Rada Unii Europejskiej i Parlament Europejski negocjują obecnie możliwy kształt dyrektywy w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Celem dyrektywy jest poprawa warunków pracy pracowników takich platform oraz ochrona osób wykonujących pracę za ich pośrednictwem w odniesieniu do przetwarzania ich danych osobowych za pomocą zautomatyzowanych systemów monitorowania lub podejmowania decyzji. Wciąż jednak wątpliwości budzi definicja cyfrowej platformy pracy i w konsekwencji jej zakres, czyli to, kogo będzie ona dotyczyła.
Czytaj również: Dyrektywa o cyfrowych platformach pracy może wiele zmienić na polskim rynku
Cyfrowa platforma pracy i inne kluczowe definicje
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 li. a-d) najnowszej wersji projektu dyrektywy z 7 czerwca 2023 r., „cyfrowa platforma pracy” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną świadczącą usługę, która spełnia wszystkie następujące wymogi:
- jest udostępniana, przynajmniej częściowo, na odległość za pomocą środków elektronicznych, takich jak strona internetowa lub aplikacja mobilna;
- jest świadczona na żądanie usługobiorcy;
- obejmuje, jako niezbędny i istotny element, organizację pracy wykonywanej przez osoby fizyczne odpłatnie, niezależnie od tego, czy praca ta jest wykonywana przez internet, czy w określonym miejscu;
- obejmuje stosowanie zautomatyzowanych systemów monitorowania lub podejmowania decyzji.
Dyrektywa definiuje również pojęcie „pracy za pośrednictwem platform internetowych”, które ma oznaczać każdą pracę organizowaną za pośrednictwem cyfrowej platformy pracy i wykonywaną w Unii przez osobę fizyczną lub pośrednika na podstawie stosunku umownego między cyfrową platformą pracy a osobą fizyczną, niezależnie od tego, czy istnieje stosunek umowny między osobą fizyczną lub pośrednikiem a usługobiorcą (pkt 3).
Czytaj w LEX: Przewodnik po zmianach w prawie pracy 2023 >
Ponadto w słowniczku znalazły się też trzy inne definicje. A mianowicie „osoba wykonująca pracę za pośrednictwem platform internetowych”, czyli każda osoba wykonująca pracę za pośrednictwem platform internetowych, niezależnie od charakteru stosunku umownego lub jego określenia przez zainteresowane strony; Po drugie, zdefiniowane zostało pojęcie „pracownika platformy internetowej”, którym jest każda osoba wykonująca pracę za pośrednictwem platform internetowych, która zawarła umowę o pracę lub ma pozostawać w stosunku pracy określonym przez prawo, układy zbiorowe lub praktykę obowiązujące w państwach członkowskich, z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
I wreszcie pojęcie „pośrednika”, które oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która nawiązuje stosunek umowny, w tym poprzez podwykonawstwo, z osobą wykonującą pracę za pośrednictwem platform internetowych lub cyfrową platformą pracy w celu udostępnienia pracy za pośrednictwem tej cyfrowej platformy pracy.
Jedna firma, dwie zróżnicowane grupy pracowników
Robert Lisicki, radca prawny, dyrektor departamentu pracy Konfederacji Lewiatan, zauważa, że w propozycji Parlamentu Europejskiego brak jest elementu mówiącego o tym, iż przy świadczeniu usługi konieczne jest wykorzystywanie zautomatyzowanych systemów podejmowania decyzji. Co więcej, włączenie przez Parlament również pracy, która "obejmuje przydział pracy w drodze otwartego zaproszenia (oferty)" otwiera dyrektywę na niezliczone firmy, ponieważ coraz więcej podmiotów korzysta z otwartych zaproszeń do współpracy z freelancerami. Jak podkreśla, wciąż brak jest jasności, kogo obejmie przyszła dyrektywa. - Wbrew obiegowej opinii, o byciu cyfrową platformą nie będzie decydować sektor, rodzaj działalności, ale sposób organizacji świadczenia usługi. Doprowadzi to do zróżnicowania sytuacji osób wykonujących tożsame usługi, zadania, ale różnie kształtując ich uprawnienia w zależności od sposobu organizacji współpracy z wykonawcą i klientem, świadczenia usługi – mówi Lisicki. Projekt, jak twierdzi, jest zatem istotny dla firm, które coraz bardziej powszechnie używają narzędzi cyfrowych do świadczenia różnego rodzaju usług.
Zdaniem Roberta Lisickiego, analizując postanowienia projektu można odnieść wrażenie, iż celem regulacji jest ustandaryzowanie na poziomie unijnym powszechnego zjawiska świadczenia usług z wykorzystywaniem środków elektronicznych. Zaproponowana definicja platformy (art. 2 ust. 1 projektu) wprowadzi szeroki zakres modeli biznesowych w zakres zastosowania nowej regulacji. – Samo korzystanie ze strony internetowej lub aplikacji mobilnej nie powinno skutkować zastosowaniem szczególnych zasad kwalifikacji danej osoby jako pracownika - mówi. Tymczasem obecna definicja oznacza zaliczenie do kategorii osób pracujących za pośrednictwem platform, osób wykorzystujących, choćby tylko posiłkowo, środki elektroniczne do organizacji pracy lub zwiększenia efektywności podczas wykonywania zadań. Tym bardziej, że kryterium zautomatyzowanych systemów monitorowania lub podejmowania decyzji pojawia się tylko w propozycji Rady.
- Projekt nie uwzględnia jednocześnie bardzo różnych modeli biznesowych – zaznacza dyrektor departamentu pracy Konfederacji Lewiatan. Jako przykład wskazuje firmy kurierskie dostarczające paczki pocztowe, realizację sprzedaży bezpośredniej towarów, a w rozmowach na poziomie UE analizowane są przypadki sektora IT czy działalności prawników.
Co więcej, projekt może objąć podwykonawców. Zgodnie z propozycją Parlamentu Europejskiego, państwa członkowskie - po konsultacji z właściwymi partnerami społecznymi, zgodnie z prawem i praktyką krajową - będą miały przygotować przepisy, które zapewnią, aby w łańcuchu podwykonawców osoby wykonujące pracę za pośrednictwem platform internetowych dysponowały skutecznym środkiem prawnym, dzięki któremu mogą pociągnąć do odpowiedzialności cyfrową platformę pracy, której ich pracodawca jest bezpośrednim podwykonawcą, oprócz pracodawcy lub zamiast niego, z tytułu nieprzestrzegania przewidzianych w tej dyrektywie praw osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych. Także odnośnie do zaległego wynagrodzenia i należnych składek na rzecz wspólnych funduszy lub instytucji partnerów społecznych.
- Nawet marginalny zakres usług świadczonych na odległość z wykorzystaniem środków elektronicznych, których zlecenie wykonania przedstawicielowi firmy (współpracującemu na podstawie umowy cywilnoprawnej), dokonane przez odpowiedni system, może determinować zastosowanie dyrektywy do podmiotów, których zasadniczy przedmiot działalności w żadnym zakresie nie sprowadza się do świadczenia tego typu usług – zauważa Robert Lisicki.
Co istotne, uznanie dla danego podmiotu, iż działa jako cyfrowa platforma ma znaczenie nie tylko dla kwestii podstaw zatrudnienia, ale również w zakresie bardziej rygorystycznych wymóg ochrony danych osobowych.
Sprawdź również książkę: Cyfrowy HR. Dział personalny w obliczu cyfrowej transformacji firmy [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook >>
Sposób na samozatrudnionych i osoby na umowach cywilnoprawnych?
- