Ulga dla samotnych rodziców to jedna z najpopularniejszych preferencji podatkowych, która pozwala znacznie zaoszczędzić na podatku. Samotni rodzice płacą podatek w podwójnej wysokości od połowy dochodów. Jednak stanowisko fiskusa w sprawie jej stosowania jest bardzo niejednolite. Ostatnio znów nastąpiło zaostrzenie.
- W mojej ocenie zasady określające prawo do preferencyjnego rozliczenia podatkowego dla osób samotnie wychowujących dzieci wymagają zmian, gdyż w chwili obecnej w bardzo zbliżonych do siebie stanach faktycznych sytuacja podatkowa rodziców może być diametralnie różna, a nie powinno tak być - mówi Małgorzata Samborska, doradca podatkowy, partner w Grant Thornton.
Jak zaznacza Anna Misiak, doradca podatkowy, partner w MDDP, mimo iż nowelizacja z 2022 r. miała uszczelnić przepisy dotyczące samotnego wychowywania dzieci, to nie zlikwidowała pola do interpretacji tych przepisów przez organy podatkowe. - To często od urzędników zależy, czy dana sytuacja zostanie uznana za samotne wychowywanie dziecka, a czy też nie – mówi Anna Misiak, doradca podatkowy, partner w MDDP.
Sprawdź w LEX: Czy z ulgi dla samotnych rodziców można korzystać w trakcie roku? >
Trudno spełnić warunki preferencji
W najnowszej interpretacji z 24 lipca (nr 0111-KDSB2-1.4011.233.2023.2.EA) dyrektor KIS nie zgodził się na zastosowanie ulgi ze względu na zbyt częste kontakty dziecka z ojcem, ustalone w ugodzie mediacyjnej.
Z pytaniem wystąpiła kobieta, która rozwiodła się kilka lat temu, a sąd ustalił miejsce zamieszkania dziecka każdorazowo przy matce. Sąd nie orzekł opieki naprzemiennej. Rodzice sprawują opiekę wspólnie, ponieważ żadne nie ma ograniczonej władzy rodzicielskiej. Były mąż płaci alimenty na dziecko.
Zgodnie z ugodą mediacyjną ojciec widuje się z synem około trzech dni w tygodniu. Jednak w praktyce często zamiast z ojcem spędza ten czas ze swoimi dziadkami.
Kobieta zaznaczyła, że jest osobą stanu wolnego. Jej były mąż ożenił się i ma z drugiego małżeństwa dwójkę dzieci.
Chciała otrzymać potwierdzenie, że przysługuje jej rozliczenie na preferencyjnych zasadach, ponieważ to ona ponosi codziennie trud i koszty wychowywania dziecka.
Udział drugiego rodzica w wychowaniu to przeszkoda
Dyrektor KIS wydał jednak negatywną interpretację. Przypomniał, że kryteria uznania za samotnego rodzica zostały określone w art. 6 ust. 4 ustawy o PIT (obowiązującym do końca 2021 r.) i art. 6 ust. 4c ustawy o PIT (obowiązującym od 2022 r.). Przepisy te wymieniają enumeratywnie osoby, którym przysługuje prawo do preferencyjnego rozliczenia. Odwołują się do statusu cywilnoprawnego (panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik), a jednocześnie zawierają warunek, że osoba taka musi faktycznie wychowywać dzieci samotnie, tj. bez wsparcia drugiego z rodziców.
- Z istoty pojęcia „osoby samotnie wychowującej dziecko” wynika, że jest to osoba, która w określonej sytuacji, w określonym czasie zupełnie sama (bez udziału drugiej osoby) zajmuje się wychowywaniem dziecka, stale troszczy się o jego byt materialny i rozwój emocjonalny – zaznaczył dyrektor KIS.
Od 2022 r. do ustawy o PIT wprowadzono art. 6 ust. 4f zgodnie z którym ulga nie ma zastosowania do osoby, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze.
Sprawdź w LEX: W jaki sposób dokonać wspólnego rozliczenia z dzieckiem, które uzyskuje rentę rodzinną? >
Ugoda mediacyjna jak opieka naprzemienna
Dyrektor KIS uznał, że w tej sytuacji matka nie wychowuje dziecka sama. Uzasadniał, że wychowania dziecka nie da się „podzielić”, bowiem jest to ciągły i długotrwały rozwój, na który w tym przypadku składa się wspólna praca obojga rodziców. Podkreślił, że samodzielna opieka nad dziećmi nie jest równoznaczna z samotną opieką.
