- Nieprzewidywalne zdarzenia, jak Covid i wojna sprawiają, że poruszane tematy nabierają jeszcze większej rangi. To jedna z konferencji, która buduje widoczność i renomę naszej uczelni - stwierdził dr hab. Stanisław Mazur, prof. i rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, otwierając III Ogólnopolską Konferencję Prawa Podatkowego pod hasłem „Wykładnia prawa a ochrona strony słabszej stosunku podatkowoprawnego”. A dr hab. Anna Moździerz, prof. UEK, dziekan Kolegium Ekonomii, Finansów i Prawa stwierdziła, że tematyka konferencji jest niezwykle istotna z punktu widzenia nauk prawnych i obywateli, zwłaszcza, że rozważania osadzone są w ramach rewolucyjnych, skomplikowanych przepisów wprowadzonych tzw. Polskim Ładem.

Podkreślano, że polscy podatnicy są w szczególnej sytuacji, muszą zmierzyć się z prawem podatkowym niezwykle słabej jakości.

 – Cieszę się, że również w prawie podatkowym dostrzega się potrzebę ochrony praw podatnika jako strony słabszej stosunku prawnopodatkowego. Podatnik zasługuje na ochronę w warunkach normalnej procedury stanowienia prawa, a ponieważ w ostatnich czasach prawo podatkowe jest tworzone z naruszeniem wszelkich reguł to temat ochrony praw podatnika ma ogromne znaczenie praktyczne – stwierdziła prof. Bogusława Gnela dyr. Instytutu Prawa.

Podkreśliła, że ważna jest współpraca środowiska naukowego z doradcami podatkowymi, bo to właśnie oni mają za zadanie chronić interesy podatnika.

Czytaj też: Odpowiedzialność karna skarbowa doradców podatkowych i księgowych na przykładach >>>

 


Algorytmy dokonają zwrotu VAT

Moderatorem panelu I-ego był prof. dr hab. Adam Nita, UJ, sędzia WSA w Gliwicach. Odnosząc się do problemów ze zwrotem VAT zauważył, że jak okaże się, że podatnik miał rację i zwrot VAT przysługuje, to odsetki są mu zwracane w wysokości połowy odsetek za zwłokę. Jeżeli państwo kwestionuje zasadność zwrotu, a potem okaże się, że nie miało racji to powinno to podatnikowi odpowiednio zrekompensować.

Szerzej o prawie do zwrotu VAT mówiła Justyna Zając-Wysocka, Przewodnicząca Oddziału Małopolskiego KIDP. - Będzie miał miejsce tzw. autozwrot, algorytmy będą dokonywać zwrotu VAT, program będzie decydował i dokonywał takiego zwrotu – stwierdziła. Podkreśliła, że w ostatnich czasach rola doradców podatkowych staje się niezbędna przy wykładni prawa, a wykładnia jest niezwykle trudna.

Czytaj też: Wyłączenie z opodatkowania PCC ze względu na VAT na przykładach >>>

Dr Artur Halasz (Uniwersytet Wrocławski) wskazał na istotę i specyfikę wykładni językowej. Podkreślił, że wykładnia ta jest bardzo ważna dla strony słabszej stosunku podatkowoprawnego.  – Podatnik nie może domyślać się co ustawodawca miał na myśli. Niestety prawo podatkowe jest wielokontekstowe, przez co opieranie się w praktyce prawa podatkowego wyłącznie na wykładni językowej może powodować, że proces odkodowania normy prawnej jest utrudniony – stwierdził dr Halasz.

Dodał, że wykładnia językowa jest podstawową dla odkodowania normy prawnej. To ta wykładnia gwarantuje jednolitość interpretowania przepisów, jednak mamy tu jego zdaniem wiele kamieni, o które możemy się potknąć.

- Ostatnio np. w przepisach Polskiego Ładu trudniej jest przy tej wykładni odkodować treść normy prawnej, a zatem ochrona strony słabszej powinna być brana pod uwagę już na etapie tworzenia przepisu – stwierdził dr Artur Halasz.

Dr Jarosław Olesiak, UŁ, mówił o wykładni prawa prywatnego a dr Łukasz Pajor, UŁ, przedstawił temat „Wnioskowanie per analogiam w orzecznictwie sądów administracyjnych w sprawach dotyczących odpowiedzialności osób trzecich”.

Czytaj: Będą kolejne zmiany w podatkach>>

Profiskalne podejście KIS

Dominika Wróblewska, US, przedstawiła wyniki swoich badań dotyczących interpretacji podatkowych. - W Polsce stan prawny w zakresie ochrony praw podatnika należy ocenić negatywnie. Podatnicy coraz częściej tracą poczucie bezpieczeństwa prawnego – stwierdziła. Jej zdaniem, problem wynika z profiskalnego podejścia dyrektora KIS, a jedyną ochroną jest dla podatników sądownictwo administracyjne, choć na końcowe rozstrzygnięcie podatnicy muszą czekać nawet i 5 lat.

Moderatorem II panelu był prof. Bogumił Brzeziński, UJ, który tematykę konferencji określił jako strzał w dziesiątkę.

Prof. Paweł Borszowski z Uniwersytetu Wrocławskiego, sędzia NSA, przedstawił zagadnienia wykładni przesłanki sztucznego sposobu działania. - Przesłanka ta zasługuje na pozytywną ocenę, jednak postulowałbym wprowadzenie pewnych uproszczeń, co pomogłoby w praktyce – podkreślił prof. Borszowski.

Prof. Hanna Litwińczuk, UW, podkreślała, że istnienie w porządku prawnym danego państwa klauzuli nie pozbawia możliwości uregulowań szczególnych. Wskazała na przepisy wprowadzone do porządku prawnego i budzące poważne wątpliwości. - Często dopiero z uzasadnienia projektu dowiadujemy się o celu przepisu- zauważyła, wskazując na przepis uniemożliwiający pokrywaniem strat z jednego źródła stratami z drugiego źródła w sytuacji gdy praktyka pokazuje, że nie zawsze jest możliwe przypisanie dochodów do konkretnego źródła. Jej zdaniem, dopiero NSA przełamał negatywną wykładnię organów podatkowych.

Czytaj: Księgowy architektem bezpiecznego biznesu - jubileusz Stowarzyszenia Księgowych w Polsce>>

GAAR a prawa podatnika

Podatnik powinien wiedzieć, jakie stany faktyczne mieszczą się a jakie nie w zakresie przepisów szczególnych – podkreśliła prof. Liwińczuk.

Andrzej Ladziński, przewodniczący KRDP, stwierdził, że mówiąc o klauzuli w pierwszej kolejności mamy na myśli ochronę praw podatników do wyboru drogi najmniej opodatkowanej, bo to prawo potwierdził TK w wyroku z 11 maja 2004 r. sygn. K 4/03. Trybunał dopuścił możliwość ograniczenia swobody podatników w wyborze takiej drogi poprzez wprowadzenie klauzuli i została ona wprowadzona w 2016 r. - Jesteśmy na początku drogi, która mam nadzieję doprowadzi nas do tego, że wszyscy – podatnicy, doradcy podatkowi, sędziowie, przedstawiciele nauki   uzgodnimy sposób w jaki będziemy rozumieć przepisy ogólnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania – stwierdził.

Sprawdź PROCEDURĘ: Ogólne zasady postępowania podatkowego >>>

Poinformował, że na ten moment Szef KAS wszczął ponad sto kilkadziesiąt postępowań. W sprawach tych opublikowanych zostało 21 opinii Rady ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania i we wszystkich przypadkach Rada zgodziła się z Szefem KAS.

- Tylko w 13 przypadkach Szef KAS umorzył postępowanie. Dotychczas WSA w Warszawie zajmował się 12 sprawami, w 3 przypadkach oddalił skargę, a w pozostałych 9 przypadkach decyzje zostały uchylone, przy czym tylko w 4 sprawach WSA merytorycznie rozstrzygnął sprawy na korzyść podatników, nie podzielając stanowiska szefa KAS co do stanów faktycznych, są to wyroki z 31 maja i 8 czerwca br. Czekamy na rozstrzygnięcia NSA – podkreślił Andrzej Ladziński.

Stwierdził też, że Szef KAS i Rada ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania źle rozumie klauzulę, w niewłaściwej kolejności bada podstawy zastosowania GAAR. Opisywane są czynności, których podatnik dokonał, gdy centralnym punktem jest korzyść podatkowa.

Dr Tomasz Woźniak, UMCS w Lublinie, przedstawił zagadnienia wykładni przepisów o zakładzie typu budowlanego i stałej placówce w międzynarodowym prawie podatkowym.

Czytaj też: Realizacja połączenia odwrotnego a klauzule przeciwko unikaniu opodatkowania >>>

 

Absolwenci UEK zwolnieni z części egzaminu na doradcę podatkowego

Prof. Jadwiga Glumińska-Pawlic moderując panel IV, przekazała dobrą informację, że Państwowa Komisja Egzaminacyjna podjęła uchwałę o przedłużeniu na czas nieokreślony umowy o zwolnieniu absolwentów UE w Krakowie z egzaminów pisemnych na doradcę podatkowego.

