Świadczenie pielęgnacyjne (dalej: ŚP) na nowych zasadach mogą pobierać uprawnieni opiekunowie osób z niepełnosprawnością, którzy zrezygnowali z jego pobierania na starych zasadach lub wystąpili o nie po 1 stycznia 2024 roku. ŚP na nowych zasadach można pobierać tylko do ukończenia 18 r. ż. dziecka, potem świadczenie wygasa. Co istotne, w okresie pobierania ŚP (do 18 r. ż. dziecka) opiekun może pracować bez żadnego limitu i dorabiać do świadczenia. Od 18 r. ż. osoba z niepełnosprawnością może starać się o świadczenie wspierające. Tyle przepisy. Po półtora roku działania ustawy o świadczeniu wspierającym, która wprowadziła ŚP na nowych zasadach widać, że ośrodki pomocy społecznej (OPS) przyznające nowe świadczenie pielęgnacyjne, wprowadzają własne zasady i wymogi, które muszą spełnić opiekunowie, by je otrzymać. Sprowadza się to przede wszystkim do rewizji przez ośrodki słuszności przyznania punktu 7 w orzeczeniu o niepełnosprawności (dotyczy konieczności zapewnienia stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji) oraz własnej oceny urzędu, czy rodzic może oraz w jakim wymiarze pracować, by pełnić opiekę nad dzieckiem. OPS-y (a także MOPS-y – miejskie ośrodki pomocy społecznej, GOPS-y – gminne ośrodki pomocy społecznej i CUS-y – centra usług społecznych) prześcigają się w pomysłach, jakie wymogi opiekun musi spełnić.
Czytaj również: Świadczenie pielęgnacyjne na nowych i starych zasadach >>
Czytaj też w LEX: Partyk Aleksandra, Uzyskiwanie przez opiekuna emerytury a prawo do świadczenia pielęgnacyjnego>
OPS-y wprowadzają własne zasady
- W moim MOPS musiałam przedstawić umowę o pracę, składając wniosek o świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach – pisze do redakcji Prawo.pl Czytelniczka. Na forach internetowych rodzice wymienią się swoim doświadczeniem. - Byłam dziś w MOPS z dokumentami, napisałam swoje wyjaśnienia, w czym syn wymaga pomocy (spektrum autyzmu), na co pani stwierdziła, że każdemu dziecku w tym wieku się pomaga (8 lat), i że muszę udowodnić, że mi się należy to świadczenie, i czy rzeczywiście dużo zajmuję się dzieckiem. Obok była kobieta, całe życie na świadczeniu (już na dorosłe dziecko, stare zasady) i usłyszała to samo. Zostało czekać i jakby co, odwoływać się – pisze internautka. – U nas była jeszcze wizyta pań z MOPS-u. Pytały o to samo, co zawarte było we wniosku, więc śmiech na sali. Sama była na zasadzie, aby odbębnić, bo kazali – dodaje inna. - Komisja była od tego, żeby zdecydować, czy dziecku potrzebna jest stała opieka, u nich to ma być formalność. Zgłoś do urzędu wojewódzkiego – radzi inna matka. Jedna z matek usłyszała w MOPS, że nie może zarobić za dużo i może pracować tylko w godzinach pracy przedszkola, do którego dziecko chodzi i tylko na pierwszą zmianę. A jak mówi, pracodawcy niechętnie zgadzają się na pracę tylko na pierwszą zmianę.
Gdy rodzice pytają o podstawę prawną tych wymogów, często słyszą, że przepisy się zmieniły i trzeba udowodnić, że świadczenie się należy. - Zmieniły się przepisy i trzeba złożyć obszerne wyjaśnienie/udowodnić, że się należy. Tyle usłyszałam – pisze jedna z matek. - Zapytałam o paragraf, usłyszałam, że nie ma, bo to ich wewnętrzne ustalenia. Ale odebrałam to jakby dziecko było za mało niepełnosprawne, i że za mało rzeczy przy nim robię – to głos innej. Często urzędy wymagają dokładnego opisu, co rodzice robią przy dziecku, jak się nim opiekują.
- Właśnie skończyłam pisać uzasadnienie, bo do mnie też dziś dzwonili, że muszę uzasadnić. To uzasadniłam na 9 stron napisanych na komputerze – odpowiada inna matka. W mniejszości są głosy rodziców, którzy nie zgłaszają problemów z przejściem na nowe ŚP. - Przeszłam na nowe zasady od stycznia i ani nie było wywiadu, ani o nic nie pytali. Wypełniłam wniosek i dostałam od stycznia na nowych zasadach. Teraz dorabiam 15 h miesięcznie i tylko to zgłosiłam, o nic nie pytali. Co MOPS, GOPS to inaczej... to chore – podsumowuje internautka. Rodzice wskazują, że dodatkowe wymogi znacznie wydłużają czas oczekiwania na decyzję o przyznaniu ŚP, nawet o miesiąc. Niektórzy radzą, by wnioski składać przez system Empatia, bez dodatkowych oświadczeń. Nierzadko rodzicie mówią o ogromnym stresie i upokorzeniu, które wiążą się z wnioskowaniem o świadczenie.
