W sprawie świadczenia pieniężnego dla rezerwistów, tracących dochody uzyskiwane na podstawie umów cywilnoprawnych, z interpelacją wystąpił Arkadiusz Marchewka, poseł (nr 41684). Wskazał przy tym na art. 312 ust. 1 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, zgodnie z którym żołnierzom obrony terytorialnej (OT), którzy pełnili terytorialną służbę wojskową rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy, przysługuje świadczenie pieniężne rekompensujące utracone wynagrodzenie ze stosunku pracy, stosunku służbowego, dochodu z prowadzonej działalności gospodarczej lub rolniczej, które mogliby uzyskać w okresie pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie.
- Na podstawie art. 312 ust. 10 tej ustawy przepis ten stosuje się odpowiednio do żołnierzy aktywnej i pasywnej rezerwy. Zwrócić należy uwagę, że katalog utraconych dochodów, za które przysługuje świadczenie pieniężne, nie obejmuje m.in. dochodów z umów cywilnoprawnych o świadczenie usług (takich jak np. umowa zlecenie czy umowa o dzieło) zawieranych przez osoby nieprowadzące działalności gospodarczej. W konsekwencji wynagrodzenie z tego typu umów nie będzie podlegało zwrotowi, mimo że rezerwista powołany na ćwiczenia wojskowe traci również takie wynagrodzenie – podkreślił poseł Marchewka. Chciał więc wiedzieć, z jakiego powodu osobom uzyskującym dochody z umów cywilnoprawnych powołanym do odbycia obowiązkowych ćwiczeń wojskowych nie przysługuje rekompensata za dochód utracony z tego tytułu, jeżeli nie prowadzą działalności gospodarczej, a także czy Ministerstwo Obrony Narodowej rozważa zmianę tego przepisu, tak aby świadczenie pieniężne przysługiwało rezerwistom za każdy rodzaj dochodu utraconego, w tym dochodu z umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenie). Przypomniał też, że problem ten sygnalizował już Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu z 5 stycznia 2016 roku (WZF.7042.3.2015.TO/ZS) do ministra obrony narodowej.
Czytaj również: Będą przepisy, ale firmy nie mają co liczyć na szybkie rekompensaty za nieobecność żołnierzy WOT>>
Osoba na umowie cywilnoprawnej to nie pracownik
Wojciech Skurkiewicz, wiceminister obrony narodowej, w odpowiedzi na interpelację poselską zaznaczył, że art. 312 ustawy o obronie Ojczyzny stosuje się odpowiednio do żołnierza aktywnej rezerwy i pasywnej rezerwy. I przypomniał, że w myśl par. 3 ust. 1 pkt. 1 i par. 4 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia ministra obrony narodowej z 20 maja 2022 roku w sprawie świadczenia pieniężnego dla żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową, żołnierzy aktywnej rezerwy i żołnierzy pasywnej rezerwy, podstawę ustalenia świadczenia pieniężnego stanowi kwota miesięcznego wynagrodzenia otrzymanego przez żołnierza OT, żołnierza aktywnej rezerwy i pasywnej rezerwy, ze stosunku pracy lub stosunku służbowego uzyskanego za miesiąc poprzedzający miesiąc, w którym była pełniona służba.
- Zgodnie z przepisami kodeksu pracy (art. 22 par. 1) przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Cechą charakterystyczną stosunku pracy jest to, że pracownik deklaruje wykonywanie pracy osobiście w sposób ciągły i powtarzający się. Oznacza to, że w przeciwieństwie do umowy cywilnoprawnej, umowa o pracę zawiera informację o wymiarze czasu wykonywania pracy oraz o długości obowiązującej umowy. Ponadto, umowa o pracę określa stałą stawkę miesięczną za wykonaną pracę, podczas gdy umowa zlecenie określa godzinową stawkę za wykonane zlecenie, a umowa o dzieło określa konkretną kwotę za wykonanie zlecenia. W przypadku umów cywilnoprawnych nie można zatem określić utraconego wynagrodzenia za miesiąc poprzedzający pełnienie terytorialnej służby wojskowej – wyjaśnił wiceminister Skurkiewicz.