Krytycznie odniosła się do jakości stanowionego prawa. - Dobre prawo powinno być instrumentem ochrony praw podatnika. Istotnym problemem jest brak systemowej regulacji ogólnego prawa podatkowego. O systemie możemy mówić wtedy, gdy jest spójny, jednolity, zgodny z zasadami konstytucyjnymi - podkreśliła prof. Glumińska-Pawlic. Stwierdziła, że do minimum powinno być ograniczone wprowadzanie zmian w prawie podatkowym, najczęściej podyktowanych celami fiskalnymi. Ustawodawca powinien zrezygnować z rozwiązań doraźnych, które powodują negatywne skutki społeczne i gospodarcze.

Czytaj więcej: Wykonywanie zawodu doradcy podatkowego - komentarz praktyczny >>>

- Należałoby usiąść w gronie ekspertów i napisać na nowo przepisy prawne, które będą uporządkowane, tak aby polski podatnik miał stabilne prawo podatkowe – podkreśliła prof. Glumińska-Pawlic.

Karta praw podatnika

Prof. Włodzimierz Nykiel stwierdził, że w wielu państwach występuje karta praw podatnika. W Polsce prace nad kartą podjęto kilkanaście lat temu. - Pod koniec 2017 r. prace podjął ponownie mały zespół pod moim kierownictwem i projekt został wniesiony do Sejmu w kwietniu 2019 r. Karta ma za zadanie wzmocnić ochronę praw podatnika. Liczy ona zaledwie 29 artykułów. Zdecydowaliśmy się na formę aktu normatywnego, bo w polskich warunkach jest to jedyna możliwa forma, jeśli chcemy liczyć na skuteczność karty – podkreślił.

Czytaj: Fiskus łaskawy dla sportowców – pozwala rozliczać koszty>>
 

 

100 lat sądownictwa administracyjnego

- W tym roku obchodzimy 100-lecie sądownictwa administracyjnego. Prawo do sądu zaliczamy do praw podstawowych. To prawo mieści się też w kategorii praw człowieka – podkreślił prof. Mudrecki, sędzia NSA mówiąc o prawie podatnika do sądu.

Poinformował, że w ubiegłym roku wpłynęło 86 tysięcy spraw do sądów administracyjnych, a ponad 20 proc. to sprawy podatkowe. WSA udzieliły w 25 proc. ochrony podatnikom, przyznając im rację.

- Dokonywanie wykładni prawa jest coraz trudniejsze i administracja nie zawsze sobie z tym radzi, a podatnicy korzystając z pomocy profesjonalnych pełnomocników potrafią wskazać błędy – stwierdził sędzia Mudrecki. Dodał, że więcej skarg wpływa też do NSA, gdzie w 23 proc. te skargi są uwzględniane. - WSA w pełni realizuje prawo do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki – od 3 do 5 miesięcy. Gorzej jest w NSA, tam rosną zaległości, a mamy 30 proc. etatów nieobsadzonych – podkreślił sędzia Mudrecki. Podał, że na stronach NSA mamy już 1 milion 200 tysięcy orzeczeń.

- Prawo do sądu jest realizowane i podatnicy nie boją się z niego korzystać, dużą rolę odgrywają profesjonalni pełnomocnicy, w szczególności doradcy podatkowi – podkreślił sędzia Mudrecki.

 


Walcz podatniku

Dr Jowita Pustuł, UJ, przestawiła wykład „Walcz i nigdy nie odpuszczaj, czyli ochrona praw podatnika a standardy konstytucyjne".

- Ministerstwo Finansów nie powinno naprawiać prawa poprzez wszelkiego rodzaju komunikaty czy wpisy na Twitterze – podkreśliła. Zachęcała do walki o swoje prawa, zaskarżanie interpretacji podatkowej, powołując się na prawa konstytucyjne. - Warto walczyć z tą legislacją i powierzyć swoje sprawy sądom administracyjnym. Wierzę, że sędziowie będą stosować standardy konstytucyjne. Bycie biernym nie opłaca się podatnikowi – stwierdziła dr Jowita Pustuł.

Dr Paweł Szczęśniak, UMCS mówił o ważnych kwestiach związanych z ochroną strony z zaburzeniami psychicznymi w postępowaniu podatkowym w świetle orzecznictwa. - Sam organ podatkowy nie jest obowiązany ustalać, czy strona jest zdrowa, ale powinien sprawdzać, czy strona ma zdolność do czynności prawnych – stwierdził.

Prof. Litwińczuk podkreśliła, że wystarczyłoby spełnienie trzech podstawowych przesłanek na etapie stanowienia prawa podatkowego, aby poprawić jego jakość: odpowiedni czas na napisanie przepisów, prawdziwe konsultacje i odpowiednie vacatio legis. Dodała, że niespełnienie tych 3 zasad pogrążyło Polski Ład.

 

Interpretacje i lex twitter nie mogą zastępować prawa

Panel IV prowadziła prof. Jadwiga Glumińska-Pawlic. Wzięli w nim udział prof. Wojciech Morawski prof. UMK w Toruniu, dr Jakub Chowaniec, UW, Karolina Gwiżdż i dr Katarzyna Knawa, UE w Krakowie.