Czytaj też w LEX: Kulig Konrad, Wielość osób zobowiązanych do alimentacji niepełnosprawnego, a przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego>
![[E-book] Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/75630/978-83-8358-021-0_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 252 zł
|Cena regularna: 280 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 84 zł
Umowa o pracę nie jest potrzebna
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) w odpowiedzi na nasze pytania przypomina, że nowe regulacje przewidują możliwość łączenia i pobierania świadczenia pielęgnacyjnego z aktywnością zawodową – bez żadnych ograniczeń. - Decyzja o podjęciu pracy zarobkowej, jej formie i zakresie pozostaje po stronie osoby sprawującej opiekę. Opiekun pobierający tzw. „stare” świadczenie pielęgnacyjne, przyznane na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r., który chce przejść na „nowe” świadczenie pielęgnacyjne, umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, musi zrezygnować z dotychczasowego świadczenia i złożyć nowy wniosek w urzędzie gminy. Nie ma obowiązku przedstawiania umowy o pracę lub innej umowy. Świadczenie może zostać przyznane również osobie, która nie jest jeszcze zatrudniona, ale zamierza podjąć aktywność zawodową – odpowiada nam resort rodziny.
Grzegorz Rajski, radca prawny, który specjalizuje się w przepisach z zakresu świadczeń rodzinnych podkreśla, że procedura przejścia na tzw. „nowe” świadczenie pielęgnacyjne nie została uregulowana w ścisłym znaczeniu w przepisach o randze ustawowych. Często więc urzędy korzystają z wytycznych MRPiPS czy też wojewodów. - Ostatecznie więc strona powinna złożyć pisemną rezygnację ze „starego” świadczenia pielęgnacyjnego i złożyć wniosek o ustalenie tego prawa na tzw. „nowych zasadach”. Kwestie, kiedy i jak rozpatrzyć wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, reguluje art. 63 ustawy z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym. To bardzo skomplikowana sprawa i nawet sądy administracyjne nie są w stanie wypracować jednolitej wykładni tych przepisów – zauważa mec. Rajski. Jak dodaje, nie ma formalnie ustanowionego szablonu wniosku o świadczenie pielęgnacyjne. Zgodnie z art. 23 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych, minister wskazuje tylko zakres informacji, które mają być zawarte we wniosku o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych. Przykładowe można znaleźć na stronie MRPiPS.
- Rodzic jednak może złożyć swój wniosek, a jeżeli w nim czegoś będzie brakować, organ wezwie do uzupełnienia o odpowiednie dane. Dodatkowo rozporządzenie wykonawcze do ustawy o świadczeniach rodzinnych – z 6 lipca 2023 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń rodzinnych oraz zakresu informacji, wskazuje, jakie mają być dane zawarte we wniosku i oświadczeniach o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych. Tam też określono dodatkowe wymagania dla załączanej przez stronę dokumentacji – mówi mec. Rajski. Par. 11 pkt 2 rozporządzenia, gdzie mowa o ustalaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wskazuje, że uwzględnia się też, m.in. inne dokumenty lub oświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. A to dość pojemne stwierdzenie.
W opinii radcy Grzegorza Rajskiego, OPS-y mogą żądać od opiekuna wszystkiego, co nie jest niezgodne z prawem. - Organ administracji publicznej ma obowiązek ustalić stan faktyczny w sposób obiektywny, rzetelny i wyczerpujący (art. 7 w zw. z art. 77 KPA). Czasami prosimy o przedłożenie umowy o pracę do akt sprawy, jeżeli jej treść wnosi coś do sprawy. Formalnie – wymogu takiego nie ma. Umowy weryfikujemy w ZUS – w sensie – czy są składki odprowadzane. Równocześnie, zgodnie z art. 23 ust. 4aa ustawy o świadczeniach rodzinnych, "jeżeli w stosunku do osoby ubiegającej się lub pobierającej świadczenie pielęgnacyjne wystąpią wątpliwości dotyczące sprawowania opieki” możemy przeprowadzić lub wystąpić o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Dlatego, w niektórych gminach wywiad jest zawsze przeprowadzany – w innych, tylko gdy pojawią się wątpliwości – mówi mec. Rajski.
