Zgodnie z ustawową definicją darowizny, zawartą w art. 888 par. 1 ustawy Kodeks cywilny przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Istotą umowy darowizny jest przede wszystkim jej nieodpłatność, a także istniejący po stronie darczyńcy zamiar przysporzenia obdarowanemu określonych korzyści.
Polecamy poradnik w LEX: Kowalski Radosław, Jak uniknąć zapłaty podatku od darowizn na przykładach>
Warunki zwolnienia z podatku
Stronami umowy są darczyńca i obdarowany, natomiast przepis ten nie wymaga, aby darowizna, w tym przypadku darowizna pieniężna, została przekazana z rachunku bankowego darczyńcy bądź też bezpośrednio na rachunek bankowy obdarowanego. Obowiązku takiego nie sposób odkodować także z przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn. Art. 6 ust. 1 pkt 4 wspomnianej ustawy stanowi, że obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń. Nie można nie zgodzić się, iż regulacja ta – podobnie jak Kodeks cywilny - również nie przesądza, że darowizna powinna być wykonana osobiście przez darczyńcę. W praktyce często zdarza się, że darowizny pieniężnej, w imieniu darczyńców, dokonuje podmiot trzeci. I odwrotnie, bywa tak, że darowizna nie jest dokonywana na własny, imienny rachunek bankowy obdarowanego.
Kwestia ta znajduje odzwierciedlenie w wielu wydawanych interpretacjach podatkowych, a także wyrokach sądów administracyjnych. Przyjmuje się, że w sytuacji zawarcia umowy darowizny, a następnie przekazania kwot na rachunek bankowy obdarowanego przez podmiot trzeci, np. bank realizujący warunki ugody i zwracający kwoty nadpłaconego kredytu, spełnione zostają warunki do zastosowania zwolnienia z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Oczywiście będzie tak pod warunkiem spełnienia warunków zwolnienia w nim określonych. Nawet w tym przypadku obdarowany nie może zatem pominąć konieczności złożenia zgłoszenia SD-Z2 o nabyciu tytułem darowizny środków pieniężnych do organu podatkowego we właściwym terminie, tj. w ciągu sześciu miesięcy od otrzymania środków na konto bankowe. W takich sytuacjach jak powyższa przelew z konta osoby trzeciej stanowi bowiem jedynie techniczny aspekt realizacji darowizny i nie wpływa na zmianę kwalifikacji prawnej i podatkowej takiej czynności. Środki przekazane przez osobę trzecią będą stanowić darowiznę. Ostatnio po raz kolejny potwierdził to dyrektor KIS w interpretacji z 27 czerwca 2025 r., nr 0111-KDIB2-2.4015.72.2025.1.KK, oceniając prawidłowość stanowiska podatniczki co do przekazania darowizny w postaci dywidendy należnej darczyńcy – wspólnikowi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, będącym jednocześnie ojcem obdarowanej, bez pośrednictwa jego konta bankowego. Organ potwierdził, iż dla zastosowania zwolnienia podatkowego bez znaczenia pozostaje okoliczność, że środki pieniężne stanowiące darowiznę zostaną przelane przez spółkę wypłacającą dywidendę, a nie bezpośrednio z rachunku darczyńcy.
Także, w sytuacji odwrotnej, kiedy dochodzi do przekazania środków pieniężnych przez darczyńcę na rachunek bankowy podmiotu trzeciego, transakcja taka będzie mogła skutkować zwolnieniem przewidzianym w treści art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Zobacz wzór w LEX: SD-Z2 (6) Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych>
Wyroki korzystne dla podatników
Przypomnijmy, że w przypadku darowizny środków pieniężnych, dla zastosowania przedmiotowego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, środki pieniężne muszą zostać przekazane w sposób ściśle w przepisie określony tj. na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. Nie ma wątpliwości co do tego, że rachunkiem takim może być przykładowo techniczny rachunek bankowy dedykowany do spłaty do spłaty kredytu hipotecznego, może to być subkonto w ramach rachunków prowadzonych dla deweloperów czy spółdzielni mieszkaniowych. Może to być wreszcie rachunek bankowy wierzyciela podmiotu obdarowanego. Przykładowo WSA w Krakowie w wyroku z 19 listopada 2024 r., I SA/Kr 709/24 potwierdził iż „…za rachunek bankowy nabywcy można uznać także rachunek bankowy sprzedawcy mieszkania, skoro ten rachunek wskazał obdarowany i na ten też rachunek obdarowany i tak przekazałby podarowane mu środki w realizacji zawartej umowy”. Kilka miesięcy wcześniej podobne stanowisko zajął NSA, podkreślając, iż dokonanie wpłaty przez darczyńcę, zamiast obdarowanego, na konto innego podmiotu, z określeniem tytułu tej wpłaty jest tylko ominięciem zbędnego pośrednika.
W takiej sytuacji, w ocenie sądu, obdarowany uzyskuje możliwość dysponowania darowanymi środkami pieniężnymi od określonej osoby, z określonego źródła skoro darczyńca dokonuje wpłaty w jego imieniu i na jego rzecz. Nie zostaje przy tym w żaden sposób naruszony gwarancyjny charakter udokumentowania samej darowizny, skoro organ podatkowy zachowuje możliwość weryfikacji, czy nie doszło do fikcyjnego przekazania środków pieniężnych (zob. uzasadnienie wyroku z 27 sierpnia 2024 r., III FSK 392/24).
Należy jednak pamiętać, że to elastyczne podejście dotyczy jedynie sposobu przekazania darowizny pieniężnej i obdarowany, który chce skorzystać ze zwolnienia z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, winien złożyć zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych na druku SD-Z2 w ustawowym terminie.
Katarzyna Siwiec, radca prawny i doradca podatkowy
Czytaj również: Ulgi podatkowe dla partnerów takie same jak dla małżeństw
Podwójny podatek od nieruchomości w spadku z zagranicy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
