Sądy muszą być dostępne dla wszystkich – w tym również dla osób ze szczególnymi potrzebami. Tu należy mieć na uwadze zarówno osoby z niepełnosprawnościami, jak i osoby starsze, dzieci, kobiety w ciąży oraz osoby z chwilowo ograniczoną sprawnością ruchową - np. ze złamaną nogą.
Każdy z nas i to na różnym etapie życia może stać się osobą ze szczególnymi potrzebami. Dlatego obowiązkiem władz sądu jest wprowadzenie takich rozwiązań, które urzeczywistnią prawo do sądu każdemu, niezależnie od sytuacji i potrzeb.
Fundacja Court Watch Polska wraz z Fundacją Polska Bez Barier przez dwa lata (2020-2022) prowadziła projekt „Wspólnie-Dostępnie-Sprawiedliwie”. Dzięki temu przeszkoliliśmy inne organizacje społeczne w zakresie metodologii badań i dostępności sądów. Co więcej, monitorowali prowadzone przez te organizacje obserwacje wybranych sądów.
Zapewnienie dostępności w sądach dużym problemem
– Wyniki naszych badań pokazują, że sądy w Polsce nadal mają problem z zapewnieniem dostępności. Nierzadko wynika to z braku funduszy, czy też zlokalizowania sądu w budynku objętym opieką konserwatora zabytków. Warto wiedzieć, że i w takich przypadkach możliwe jest polepszenie dostępności sądu. Trzeba mieć jednak świadomość potrzeb osób przekraczających jego próg. A tę najczęściej zdobywamy dopiero, gdy sami doświadczymy szczególnej sytuacji – zauważa Angelika Rekowska.
Czytaj w LEX: Informacja na temat ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami >
Sąd dostępny wirtualnie
Jak wynika z badań Fundacji Court Watch Polska, jasny i rzeczowy komunikat pozwoli każdemu prawidłowo przygotować się do wizyty w sądzie. Stąd też pierwszym obszarem, na jaki sądy powinny zwrócić uwagę w kwestii dostępności jest strona internetowa.
Zobacz również: Polacy nie mogą być dyskryminowani w sądach
Co warto uwzględnić na stronie internetowej sądu:
- lokalizację, godziny przyjmowania interesariuszy, dane kontaktowe,
- komunikację prostym językiem (szczególnie ważne dla osób np. z demencją starczą, dysleksją czy słabo znających język polski),
- przeszukiwalną wersję plików pdf lub doc. (nie skany, które są pomijane przez czytniki ekranu),
- tekst alternatywny dla grafik i zdjęć (czytniki pomijają multimedia nieopatrzone opisem tekstowym),
- napisy w filmach i tłumaczenie na Polski Język Migowy,
- deklarację dostępności (dokument, który określa czy witryna sądu jest dostępna cyfrowo i w jakim zakresie).
W przypadku niezapewnienia dostępności jakiegoś z obszarów ważne jest szczere poinformowanie o tym. Dzięki temu pomożemy odpowiednio przygotować się do wizyty w sądzie.
Błędne oznakowania, dezinformacja i stres
W przeprowadzonym badaniu tylko 11 z 42 budynków sądu było prawidłowo oznaczonych tabliczką z nazwą i wydziałami. Co warto dodać, w Polsce wiele sądów jest zlokalizowanych w kilku budynkach, przy czym nie zawsze znajdują się one w kompleksie.
– W jednym z przypadków oznakowanie znajdowało się przy starym, nieużytkowanym już wejściu do budynku. Natomiast przy właściwym wejściu tego oznakowania brakowało. Również adres na stronie internetowej wskazywał na nieaktualną lokalizację.
Ten przykład pokazuje jak ważne jest zapewnienie odpowiedniego oznakowania budynku oraz aktualizowanie informacji o wprowadzanych zmianach. Równie ważne jest oznakowanie znajdujące się wewnątrz budynku, m.in. sal sądowych, toalet czy wyjścia ewakuacyjnego.
Wizyta w sądzie, szczególnie po raz pierwszy, jest dla większości osób stresująca. Sądy powinny zatem przedsiębrać wszelkie możliwe metody umożliwiające każdemu przygotowanie się do tej wizyty i swobodne poruszanie się po budynku sądu. Dezinformacja w takim przypadku jest czynnikiem potęgującym stres.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Postępowanie skargowe na podstawie ustaw dostępnościowych >
Rzecznik Praw Obywatelskich o dostępności sądów
Tematem dostępności sądów dla osób ze szczególnymi potrzebami zainteresował się Rzecznik Praw Obywatelskich. To właśnie 14 grudnia 2022 roku w biurze RPO dyrektorzy sądów i przedstawiciele organizacji społecznych omawiali wyzwania i sposoby na to, jak zwiększyć dostępność sądów nawet niewielkim nakładem finansowym.
– Obecnie wraz z zespołami badawczymi przygotowujemy się do ponownych monitoringów. Chcemy ustalić, czy władze sądów dokonały rekomendowanych zmian w zakresie dostępności. Efekty tej pracy ukażą się pod koniec 2023 roku.
Czytaj też w LEX: Dostępność cyfrowa stron internetowych i aplikacji mobilnych jednostek samorządu terytorialnego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