Poznaj linię orzeczniczą w LEX: Kulig Konrad, Wielość osób zobowiązanych do alimentacji niepełnosprawnego, a przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego>
Sprawdź również książkę: [E-book] Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz >>
Warto pytać urząd
Przykładowo, Gdańskie Centrum Świadczeń na swojej stronie internetowej informuje, że wśród wymaganych dokumentów do nowego ŚP potrzebne są m.in. dokumenty i oświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, np. potwierdzające zdobyte wykształcenie oraz dokumenty potwierdzające przebieg pracy zawodowej. – Po półtorarocznej batalii w sądzie o punkt 7 dla dziecka, na koniec w postępowaniu przed organem o przyznanie świadczenia okazało się, że dobrze, że matka pracowała tylko na pół etatu, bo OPS jeszcze w wywiadzie środowiskowym sprawdzał uprawnienia do ŚP i gdyby pracowała w większym wymiarze czasu, nie otrzymałaby świadczenia – mówi ze swojej praktyki dr Michał Urban, radca prawny, prowadzący Kancelarię Urban Legal. W jego opinii dobrze jest zadać pytanie w urzędzie, w jakim celu potrzebne są te dodatkowe informacje, np. o wymiarze czasu pracy, przedłożenie umowy o pracy czy dokumentów potwierdzających przebieg pracy zawodowej. – Takie szczegółowe dane prowadzą do wchodzenia w butach w prywatne życie ludzi. Dlaczego urzędnik ma wiedzieć, gdzie pracuję i ile pracuję. Nie są to przesłanki ustawowe. A może to jest dla mnie traumatyczne doświadczenie, bo opiekując się dzieckiem z ciężką niepełnosprawnością, nie mogę podjąć zatrudnienia w zgodzie ze swoim wyższym wykształceniem i muszę pracować dużo poniżej swoich kwalifikacji. Niestety działania OPS-ów mogą wskazywać na pewną uznaniowość i może tu być łamana konstytucyjna zasada zapewnienia bezpieczeństwa bytu osób z niepełnosprawnościami (art. 69 konstytucji: Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej). Takie działania mogą prowadzić do zachwiania bezpieczeństwa tych osób, gdy urząd na podstawie przez siebie wymyślonych przesłanek odmówi świadczenia – mówi mec. Urban.
Jego zdaniem, należy przyznać świadczenie, a w razie wątpliwości zawsze można skontrolować, czy opieka jest sprawowana w sposób właściwy. – Niestety pokutuje wciąż przekonanie, że wszyscy wnioskujący to osoby nadużywające prawa do świadczeń, wręcz naciągacze. Brak również w urzędach wiedzy o orzecznictwie sądowym, jeśli chodzi o przyznawanie punktu 7 w orzeczeniu o niepełnosprawności. Dla przykładu, u osoby autystycznej sprawdza się, czy chodzi, czy samodzielnie je i załatwia się w toalecie. Natomiast ustawa wymienia te czynności tylko jako przykładowe i nakazuje badać osobę adekwatnie do rodzaju niepełnosprawności. Poza tym, jeśli organ właściwy, czyli powiatowy czy miejski zespół orzeczniczy przyznał punkt 7, to mamy domniemanie istnienia przesłanek do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego i organ nie ma uprawnień do ponownego badania tych samych przesłanek (np. sposobu opieki nad osobą) – podkreśla mec. Urban.
Czytaj również: Trwa spór o zwrot świadczeń pielęgnacyjnych. RPO interweniuje >>
Więcej osób na świadczeniu pielęgnacyjnym
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej informuje nas, że nie gromadzi danych o liczbie osób, które zrezygnowały z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na „starych” zasadach i przeszły na świadczenie w nowej formule. - Natomiast zgodnie z danymi statystycznymi, w 2023 r. przeciętna miesięczna liczba osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne wynosiła 238,1 tys. W 2024 r. przeciętnie pobierało je 233,1 tys. osób na zasadach obowiązujących przed 1 stycznia 2024 r. oraz 43,5 tys. osób w ramach nowego świadczenia pielęgnacyjnego – odpowiada nam resort rodziny.
Od 1 stycznia 2024 r. są dwa rodzaje świadczenia pielęgnacyjnego – na starych i nowych zasadach na podstawie ustawy o świadczeniu wspierającym. Zachowała ona tzw. prawa nabyte względem opiekunów, którzy nabyli prawo do świadczeń opiekuńczych (tzn. świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku dla opiekuna i zasiłku dla opiekuna) do 31 grudnia 2023 roku. Decyzja o tym, że opiekun pobiera ŚP na starych zasadach wiąże się z tym, że dalej nie może podejmować żadnej pracy i dorobić do świadczenia. Wtedy osoba z niepełnosprawnością, którą się opiekuje nie otrzymuje także świadczenia wspierającego.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
