Zgodnie z treścią projektowanego art. 185 ordynacji podatkowej nadpłatą będzie kwota nadpłaconego podatku lub zapłaconego nienależnie. Paragraf drugi tego artykułu ma wprowadzić jednak zasadę, w myśl której nadpłata nie powstanie, jeśli organ podatkowy udowodni, że w wyniku jej zwrotu nastąpiłoby bezpodstawne wzbogacenie podatnika.
Prawo do odmowy dokonania zwrotu nadpłaty
Organy podatkowe będą zatem mogły odmawiać dokonania zwrotu nadpłaty, jeśli wykażą, że spowodowałby on bezpodstawne wzbogacenie podatnika. Jak wynika z uzasadnienia do projektu nowelizacji, konstrukcja podatku, zwłaszcza w VAT i akcyzie, umożliwia przeniesienie obciążenia z tego tytułu na konsumenta towaru lub usługi. Projektodawca tłumaczy, że nie chodzi tu jednak o stworzenie generalnego domniemania, że każdy uiszczony podatek akcyzowy lub inne podatki pośrednie są w całości, zawsze przerzucane na konsumenta. Ocena, czy w danych okolicznościach doszło do nieuprawnionego wzbogacenia powinna być każdorazowo dokonana z uwzględnieniem oceny przez organ przesłanek ekonomicznych dotyczących zarówno zakresu, jak i możliwości przerzucenia ciężaru podatkowego.
Zobacz również:
Fiskus chce wiedzieć więcej o transakcjach zagranicznych >>
Raportowanie schematów także na temat podatku od nieruchomości >>
Bezpodstawne wzbogacenie także w podatkach dochodowych
Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu będą miały również znaczenie na gruncie podatków dochodowych. W szczególności dotkną one rozliczeń danin, do których pobrania zobowiązany jest płatnik. Będzie to m.in. podatek u źródła. – Płatnik nie jest podmiotem, który ponosi ekonomiczny ciężar rozliczanego podatku. Ciężar ten ponoszony jest przez podatnika, którego środki są przez płatnika pobierane i przekazywane na rachunek właściwego urzędu. W takiej sytuacji, to właśnie podatnik jest podmiotem, któremu powinno przysługiwać prawo do otrzymania zwrotu nienależnie rozliczonego podatku – wynika z uzasadnienia.
Sprawdź w LEX: Odzyskiwanie nadpłaty krok po kroku >
VAT i akcyza nie do odzyskania?
Przepis o bezpodstawnym wzbogaceniu ma dotyczyć wszystkich podatków. Jak jednak tłumaczy Teresa Sławińska-Choryło, prawnik, doradca podatkowy, doktorantka w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, jego zastosowanie do podatków pośrednich będzie oznaczać efektywny brak możliwości uzyskania nadpłaty przez podatników. Istotą podatków pośrednich jest bowiem dążenie do przeniesienia ciężaru ekonomicznego związanego z ich opodatkowaniem na ostatecznego konsumenta. - W sytuacji, gdy podatnik orientuje się, że ma nadpłatę, zazwyczaj ciężar podatku został już przez niego wcześniej wkalkulowany w cenę dostarczanego towaru lub usługi. Ze względu na zastosowany mechanizm opodatkowania w podatkach pośrednich ostatecznie zubożonym pozostanie konsument, który na gruncie nowej ordynacji podatkowej nie będzie miał możliwości, aby o zwrot podatku nadpłaconego w cenie wnioskować – tłumaczy ekspertka. Zdaniem Sławińskiej-Choryło, w podatkach pośrednich, w których podatnicy w pełni świadomie i zgodnie z prawem przenoszą ciężar podatku na ostatecznych konsumentów, nadpłata nie będzie występować. Będzie to przysporzenie Skarbu Państwa.
Sprawdź w LEX: Zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet bieżących zobowiązań podatkowych i zaległości - omówienie orzecznictwa >
Wątpliwa zgodność z prawem
Projektodawca podkreśla, że prawo wspólnotowe nie sprzeciwia się temu, aby krajowy system prawny odmawiał zwrotu podatków nienależnie pobranych, w sytuacji gdyby zwrot ten powodował bezpodstawne wzbogacenie osób mających do niego prawo. Z tym argumentem polemizuje jednak prof. nadzw. dr hab. Krzysztof Lasiński-Sulecki, kierownik ośrodka studiów fiskalnych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, doradca podatkowy. Jego zdaniem, blokowanie zwrotu nadpłaty VAT i akcyzy może oznaczać naruszenie przez polskiego ustawodawcę unijnych dyrektyw. Dokonanie zwrotu wymagane jest przez prawo Unii Europejskiej. Prof. Lasiński-Sulecki tłumaczy, że z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE wynika, że państwo członkowskie musi dokonywać zwrotu kwot pobranych wbrew prawu unijnemu. Na tym polega zasada równoważności. Zgodnie natomiast z zasadą efektywności, państwa członkowskie nie mogą uniemożliwiać, ani utrudniać zwrotu podatku.
Sprawdź linię orzeczniczą w LEX: Nadpłata – co stanowi nadpłatę w rozumieniu Ordynacji podatkowej >
Trybunał akceptuje – co prawda - odmowę zwrotu kwot pobranych wbrew prawu unijnemu. Organ podatkowy musi jednak udowodnić przeniesienie ekonomicznego ciężaru podatku i wykazać, że zwrot skutkowałby bezpodstawnym wzbogaceniem podatnika. Zdaniem prof. Lasińskiego-Suleckiego, w celu oceny, czy bezpodstawne wzbogacenie może wystąpić, niezbędne jest przeprowadzenie złożonych analiz ekonometrycznych. Zbadać należy przede wszystkim wpływ nielegalnie nałożonego podatku na cenę towaru oraz na poziom sprzedaży opodatkowanego towaru. - Moim zdaniem wątpliwa jest także aksjologiczna ocena sytuacji, w której podatek pobrany z naruszeniem prawa unijnego i Konstytucji miałby pozostać w budżecie państwa, które taki podatek z naruszeniem prawa nałożyło – podsumowuje ekspert.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX:
Nowe zasady opodatkowania zakupu wierzytelności >
Premia pieniężna - rabat czy usługa? >
Matryca stawek VAT i Wiążąca Informacja Stawkowa - zmiany oczekiwane przez rynek >
Raportowanie schematów podatkowych przez biura rachunkowe >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
