Problem korygowania VAT w związku z brakiem zapłaty faktury przez kontrahenta nabiera coraz większego znaczenia. Epidemia koronawirusa wpływa na bieżącą sytuację finansową i rozliczenia między firmami. Eksperci wskazują, że problemów z płatnościami będzie więcej.
Przepisy ustawy o VAT dają podatnikom prawo do skorygowania podatku o kwoty wynikające z faktur, które nie zostały zapłacone. Z art. 89a ustawy o VAT wynika, że podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona.
Zobacz procedurę w LEX: Ulga na złe długi - prawo do skorzystania >
Ulga na złe długi tylko po spełnieniu warunków
Wydana kilka dni temu interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Podatkowej nr 0111-KDIB3-1.4012.58.2020.1.WN dotyczyła możliwości skorzystania z tzw. ulgi na złe długi. Chodziło w niej o sytuację, w której dłużnik nie był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Jego wykreślenie nastąpiło z urzędu, gdyż przez sześć kolejnych miesięcy nie wykazywał sprzedaży, nabycia towarów lub usług ani importu towarów z kwotami podatku do odliczenia. Z tego powodu wnioskodawca nie mógł już skorzystać z ulgi na złe długi.
Czytaj w LEX: Korzystanie z ulgi na złe długi krok po kroku >
- Organy podatkowe ściśle trzymają się przesłanek wskazanych w artykule przewidującym ulgę na złe długi i nie pozwalają z niej skorzystać, gdy na dzień przed złożeniem korekty deklaracji VAT, któraś ze stron nie będzie czynnym podatnikiem VAT. W tej sytuacji stanowisko dyrektora KIS mogło być tylko jedno – potwierdzające brak możliwości korekty podstawy opodatkowania oraz podatku należnego w przypadku nieściągalnej wierzytelności – twierdzi Bartłomiej Senderowski, ekspert podatkowy w zespole VAT, akcyzy i ceł w Kancelarii Ożóg Tomczykowski.
Przygotowania do nowej matrycy stawek VAT trzeba zacząć już teraz >>
Bez prawa do żądania czynszu, ale za to z obowiązkiem zapłaty podatku >>
Brak prawa do ulgi
Ekspert zwraca także uwagę, że są jednak sytuacje, w których brak prawa do skorzystania z ulgi na złe długi jawi się jako niesprawiedliwy. Tak było na przykład w przypadku podatnika, który sprzedał maszyny rolnicze na rzecz kontrahenta, który w momencie sprzedaży był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Potem doszło jednak do oszustwa, gdyż kontrahent nie zapłacił za owe maszyny, odsprzedał je innemu podmiotowi oraz od razu wyrejestrował się z rejestru VAT. W opisanej sytuacji dyrektor KIS również odmówił możliwości skorzystania z ulgi na złe długi, gdyż kontrahent - oszust na dzień przed złożeniem korekty deklaracji VAT nie widniał już w rejestrze VAT jako podatnik czynny (interpretacja DKIS z 18 marca 2019 r. sygn. 0112-KDIL2-2.4012.30.2019.2.JK). Zdaniem Bartłomieja Senderowskiego, w takich sytuacjach prawo podatkowe zdecydowanie nie stoi po stronie uczciwych przedsiębiorców. Muszą więc oni ponosić negatywne konsekwencje wynikające z nieuczciwych praktyk swoich kontrahentów.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Ulga na złe długi a postępowanie upadłościowe wobec dłużnika >
Polskie przepisy zgodne z dyrektywą, praktyka organów jednak zła
Przepisy dotyczące ulgi na złe długi w VAT są zgodne z art. 90 Dyrektywy VAT 2006/112/WE. Wskazuje on, że w przypadku anulowania, wypowiedzenia, rozwiązania, całkowitego lub częściowego niewywiązania się z płatności lub też w przypadku obniżenia ceny po dokonaniu dostawy, podstawa opodatkowania jest stosownie obniżana na warunkach określonych przez państwa członkowskie. Organ podatkowy odmówił jednak możliwości dokonania korekty podstawy opodatkowania w sytuacji, w której podatnik, będący zarejestrowanym podatnikiem VAT, nie otrzymuje zapłaty od dłużnika, który został wykreślony z rejestru VAT przez organ.