- Okoliczność, że dwie osoby wychowują to samo dziecko w sytuacji bliskiej opieki naprzemiennej (ugoda mediacyjna) wyklucza możliwość uznania, że którakolwiek z tych osób wychowuje dziecko samotnie – stwierdził.
To to oznacza, że mimo iż matka jest osobą rozwiedzioną, przy której sąd ustalił miejsce zamieszkania dziecka, to nie sposób uznać ją za osobę samotnie wychowującą dziecko w rozumieniu ustawy o PIT. Kobieta nie może więc rozliczyć się jako samotny rodzic za 2021 i 2022 r.
Sprawdź w LEX: Czy podatnik rozliczający działy specjalne produkcji rolnej może korzystać z ulg podatkowych? >
Kontakty nie powinny odbierać prawa do ulgi
Jak podkreśla Paola Cabaj, ekspertka podatkowa Vialto Partners, w analizowanym przypadku organy podatkowe uznały, że skorzystanie z ulgi dla rodziców samotnie wychowujących dziecko jest obwarowane szeregiem warunków wyraźnie wskazanych w tej ustawie, które należy interpretować ściśle. Skoro rodzice dziecka są rozwiedzeni, a ojciec posiada uregulowane w drodze mediacji kontakty z dzieckiem i w miarę regularnie je realizuje, nawet przy udziale dziadków, to nie sposób uznać, że matka tego dziecka jest osobą samotnie wychowującą dziecko, a zatem przysługuje jej ulga.
Czytaj w LEX: Rozwód w podatkach i nie tylko >
- Należy jednak pamiętać, że fakt utrzymywania kontaktów pomiędzy dzieckiem i drugim rodzicem, nie powinien automatycznie pozbawiać pierwszego rodzica (przy którym dziecko mieszka) prawa do opodatkowania swoich dochodów na preferencyjnych zasadach, a organy podatkowe powinny każdy przypadek rozważać osobno - mówi Paola Cabaj.
Jeszcze kilka tygodni temu stanowisko fiskusa było inne. W interpretacji z 11 lipca br. (nr 0114-KDIP3-2.4011.448.2023.2.MN) dyrektor KIS przyznał, że matka jest samotnym rodzicem, jeśli sąd powierzył wykonanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, ale ustalił miejsce zamieszkania dziecka z matką. Nie przeszkadzają kontakty z ojcem, które odbywają się w pierwszy i trzeci weekend miesiąca, we wtorki i w czwartki i ma kontakty specjalne w święta, ferie i wakacje.
Lepszy związek z konkubentem
Czytaj również: Samotny rodzic odzyska podatek za poprzednie lata >>
W interpretacji z 15 września 2022 r. (nr 0113-KDIPT2-2.4011.637.2022.2.KR) dyrektor KIS potwierdził z kolei, że samotną matką jest kobieta, która mieszka z dzieckiem i nowym partnerem, ale nie jest to ojciec dziecka. Związek nieformalny z nowym partnerem nie przekreśla możliwości rozliczenia dochodów na zasadach przewidzianych dla osoby samotnie wychowującej dzieci. To dlatego, że konkubent nie wychowuje dziecka, tylko matka.
Tak samo stwierdził w interpretacji z 6 lutego 2023 r. (nr 0115-KDIT2.4011.680.2022.2.AK). Co więcej, skarbówka zgadza się, że rodzic żyjący w nieformalnym związku może skorygować zeznanie za poprzednie lata i odzyskać podatek nadpłacony, jeśli nie skorzystał wtedy z ulgi.
Okazuje się, że również opieka naprzemienna nie musi być przeszkodą, co potwierdza stanowisko fiskusa z 26 czerwca 2023 r (nr 0114-KDIP3-2.4011.446.2023.2.AC). W tym przypadku sąd orzekł opiekę naprzemienną, ale to ojciec faktycznie zajmuje się dziećmi -mieszka z nimi i utrzymuje. Matka widuje się z nimi nieregularnie i nie daje pieniędzy na ich utrzymanie. Dyrektor KIS zgodził się, że decyduje stan faktyczny i mężczyzna rozliczy się jako samotny ojciec.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
