Oczywistym jest, że osoba ta musi spełnić warunki wymagane do nabycia prawa do świadczenia w obydwu tych państwach. Jeśli do nabycia prawa do emerytury lub renty przepisy danego państwa wymagają posiadania określonej długości okresów ubezpieczenia, instytucja ustalająca uprawnienia do świadczeń w danym państwie uwzględnia również okresy przebyte w drugim państwie - stronie umowy. Co ważne okresy te nie mogą się pokrywać.
Jak podkreśla Zakład Ubezpieczeń Społecznych, polsko-ukraińska umowa o zabezpieczeniu społecznym została zawarta na analogicznych zasadach, jak inne tego typu dwustronne umowy zawarte przez stronę polską. Zapisy umowy ułatwiają otrzymanie emerytury lub renty, osobom, które pracowały legalnie w obydwu krajach zarówno Polakom jak i Ukraińcom.
Czytaj również: Cudzoziemiec może zostać zatrudniony na odległość
Co jeszcze zyskasz? Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl >>>
Która instytucja przyzna emeryturę lub rentę, jeśli osoba pracowała w Polsce i na Ukrainie?
- W takiej sytuacji można otrzymywać dwie emerytury lub renty – od nas oraz z ukraińskiej instytucji ubezpieczeniowej. Muszą być jednak spełnione warunki do przyznania tych świadczeń, które są określone w przepisach obowiązujących w Polsce oraz na Ukrainie – mówi Iwona Kowalska-Matis, Regionalny Rzecznik Prasowy ZUS na Dolnym Śląsku. I wyjaśnia: - My wypłacimy emeryturę lub rentę za okresy ubezpieczenia w Polsce, natomiast ukraińska instytucja wypłaci świadczenie za okresy pracy na Ukrainie.
Podobne uprawnienie przysługuje Polakom mieszkającym na Ukrainie i w innych krajach, z którymi Polska zawarła umowy oraz na obszarze Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Pamiętać należy, że zasada równego traktowania stron, na której oparta jest umowa, zobowiązuje Polskę do uwzględnienia uprawnień obywateli państwa trzeciego w takim samym zakresie jak robi to państwo będące stroną umowy. Inną zasadą, na której oparto tę i inne tego typu umowy dwustronne, jest zasada sumowania okresów emerytalnych. Pozwala ona na uwzględnienie okresów zatrudniania przy nadaniu uprawnień np. do minimalnej emerytury. W takim przypadku zsumowane zostaną polskie i ukraińskie okresy pracy, ale - co bardzo istotne – wyrównanie świadczenia do kwoty minimalnej emerytury nastąpi od kwoty zsumowanych świadczeń wypracowanych w Polsce i na Ukrainie.
Jak zaznacza Iwona Kowalska-Matis, dzięki postanowieniom umowy możliwe jest transferowanie świadczeń dla osób pobierających ukraińską emeryturę czy rentę a obecnie mieszkających w Polsce, na ich rachunki bankowe w Polsce lub analogicznie świadczenie z Polski na rachunek bankowy na Ukrainie.
- Warto zaznaczyć, że koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w UE na podobnych zasadach pozwala Polakom na korzystanie z sumowania okresów przepracowanych w Polsce i w Unii Europejskiej. Mimo dużych różnić w poziomie wynagrodzeń i świadczeń między poszczególnymi krajami nie zaobserwowano masowego wykorzystywania tego mechanizmu do korzystania z wyższych świadczeń poza granicami kraju – podkreśla ZUS w komunikacie.
Ważne! Jeśli obywatel Ukrainy wystąpi w Polsce o emeryturę lub rentę, ale jego polski staż ubezpieczenia okaże się zbyt krótki, aby nabył prawo do polskiego świadczenia, wówczas zostaną przez ZUS doliczone ukraińskie okresy ubezpieczenia. W przypadku, gdy do ZUS wpłynie wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, ale obywatel Ukrainy stał się niezdolny do pracy w czasie ubezpieczenia na Ukrainie uznamy ten warunek za spełniony. Jeśli osoba pochodząca z Ukrainy już ma emeryturę lub rentę z ZUS, a zamieszka na Ukrainie wypłata z Polski może wpływać na rachunek bankowy w Ukrainie. Nie trzeba też składać dwóch oddzielnych wniosków o emeryturę lub rentę, jeśli ktoś pracował w Polsce i na Ukrainie. Wniosek składa się tylko w państwie, w którym obecnie cudzoziemiec mieszka. Jeśli mieszka w Polsce składa wniosek do ZUS a my prześlemy go do ukraińskiej instytucji ubezpieczeniowej. Umożliwiają nam to przepisy umowy z Ukrainą.
Data złożenia wniosku w naszej placówce jest datą złożenia wniosku o ukraińskie świadczenie i odwrotnie. Instytucja ukraińska uzna datę złożenia wniosku w Polsce, a my uznamy datę złożenia wniosku na Ukrainie. ZUS przyjmie wniosek wraz z innymi dokumentami, także jeśli są one sporządzone w języku ukraińskim.
Gdzie złożyć wniosek
Wnioski o emerytury lub renty osób, które pracowały, pracują lub mieszkają na Ukrainie, rozpatruje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rzeszowie (Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych, Al. Piłsudskiego 12, 35-075 Rzeszów).
Jeśli ktoś mieszka w Polsce, wniosek może złożyć:
- bezpośrednio w Oddziale ZUS w Rzeszowie, który będzie rozpatrywał wniosek,
- w placówce ZUS, która jest najbliżej miejsca zamieszkania; wówczas ta placówka przekaże wniosek do Oddziału ZUS w Rzeszowie,
- przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) – na stronie www.zus.pl . Jednak dokumenty, które dołącza się do wniosku, trzeba złożyć w formie papierowej w naszej placówce albo wysłać je do ZUS pocztą.
Jeśli natomiast osoba mieszka w Ukrainie, to wniosek o emeryturę lub rentę z ZUS należy złożyć w Głównym Zarządzie Funduszu Emerytalnego Ukrainy w Obwodzie Lwowskim Wydział Rent Zagranicznych (ul. Metropolity Andrieja 10, 79016 m. Lwów, Ukraina).
Sprawdź również książkę: Polski system emerytalny. Prawne uwarunkowania trzech filarów >>
Trochę statystyk
Z danych Zakładu wynika, że w 2021 roku:
- Miesięcznie Ukraina przekazywała do Polski 19 emerytur,
- W ciągu całego 2021 roku przekazała na polskie rachunki bankowe kwotę 12 600 USD,
- Przeciętna wysokość wypłacanej z Ukrainy emerytury to 54,63 USD.
W 2021 roku Polska przekazała do państw, z którymi ma podpisane umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym (z wyjątkiem Wlk. Brytanii, państw UE, EFTA) w tym do Ukrainy: 25 140 emerytur, na globalną kwotę 411 815,4 zł. Przeciętna wypłacana przez ZUS emerytura wynosiła: 1 365,05 zł.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.