Pandemia COVID-19 prawie na dwa lata zamknęła sporą rzeszę pracowników w domach. Izolacja była bowiem jednym ze sposobów przeciwdziałania zarażeniu się koronawirusem. Pracownicy utracili więc stały, bezpośredni kontakt ze sobą, a brak możliwości wspólnego pójścia na kawę w pracy uniemożliwił wymianę informacji między pracownikami. Wielu więc dopiero po powrocie do biura dowiedziało się, że np. nie dostali w pandemii premii rocznej albo nagrody, choć inni pracownicy pieniądze otrzymali, albo że pracodawca, chcąc ich ukarać za niewykonanie swojego zarządzenia dotyczącego okazywania testów w miejscu pracy, nie dał im np. możliwości dodatkowego zarobku.
- Podstawą roszczeń jest art. 18 (3d) w zw. art. 18 (3a), art. 18 (3b) i art. 18 (3c) Kodeksu pracy, czyli zakaz dyskryminacji i naruszenie zasady równego traktowania - mówi serwisowi Prawo.pl Mariusz Woźniak, radca prawny z kancelarii Woźniak Jurkowski. Przyznaje, że tylko w ostatnim czasie jego kancelaria podjęła się prowadzenia kilku tego rodzaju spraw. – Jedna, która jest już na etapie sądu I instancji, dotyczy odszkodowania wynoszącego ponad 40 tys. zł, z czego 10 tys. zł to ostrożnie oszacowana kwota zadośćuczynienia za krzywdy, jakie poniósł pracownik, który pozbawiony został premii rocznej i możliwości zarobkowania na zewnątrz, poza firmą – dodaje mec. Woźniak.
Czytaj w LEX: Marciniak Jarosław, Czym jest dyskryminacja w stosunkach pracy i jak jej unikać? - poradnik krok po kroku >
Czytaj również: Mobbing poziomy - pracodawca musi zapobiegać wykluczaniu przez zespół
Nierówne traktowanie, czyli jakie?
Zgodnie ze ww. art. 18(3a) par. 1 Kodeksu pracy, pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Przy czym, w myśl par. 2, równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z przyczyn określonych w par. 1.
Czytaj w LEX: Marciniak Jarosław, Zasada równego wynagradzania >
Z kolei art. 18 (3b) k.p. stanowi, że za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu, z zastrzeżeniem par. 2-4, uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18 (3a) par. 1, którego skutkiem jest w szczególności:
- odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,
- niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,
- pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe
- chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.
Czytaj w LEX: Kryczka Sebastian, Różnicowanie sytuacji pracowników w zatrudnieniu - dopuszczalność >
Z kolei art. 18 (3c) k.p. mówi o prawie pracowników do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości (par. 1), przy czym to jednakowe wynagrodzenie - jak mówi par. 2 - obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna. Pracami zaś o jednakowej wartości są prace, których wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku (par. 3).
O naruszeniu zasady równego traktowania i przysługującym z tego tytułu prawie do odszkodowania mówi art. 18 (3d). Przepis ten stanowi, że osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
Czytaj w LEX: Marciniak Jarosław, Procedura antymobbingowa >
Uznaniowość nie oznacza wykluczenia jakiejś grupy
- Co ważne, wymienione w tych przepisach kodeksu pracy naruszenia zasady równego traktowania, to nie jest katalog zamknięty. Oznacza to, że pracownicy, którzy wykonują tę samą pracę, powinni być tak samo wynagradzani – podkreśla mec. Mariusz Woźniak. I dodaje: - Wielu pracodawców uważa, że skoro premia jest uznaniowa, to mogą ją wypłacić komu chcą. A to nie tak. Premia jest roczna, ale jej pozbawienie nie może mieć charakteru dyskryminacyjnego. Jeżeli pracodawca nie wypłacił premii wszystkim pracownikom, bo czasy były trudne i nie mógł sobie na to pozwolić, to można to zrozumieć, ale co innego jest, gdy nie wypłaca tej premii tylko jakiejś grupie pracowników, np. nie wypłaca jej tym, którzy mają tatuaże albo wypłaca tylko kobietom.
Czytaj w LEX: Skibińska Małgorzata, Ujawnienie wysokości wynagrodzenia >
Takim przejawem nierównego traktowania, w opinii mec. Woźniaka, jest odsunięcie pojedynczych osób albo grupy pracowników np. od możliwości dodatkowego zarobkowania, pozbawienie premii rocznej, bezprawne wyróżnienie jakiejś grupy pracowników czy utrudnianie udziału w szkoleniu. – Sprawa, która jest już na etapie sądowym - spór dotyczy akurat pozbawienia pracownika razem z grupą innych współpracowników, które tak jak on odmówiły poddawania się testom antygenowym na COVID-19 - premii rocznej i wykluczenia przez pracodawcę z możliwości dodatkowego zarobku w podmiocie zewnętrznym, czyli utraty zarobków. Myślę, że w najbliższym roku czy dwóch latach, zanim roszczenia się nie przedawnią, a dzieje się to upływie trzech lat, tego rodzaju spraw będzie więcej, bo ludzie wyszli z izolacji i zaczynają w pracy ze sobą rozmawiać – zauważa.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 11/2022 >>
Droga po odszkodowanie będzie trudna?
Zdaniem Waldemara Urbanowicza, adwokata z kancelarii DT- Gujski Zdebiak, pracownicy występujący do sądów pracy z żądaniem wypłaty odszkodowania od pracodawcy za niewypłacenie w pandemii nagród czy premii, mogą mieć problem z dowiedzeniem swoim racji. Powodem może być ogólnie trudna sytuacja, w jakiej w tamtym czasie znaleźli się pracodawcy. – Zwłaszcza, jeżeli te premie czy nagrody nie były zapisane w regulaminie pracy i były uzależnione od wyników przedsiębiorstwa czy indywidualnych wyników pracownika, a w pandemii nie zostały spełnione przesłanki do ich wypłaty. Albo gdyby doszło do sytuacji, że mimo trudności pracodawca utrzymał zatrudnienie, ale nie mógł już sobie pozwolić na wypłatę premii czy dodatków – tłumaczy mec. Urbanowicz. Jak twierdzi, to jest bardzo złożony problem i sytuację trzeba rozpatrywać indywidualnie, w zależności od branży i postanowień umownych. - Są przecież firmy, które na sztywno mają w regulaminach pracy zapisane premie i nagrody, a są takie, w których ich wypłata jest uzależniona od wyników. Jestem w stanie wyobrazić sobie i taką sytuację, że w tym trudnym czasie pandemii były firmy, które np. handlowały maseczkami i miały z tego tytułu olbrzymie obroty – zauważa mec. Waldemar Urbanowicz.
Czytaj w LEX: Bujalski Rafał, Równowaga płci w zarządach spółek >
Mec. Mariusz Woźniak przypomina, że w tego rodzaju sprawach na pracowniku spoczywa obowiązek wykazania przyczyny dyskryminacji oraz okoliczności dowodzące nierównego traktowania z tej przyczyny (uprawdopodobnienie dyskryminacji). Z kolei zadaniem pracodawcy jest udowodnienie, że postępował według obiektywnych przesłanek.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Kryczka Sebastian, Tajemnica wynagrodzeń za pracę w stosunkach pracy >
Wzory dokumentów:
Zarządzenie w sprawie ochrony pracowników przedsiębiorstwa przed mobbingiem >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