Dodatkowo, jak podkreślił wiceszef MON, w myśl art. 305 ustawy o obronie Ojczyzny, pracodawca udziela pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy, urlopu bezpłatnego na okres trwania tej służby. W czasie trwania urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Czytaj w LEX: Ustawa o obronie ojczyzny - obowiązki i uprawnienia pracodawców >
- Zgodnie z kodeksem pracy urlop bezpłatny przysługuje pracownikowi zatrudnionemu wyłącznie na umowę o pracę. W związku z tym, że do umów cywilnoprawnych nie mają zastosowania przepisy kodeksu pracy (lecz kodeksu cywilnego), pracownikom zatrudnionym w oparciu o tego rodzaju umowy nie przysługują takie uprawnienia, jak prawo do urlopu, a zatem nie ma zastosowania również instytucja urlopu bezpłatnego – wyjaśnił Wojciech Skurkiewicz.
Równe traktowanie nie oznacza takiego samego traktowania
Jednak zdaniem posła Arkadiusza Marchewki dla osoby powołanej na obowiązkowe ćwiczenia wojskowe obojętne jest, czy straci dochody z umowy o pracę, umowy zlecenia czy jeszcze innego źródła. Za każdym bowiem razem skutek jest ten sam: utrata źródła utrzymania dla siebie i swojej rodziny. - Wiele osób w Polsce utrzymuje się z dochodów uzyskiwanych na podstawie umów cywilnoprawnych. Dochody te są dla tych osób równoważne z dochodami z umów o pracę uzyskiwanymi przez pracowników. Nie ma ponadto uzasadnienia, dlaczego osoba uzyskująca dochody na podstawie umowy cywilnoprawnej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej może uzyskać świadczenie pieniężne za dochód utracony, zaś osoba, która także uzyskuje dochody z umowy cywilnoprawnej, ale nie prowadzi działalności gospodarczej, jest takiego prawa pozbawiona – wskazuje poseł.
Katarzyna Siemienkiewicz, ekspert ds. prawa pracy Pracodawców RP, w rozmowie z Prawo.pl, zwraca uwagę na fakt, że pracownicy-żołnierze oraz osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, powołane na ćwiczenia wojskowe podlegają pod inny reżim prawny niż prawo pracy. Dlatego ich sytuacja różni się od sytuacji osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, np. nie przysługuje im ustawowe prawo do urlopu wypoczynkowego. Ponadto konstytucyjna zasada równego traktowania nie oznacza, że wszyscy powinni być traktowani tak samo. – Wobec tych osób obowiązuje zasada: nie pracujesz, nie zarabiasz. Ustawodawca poszedł tym tropem. Raczej należałoby się zastanowić nad samą ideą powołania – mówi Katarzyna Siemienkiewicz. I dodaje: - Może się wydawać, że przepisy dotyczą tylko pracowników, czyli osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, a pokrzywdzone są osoby na umowach cywilnoprawnych, jednak warto zwrócić uwagę, że obecna konstrukcja z ustawy o obronie Ojczyzny dotyczy też pracodawców.
Jak wyjaśnia Siemienkiewicz, osoby na umowach cywilnoprawnych nie będą zainteresowane zgłaszaniem się do Wojsk Obrony Terytorialnej, bo nie dostaną rekompensaty za dzień ćwiczeń wojskowych. – W przyszłości może to wpłynąć na wybór potencjalnych pracowników i formę ich zatrudnienia. Jeśli w trakcie rekrutacji kandydat do pracy zostanie zapytany o swoje zainteresowania i wspomni o wojsku, to potencjalny pracodawca może go nie zatrudnić, albo – jeśli zatrudni, to nie na umowie o pracę, tylko np. na umowie zlecenie – podkreśla Katarzyna Siemienkiewicz. I dodaje: - To jest przykład woli ustawodawcy, która może wpłynąć na kształtowanie zachowań na rynku pracy. W tym kontekście umowa o pracę staje się coraz mniej atrakcyjną podstawą zatrudnienia.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
