Skarżący złożył skargę na decyzję dyrektora urzędu kontroli skarbowej w przedmiocie wznowienia postępowania w sprawie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie oddalił wniesioną skargę. Skarżący złożył następnie skargę kasacyjną. Podniósł w szczególności, że wydany wyrok naruszał szereg przepisów. Autor skargi wskazał w szczególności, że sąd bezpodstawnie ocenił to, czy w sprawie można było wznowić postępowanie. W ocenie skarżącego sąd wadliwie ocenił, że dokument w postaci oświadczenia pożyczkodawców wystawiony po wydaniu decyzji ostatecznej nie może stanowić podstawy do wznowienia postępowania. Skarżący podkreślił, że dowód ten dotyczy nowych faktów.
Przesłanki wznowienia postępowania
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Sąd uznał, że skarga nie miała usprawiedliwionych podstaw. Wznowienie postępowania to nadzwyczajny tryb wzruszenia decyzji. Co do zasady bowiem każda ostateczna decyzja podatkowa jest uznawana za legalną i prawidłową. W art. 128 ordynacji wyrażono zasadę trwałości postępowania podatkowego. Dla stabilności porządku prawnego ważne jest, by eliminowanie wadliwych decyzji następowało zgodnie z zasadami procesowymi.
Sprawdź w LEX: Uprawnienie strony do uruchomienia trybów wznowienia postępowania i stwierdzenia nieważności decyzji krok po kroku >
NSA podkreślił, że dzięki wznowieniu postępowania dochodzi do ponownego rozstrzygania sprawy. Postępowanie wznowieniowe nie może być zaś uznane za kontynuację postępowania zwykłego. Podstawą wznowienia postępowania jest m.in. przypadek, gdy w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję. Powyższe wynika z art. 240 § 1 pkt 5 ordynacji. W przepisie tym chodzi więc o nowo ujawnione dowody lub okoliczności faktyczne - podkreślił NSA.
Gdy dowód wychodzi na jaw
Dla oceny tego czy dowód jest nowy kluczowe jest ustalenie, kiedy wyszedł on na jaw. Należy więc zbadać moment ujawnienia dowodu. Za nowe dowody uznaje się te, które istniały w dacie orzekania w postępowaniu zwykłym, ale organ nie dysponował nim. Dokument, na który powoływał się skarżący, nie mógł być jednak uznany za nowy dowód. Dokument ten wystawiono w sierpniu 2015 r. Tymczasem ostateczna decyzja zapadła wcześniej. Skarga kasacyjna była więc niezasadna - uznał NSA.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 marca 2019 r., II FSK 566/17
Zobacz również: NSA: Fiskus nie może automatycznie opóźniać zwrotu VAT >>
Komentarz eksperta
Zdaniem dr. hab. Grzegorza Krawca, NSA zasadnie przyjął, że wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym trybem wzruszenia decyzji. Uzasadnienie prawne Naczelny Sąd Administracyjny rozpoczął od wskazania zasady trwałości decyzji podatkowej, określając ją jako jedną z fundamentalnych zasad postępowania podatkowego. Stanowisko takie jest jak najbardziej zasadne. Za omawianą zasadą istnieje wiele argumentów. Chodzi tu przede wszystkim o zapewnienie stabilności stosunkom prawnym, których podstawą jest decyzja administracyjna. Stać się ona musi trwałym elementem porządku prawnego i na dobre zakotwiczyć się w obrocie prawnym. Nie bez znaczenia jest stworzenie pewności dla jej adresatów. Pewność prawa, bezpieczeństwo prawne to istotne elementy państwa prawa. SN w wyroku z 26 lipca 1991 r. w sprawie I PRN 34/91 wyjaśnił, że w praworządnym państwie obywatel powinien być w stanie przewidzieć prawne rezultaty działań i zachowań, a także móc się do nich rozsądnie przygotować. Powinien zatem dysponować też pewnością, iż jego działania podejmowane pod rządami obowiązującego prawa i wszelkie związane z nimi następstwa będą także i później uznane przez porządek prawny.
Zobacz procedury w LEX:
Wznowienie postępowania podatkowego >
Nowe fakty i dowody jako podstawa wznowienia postępowania podatkowego >
Krawiec podkreśla, że w nauce postępowania administracyjnego wyrażany jest pogląd, że ostateczna decyzja administracyjna może być wzruszona tylko w przypadkach wskazanych w kodeksie postępowania administracyjnego lub w ustawach szczególnych. Stanowisko to odnieść można także do postępowania podatkowego. Naczelny Sąd Administracyjny przedstawił wykładnię przepisów ordynacji podatkowej zbieżną z tą prezentowaną w literaturze przedmiotu oraz w orzecznictwie. Nowe dowody to nie dowody stworzone po dniu wydania decyzji, lecz takie, które istniały w dniu wydania decyzji. Jeżeli pewne okoliczności lub dowody powstaną po wydaniu decyzji ostatecznej (i nie istniały w dniu jej wydania), wówczas możliwość wznowienia postępowania zakończonego dotychczasową decyzją będzie wykluczona. Wznowienie postępowania w takiej sytuacji stanowić będzie rażące naruszenie prawa i skutkować obowiązkiem stwierdzenia nieważności decyzji, w której odniesiono się do takiej okoliczności. Omawiana przyczyna wznowienia postępowania nie jest bowiem instrumentem, który pozwoliłby dostosować wydaną uprzednio decyzję do zmienionych stosunków społeczno – gospodarczych. Co ważne, nie taki jest cel instytucji wznowienia postępowania podatkowego. W wypadku powstania nowych okoliczności lub dowodów po wydaniu decyzji możliwe będzie wszczęcie postępowania w nowej sprawie administracyjnej. Kluczowe jest bowiem to, że organ administracji publicznej orzeka zawsze zgodnie ze stanem faktycznym i prawnym na dzień wydania rozstrzygnięcia. Jeżeli zaś w toku postępowania odwoławczego, po wydaniu decyzji pierwszej instancji ujawnią się nowe okoliczności i nowe dowody, wówczas organ odwoławczy będzie je musiał uwzględnić. Gdy decyzja administracyjna nie jest ostateczna, to organ odwoławczy winien nowe dowody uwzględniać z urzędu. Organ ten orzeka bowiem zgodnie ze stanem faktycznym i prawnym na dzień wydania decyzji. Istnienie okoliczności i dowodów w dniu wydania decyzji ostatecznej jest oczywiste również w świetle wznowienia postępowania, które odnosi się do weryfikacji rozstrzygnięć ostatecznych - wyjaśnia Grzegorz Krawiec.
Dr hab. Grzegorz Krawiec, Biuro Pełnomocnika Terenowego Rzecznika Praw Obywatelskich w Katowicach, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
