Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Przepisy wskazują, że jest on obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Forma realizacji obowiązku wykonywania zadań służby bhp jest uzależniona od liczby zatrudnionych pracowników. Natomiast na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy. 

Do zakresu działania służby bhp należy:

  1. przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
  2. bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
  3. sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
  4. udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy oraz przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,
  5. udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji zakładu pracy albo jego części, a także nowych inwestycji, oraz zgłaszanie wniosków dotyczących uwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w tych założeniach i dokumentacji,
  6. udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników,
  7. zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych,
  8. przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy,
  9. udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
  10. opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy,
  11. udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków,
  12. prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
  13. doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
  14. udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą,
  15. doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
  16. współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników,
  17. współpraca z laboratoriami upoważnionymi, zgodnie z odrębnymi przepisami, do dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, występujących w środowisku pracy, w zakresie organizowania tych badań i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynnikami lub warunkami,
  18. współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu środowiska, określonego w odrębnego przepisach,
  19. współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników,
  20. uczestniczenie w konsultacjach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a także w pracach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz innych zakładowych komisji zajmujących się problematyką bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zapobieganiem chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy,
  21. inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy różnych form popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,
  22. współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi przy:
  • podejmowaniu przez nie działań mających na celu przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w trybie i w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach,
  • podejmowanych przez pracodawcę przedsięwzięciach mających na celu poprawę warunków pracy,
 

Pracodawca też może wykonywać zadania służby bhp

Zgodnie. z art. 237(11) par. 1 Kodeksu pracy, pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bhp. Jeśli zaś zatrudnia do 100 pracowników, to powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Art. 237(11) par. 3 kp zastrzega, że pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp.

Ponadto jeśli pracodawca posiada ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp, to może sam wykonywać zadania tej służby. Pod warunkiem jednak, że:

  • zatrudnia do 10 pracowników albo
  • zatrudnia do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Natomiast w przypadku braku kompetentnych pracowników, pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. 

 

Nowość
Bestseller
Nowość
Bestseller
Meritum Prawo Pracy 2024

Kazimierz Jaśkowski

Sprawdź  

Kiedy trzeba utworzyć służbę bhp

Służbę bhp stanowią wyodrębnione komórki organizacyjne jednoosobowe lub wieloosobowe. Liczbę pracowników służby bhp ustala pracodawca, biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy. Niemniej przepisy wyraźnie zobowiązują pracodawcę zatrudniającego od 100 do 600 pracowników do utworzenia wieloosobowej lub jednoosobowej komórki albo zatrudnienia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy (par. 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, dalej jako: rozporządzenie).

Naczelny Sąd Administracyjny (w wyroku z 17 listopada 2011 r., sygn. akt I OSK 612/11) wskazał, że nawet gdy pracodawca zatrudniający powyżej 100 osób nie ma kompetentnych pracowników do wykonywania zadań służby bhp, to i tak jest zobligowany do utworzenia służby bhp i nie ma wyboru pomiędzy jej utworzeniem w zakładzie a powierzeniem wykonywania zadań specjalistom spoza zakładu pracy. W orzecznictwie może się też jednak spotkać z poglądem, że pracodawca zatrudniający powyżej 100 osób zobowiązany jest do stworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy, a skorzystać z możliwości powierzenia wykonywania tych zadań może dopiero wówczas, gdy nie jest w stanie zatrudnić kompetentnych pracowników (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 12 października 2011 r., sygn. akt II SA/Wa 937/11).

Natomiast co do pracodawcy zatrudniającego ponad 600 pracowników sformułowano obowiązek zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej jednego pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników.

Czytaj także: BHP przy komputerze. Pracodawcy zostali zaskoczeni zmianą przepisów >>>

Pracownik służby bhp musi spełniać określone wymogi 

Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby. Szczegółowe wymagania w tym zakresie określa rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zgodnie z par. 4 ust. 1 rozporządzenia, ścieżka kariery pracowników służby bhp jest pięciostopniowa.Zatrudnia się ich na stanowiskach: inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. Przepisy różnicują wymagania w zależności od stanowiska. Inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy. Natomiast od starszego inspektora wymaga się posiadania zawodu technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp albo wyższego wykształcenia o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studiów podyplomowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Stanowisko specjalisty może natomiast objąć osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp. Natomiast od starszego specjalisty wymaga się dłuższego, trzyletniego, stażu pracy w służbie bhp. Z kolei w przypadku głównego specjalisty wymóg w zakresie stażu wzrasta do pięciu lat.

