Pracownikowi wychowującemu dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wybór sposobu korzystania z tego uprawnienia (dni lub godziny) dokonywany jest w pierwszym wniosku o zwolnienie składanym w roku kalendarzowym i jest wiążący do końca danego roku nawet przy zmianie pracodawcy.
Zwolnienie udzielane w dniach obejmuje pełne dni pracy niezależnie od zaplanowanego na te dni wymiaru godzin do przepracowania. Nie ma także znaczenia norma czasu pracy ani to, czy pracownik zatrudniony jest w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy.
Przykład: Pracownicy A i B pracują w pełnym wymiarze czasu pracy, pracownik A w systemie podstawowym, pracownik B w systemie równoważnym. Każdy z nich bierze dwa dni zwolnienia na opiekę nad dzieckiem z art. 188 k.p. Obaj uzyskają zwolnienie na pełne dni pracy, przy czym dla pracownika A będzie to łącznie 16 godzin nieprzepracowanych w związku z tym. Dla pracownika B będzie to zaś liczba godzin zaplanowana w tych dniach, która może wynieść nawet łącznie 24 godziny.
Przy zwolnieniu godzinowym jest już inaczej:
- musi zostać przeliczone w razie zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy,
- jego wymiar roczny jest oparty na obowiązującej pracownika normie czasu pracy.
Czytaj również: Od 1 stycznia węższy krąg osób ze świadczeniem pielęgnacyjnym>>
Niepełny wymiar czasu pracy
Wymiar zwolnienia godzinowego ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika, przy czym niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się zawsze w górę do pełnej godziny.
Przykład: Pracownik zatrudniony w 1/4 etatu ma prawo do 4 godzin zwolnienia tak samo jak pracownik zatrudniony na 1/5 etatu
16 x 1/4 = 4.
16 x 1/5 = 3,2 , co zaokrąglamy w gorę do pełnych 4 godzin.
Zmiana wymiaru czasu pracy w trakcie roku odbija się na godzinowym wymiarze zwolnienia - konieczne jest przeliczenie odrębnie dla okresu zatrudnienia w poszczególnych wymiarach czasu pracy. Przy ustaleniu w oparciu o te obliczenia prawa do godzin zwolnienia po zmianie etatu należy uwzględnić godziny wykorzystane przed zmianą.
Tak też wskazuje Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej w stanowisku z 13 stycznia 2016 r., podkreślając, że przy zmianie wymiaru etatu należy oddzielnie ustalić liczbę godzin zwolnienia od pracy przysługujących dla danego etatu, uwzględniając przy tym liczbę godzin już wykorzystanych przed zmianą etatu, przez ich odjęcie od przysługującej puli godzin zwolnienia na aktualnym etacie.
Inaczej jednak niż przy urlopie wypoczynkowym nie dokonujemy przeliczenia osobno prawa do zwolnienia dla części roku objętej pracą w poszczególnych wymiarach czasu pracy sumując wyniki.
Przykład: Pracownik pracował do końca października w pełnym wymiarze czasu pracy, od początku listopada jest zatrudniony w połowie etatu. W czasie zatrudnienia na pełen etat wykorzystał 6 godzin zwolnienia z art. 188 k.p.
Pracownik w trakcie zatrudnienia na pół etatu może jeszcze wykorzystać 2 godziny zwolnienia. Jeżeli w trakcie zatrudnienia pełnoetatowego nie skorzystałyby w ogólne z tego zwolnienia, to po zmianie etatu miałby do dyspozycji 8 godzin (lub dwa dni).
Czytaj też w LEX: Terminy w prawie pracy - urlop macierzyński, wychowawczy, wypoczynkowy >
Pracownicy niepełnosprawni
Przed 26 kwietnia 2023 r. w art. 188 k.p. nie było żadnego odniesienia do nom czasu pracy. Stąd w pełni należało przyjmować, że niższa norma dobowa czasu pracy niż 8 godzin obowiązująca pracownika nie wpływa na wymiar godzinowy zwolnienia. W art. 188 k.p. wskazywano jedynie konkretne liczby: albo 2 dni albo 16 godzin, a zatem osoba o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności (a także osoba nie posiadająca orzeczenia o niepełnosprawności ale objęta niższą normą czasu pracy, np. pracownik medyczny) miała prawo do16 godzin zwolnienia.
Czytaj też w LEX: Opieka nad dzieckiem - art. 188 k.p. >
Z dniem 16 kwietnia 2023 r. do art. 188 k.p. dodano jednak par. 4, zgodnie z którym przepisy art. 188 par. 1 i 3 k. p. w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin. Odpowiednie stosowanie oznacza stosownie nie bezpośrednie (16 godzin) ale dostosowane do dobowej normy czasu pracy.
Czas pracy osoby niepełnosprawnej uzależniony jest od orzeczonego stopnia niepełnosprawności i wynosi:
- maksymalnie 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo – w odniesieniu do osób o lekkim stopniu niepełnosprawności,
- maksymalnie 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo – osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
Sprawdź też w LEX: Jakie skutki w zakresie uprawnień pracowniczych niesie ze sobą równoległe zatrudnienie? >
Przy stopniu lekkim nic się nie zmienia, ale przy umiarkowanym lub znacznym pracownik ma prawo rocznie do 14, a nie 16 godzin zwolnienia. Przy uzyskaniu lub utracie któregoś z tych stopni niepełnosprawności w trakcie roku należałoby odpowiednio przyjąć sposób ustalania ilości godzin stosowany przy zmianie wymiaru czasu pracy.
Przykład: Pracownik uzyskał we wrześniu umiarkowany stopień niepełnosprawności, wcześniej zdążył wykorzystać 10 godzin zwolnienia na opiekę nad dzieckiem. Po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym będzie miał jeszcze w tym roku możliwość wykorzystania 4 godzin zwolnienia.
W LEX znajdziesz przydatne wzory dokumentów:
Oświadczenie pracownika o korzystaniu z opieki nad dzieckiem w trybie art. 188 k.p. >
Wniosek o udzielenie zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.