Prof. Morawski stwierdził, że jak interpretacje zastępują prawo to podatnik nie interesuje się prawem.  - Pojawiają się wówczas dwa porządki prawne. Pozycja prawna posiadacza interpretacji może być inna niż podatnika jej nie posiadającego. Bezpośredni konkurenci posiadacza interpretacji będą w gorszej sytuacji jako uczestnicy rynku – stwierdził prof. Morawski.

- Rolą Ministra Finansów jest dążenie do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez podległe mu organy podatkowe. Służą temu interpretacje ogólne i objaśnienia podatkowe. Minister chętnie je stosuje w sytuacjach, gdy sposób rozstrzygnięcia danego zagadnienia mógłby spotkać się ze sprzeciwem podatników (np. niekorzystne interpretacje w sprawie zwolnień z VAT usług “cash handling”, czy wynajmu mieszkań na rzecz pracodawców) - stwierdziła dr Katarzyna Knawa. Dodała, że adresat takiej interpretacji - choć nie jest zobowiązany do jej zastosowania - nie może zaskarżyć dotyczącej go interpretacji ogólnej do sądu administracyjnego.

Sprawdź też: IPPP1/443-723/13-2/PR, Możliwość uznania usługi cash handlingu za świadczenie złożone oraz zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług dla całej usługi. - Pismo wydane przez: Izba Skarbowa w Warszawie >>>

 

 

- Nie ma sądowej kontroli nad tymi instrumentami. Interpretacje ogólne stanowią więc, wynikające z przepisów prawa, uzupełnienie innych - miękkich instrumentów kształtowania obowiązków podatników (jak “lex twitter”), z których niestety w ostatnim czasie minister korzysta zbyt często, a które nie podlegają kontroli sądowej – stwierdziła dr Knawa.

Jej zdaniem, nie tylko proces stanowienia prawa podatkowego, ale istniejące w nim instrumenty ewidentnie wskazują, że podatnik jest stroną słabszą, a czasem bezsilną w relacji z władzą ustawodawczą i wykonawczą, często bez wsparcia władzy sądowniczej.

O podatku od niektórych instytucji finansowych, potocznie nazywanym podatkiem bankowym, mówił dr Jakub Chowaniec, UW.

Wskazał na problemy interpretacyjne w zakresie regulacji dotyczących tego podatku, zwłaszcza w ustaleniu kto jest podatnikiem. - Łączne wpływy z tego podatku do końca 2020 r. wyniosły ok. 22 mld złotych – stwierdził dr Chowaniec.

Karolina Gwiżdż mówiła o problemach z przedłużaniem terminu zwrotu nadwyżki VAT naliczonego nad należnym. - Sam NSA nie wypracował jeszcze jednolitego stanowiska i mamy rozbieżne orzecznictwo w tym zakresie. A zagadnienie to jest istotne dla podatników, bo nie wiedzą, kiedy otrzymają swoje pieniądze, przetrzymywane przez organ – stwierdziła Karolina Gwiżdż.

Konferencję zakończył wykład dr Agnieszki Franczak z UEK, organizatorki konferencji. Mówiła ona o wykładni gospodarczej i jej znaczeniu dla ochrony praw podatnika. - Tematyka ochrony praw podatnika jest mi niezwykle bliska i stąd temat tegorocznej konferencji. W prawie podatkowym dominuje metoda samoobliczenia podatku i błędnie dokonana wykładnia prowadzi do konsekwencji wobec podatnika – podkreśliła.

Wskazała, że celem wykładni nie jest tworzenie nowych norm prawnych a ich interpretacja, a jeśli chodzi o wykładnię gospodarczą to sądy administracyjne w uzasadnieniach wydawanych przez siebie orzeczeń coraz częściej posługują się wykładnią gospodarczą i odwołują się do jej założeń. Wykładnia gospodarcza powinna prowadzić do oceny roli jaką spełnia dany przepis w systemie prawa z uwzględnieniem potrzeby takiej wykładni prawa, która uwzględnia także racjonalność działania podatnika prowadzącego działalność gospodarczą. Podkreśliła, że gdy wykładnia językowa przepisu nie daje jednoznacznych rezultatów, należy preferować takie ich rozumienie, które nie prowadzi do nieadekwatnego dla danej sytuacji gospodarczej obciążenia podatkowego podatnika.

Konferencja zgromadziła sędziów, doradców podatkowych i środowisko naukowe z całej Polski. Prowadziły ją dr Agnieszka Franczak i dr hab. Aneta Kaźmierczyk, Kierownik Katedry Prawa Nieruchomości i Prawa Podatkowego UEK.