Warto zaznaczyć, że spełnienie przez pracownika służby bhp wymagań określonych w przepisach, nie nakłada na pracodawcę obowiązku automatycznego awansowania.

Pracownik kierujący wieloosobową komórką organizacyjną powinien spełniać co najmniej wymagania kwalifikacyjne określone dla specjalisty do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. Z kolei pracownik zatrudniony w jednoosobowej komórce powinien spełniać co najmniej wymagania przewidziane dla starszego inspektora.

Pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy, którzy spełniają co najmniej wymagania określone dla specjalisty do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy lub osobie, która była zatrudniona na stanowisku inspektora pracy w Państwowej Inspekcji Pracy przez okres co najmniej 5 lat.

Nazwa kierunku studiów nie przesądza o spełnieniu wymogu wykształcenia

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu (w wyroku z 18 stycznia 2018 r., sygn. akt IV SA/Po 914/171) wskazał, że nazwa kierunku studiów, czy też kod klasyfikacji kształcenia i wykształcenia nie ma przesądzającego znaczenia dla oceny spełnienia przesłanki posiadania odpowiedniego wykształcenia. Sąd zwrócił uwagę, że przy ocenie spełnienia przesłanki uznania danej osoby za specjalistę do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy znaczenie ma fakt, jakie przedmioty i w jakiej liczbie były przedmiotem kształcenia. Oznacza to, że liczba godzin z przedmiotów związanych z bhp ma przesądzające znaczenie przy ocenie czy dane osoba spełnia przesłanki do uznania jej za specjalistę bhp. WSA wskazał, że pojęcie "prawo pracy" obejmuje swym zakresem również bezpieczeństwo i higienę pracy. Niemniej okoliczność związana z ukończeniem kierunku, na którym wykładano m.in. prawo pracy nie jest równoznaczne z tym, że dana osoba posiada wykształcenie w zakresie bhp.

 

Służba bhp podlega pracodawcy 

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy podlega bezpośrednio pracodawcy. Jeśli pracodawcą jest jednostka organizacyjna, służba ta podlega osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bhp. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (w wyroku z 15 grudnia 2010 r., sygn. akt II SA/Wa 1367/10) zwrócił uwagę, że bezpośrednie podporządkowanie służby bhp pracodawcy wydaje się oczywiste, jeżeli analizie poddany zostanie zakres jej uprawnień określony w par. 3 rozporządzenia. Wskazane uprawnienia kontrolne oraz informowanie o bieżących zagrożeniach oraz aktualnym stanie bhp mogą być skutecznie i efektywnie realizowane wyłącznie w sytuacji, gdy służba bhp nie jest podległa, a co za tym idzie zależna, od kierownictwa średniego szczebla. Sąd podkreślił, że w takiej sytuacji nie może być mowy o bezpośrednim przekazywaniu informacji i niezwłocznym podejmowaniu rozstrzygnięć decyzyjnych w zakresie ochrony zdrowia i życia pracowników, które niejednokrotnie są związane z zaangażowaniem znacznych środków finansowych lub ich utratą np. w związku z koniecznością wstrzymania pracy. WSA zwrócił też uwagę, że podobnie należy podejść do kwestii szerokich uprawnień służby bhp. Ich skuteczne realizowanie będzie bowiem możliwe tylko w sytuacji, gdy podjęcie decyzji o ich stosowaniu jest niezależne od wpływów osób, które bezpośrednio nie zarządzają przedsiębiorstwem.

Zgodnie z par. 3 rozporządzenia, służba bhp jest uprawniona do:

  1. przeprowadzania kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy,
  2. występowania do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
  3. występowania do pracodawcy z wnioskami o nagradzanie pracowników wyróżniających się w działalności na rzecz poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,
  4. występowania do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
  5. niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób,
  6. niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej,
  7. niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego albo innych osób,
  8. wnioskowania do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, w jego części lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy, w wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników albo innych osób.

Uprawnienia służby bhp przysługują również pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy oraz specjaliście spoza zakładu pracy.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.