 lutego 2023 r. (sygn. III FSK 1278/22), że cukier, kofeina czy tauryna i inne cukry występujące w napojach w sposób naturalny nie podlegają opłacie cukrowej. W rezultacie ich ilość nie może wpływać na wysokość tej opłaty. Przy wyliczaniu kwoty wpłaty substancje występujące naturalnie powinny zostać pominięte. Etykieta nie powinna być traktowana jako jedyne źródło danych służących do wyliczenia opłaty.
Zobacz też procedurę w LEX: Napoje, których wprowadzanie na rynek podlega opłacie od środków spożywczych >
Nie będzie likwidacji dodatkowej opłaty cukrowej
- Przede wszystkim jednak za podwyżką opłaty od środków spożywczych nie idzie likwidacja dodatkowej opłaty od środków spożywczych. Obecnie jest to temat wywołujący ogromne wątpliwości interpretacyjne - mówi mec. Bojarski.
Chodzi o art. 12i ust. 1 ustawy z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym, zgodnie z którym w przypadku niedokonania opłaty w terminie, o którym mowa w art. 12g ust. 1, organ właściwy w sprawie opłaty ustala, w drodze decyzji, dodatkową opłatę. Od 19 marca 2025 r. obowiązują nowe zasady naliczania dodatkowej opłaty od środków spożywczych, wprowadzone ustawą z 20 lutego 2025 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym, ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych zmian (Dz. U. z 2025 r. poz. 340). Dodatkowa opłata nie wynosi już 50 proc., ale może być miarkowana stawkami do 25 proc. lub do 50 proc. w zależności od „przewinienia” przedsiębiorcy.
- Przepisy dotyczące dodatkowej opłaty od środków spożywczych powinny zostać uchylone. Zamiast dodatkowej opłaty organ podatkowy powinien móc naliczać odsetki za zwłokę - mówi mec. Adam Bojarski.
Cena promocyjna: 89.1 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 69.3 zł
Są też zmiany pozytywne
Mec. Bojarski przyznaje jednak, że rządowe propozycje zawierają też rozwiązania pozytywne. - Pozytywną zmianą od strony prawnej będzie wprowadzenie opłaty od środków spożywczych na suplementy diety powyżej 200 ml i zmiany techniczne dotyczące podpisu CUK-1. Próba precyzyjnego uregulowania, od jakich substancji nalicza się opłatę od środków spożywczych, owszem będzie mniej korzystna ekonomicznie dla zobowiązanych do zapłaty, ale wyeliminuje problemy interpretacyjne, które są obecnie rozstrzygane przez sądy administracyjne. Ponadto opłata będzie naliczana co do zasady od wszelkiej masy mieszanin znajdujących się w sieciach fast-food, co jest pozytywnym uszczelnieniem tej opłaty - mówi.
Przypomnijmy, że opłata cukrowa jest sumą dwóch wartości. Obecnie wynosi ona:
- 0,50 zł opłaty stałej – za zawartość cukrów w ilości równej lub mniejszej niż 5 g w 100 ml napoju lub za zawartość (w jakiejkolwiek ilości) co najmniej jednej substancji słodzącej,
- 0,05 zł opłaty zmiennej – za każdy gram cukrów powyżej 5 g w 100 ml napoju.
Opłata nie może wynieść więcej niż maksymalnie 1,2 zł w przeliczeniu na 1 litr napoju.
Zobacz też procedurę w LEX: Wysokość opłaty od środków spożywczych >
Jest nakładana na napoje z dodatkiem:
- cukrów (monosacharydów, disacharydów środków spożywczych zawierających te substancje),
- substancji słodzących, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 (na przykład ksylitol, sorbitol, aspartam),
- kofeiny lub tauryny.
Zobacz też procedurę w LEX: Napoje, których wprowadzanie na rynek nie podlega opłacie od środków spożywczych >
Obecnie obowiązek zapłaty podatku cukrowego ciąży na osobie fizycznej, osobie prawnej oraz jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, która:
- sprzedaje napoje do punktów sprzedaż detalicznej,
- prowadzi sprzedaż detaliczną napojów jako producent, podmiot nabywający napoje w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego albo importujący napoje spoza UE,
- zamawia u producenta wyprodukowanie napoju objętego opłatą, a skład napoju podlegającego opłacie stanowi element umowy – obowiązek zapłaty ciąży na zamawiającym.
Zobacz też procedurę w LEX: Podmioty obowiązane do zapłaty opłaty od środków spożywczych >
Czytaj również: Będzie podwyżka opłaty cukrowej
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