Sprawdź w LEX: Czy w stosunku do podmiotu spoza UE można zastosować ulgę na złe długi? >
- O ile należy się zgodzić z organem, iż przepisy dyrektywy w art. 90 pozostawiają swobodę uznania państwom członkowskim w zakresie szczegółowych warunków na których umożliwione jest dokonanie obniżenia podstawy opodatkowania, o tyle należy się stanowczo sprzeciwić, aby prawo do obniżenia było powiązane z działaniem organów podatkowych co niewątpliwie ma miejsce w zaistniałej sytuacji – uważa Patrycja Kubiesa, doradca podatkowy w kancelarii KiB. Podkreśla, że to nie podmiot, będący dłużnikiem dokonał wykreślenia samego siebie z rejestru podatników VAT czynnych, ale dokonał tego organ na podstawie art. 96 ust. 9a pkt 3, który wskazuje, iż wykreśla się z rejestru podatnika, który składał przez sześć kolejnych miesięcy lub dwa kolejne kwartały deklaracje, w których nie wykazał sprzedaży, nabycia towarów lub usług ani importu towarów z kwotami podatku do odliczenia.
Zobacz procedurę w LEX: Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej jako przesłanka wykreślenia z rejestru podatników VAT >
Problematyczne wykreślanie podatników z rejestrów
Jak podkreśla Patrycja Kubiesa, samo podejście do wykreślania podatników po okresie sześciu miesięcy składania tzw. deklaracji zerowych jest działaniem oderwanym od biznesowej rzeczywistości z uwagi na fakt, iż istnieje szereg procesów biznesowych, usług, których cykl działania może być długi, a jednocześnie nie muszą być powiązane z dokonywaniem zakupu usług czy towarów wykazujących kwoty podatku do odliczenia.
Czytaj w LEX: Rozliczanie straty podatkowej wywołanej przez koronawirusa >
Mając to na uwadze, należy uznać, iż o ile art. 90 Dyrektywy VAT 2006/112/WE pozwala państwom członkowskim na wskazywanie warunków do obniżenia ceny po dokonaniu dostawy lub dokonania obniżenia podstawy opodatkowania o tyle, art. 90 ust. 1 dyrektywy VAT zobowiązuje państwa członkowskie do obniżenia podstawy opodatkowania i w związku z tym również kwoty podatku VAT należnego od podatnika za każdym razem, gdy po dokonaniu transakcji podatnik nie otrzymał części lub całości wynagrodzenia co było przedmiotem wielokrotnego rozpatrywania przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
- Przepisy unijne mające na celu wprowadzenie ograniczeń w możliwościach odliczeń podatków służyć mają zapobieganiu oszustwom podatkowym i unikaniu opodatkowania, zatem mogą wskazywać odstępstwa od generalnych zasad, ale w granicach tego, co jest konieczne dla osiągnięcia tego szczególnego celu – przypomina Patrycja Kubiesa.
Czytaj w LEX: Czy tarcza antykryzysowa wpływa na prawo wierzyciela do zastosowania ulgi na złe długi w VAT? >
Jak z kolei podnosi TSUE w wyroku w sprawie C‑566/07, przepisy, do których przyjęcia są upoważnione państwa członkowskie celem zapewnienia prawidłowego poboru podatku i uniknięcia oszustw podatkowych, nie powinny wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów. W rezultacie nie mogą one być więc wykorzystywane w sposób, który podważałby neutralność podatku VAT, która stanowi podstawową zasadę wspólnego systemu podatku VAT ustanowionego przez przepisy wspólnotowe w tej dziedzinie.
Intencją art. 90 Dyrektywy VAT miało być zatem co do zasady pozostawienie swobody państwom członkowskim w zakresie, w jakim uznają za konieczne wprowadzenie dodatkowych procedur uniemożliwiających działanie oszustów podatkowych. Organy nie mogą jednak utrudniać możliwości dokonania korekt w zakresie podatku VAT podmiotom, które takiego działania na celu nie mają.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
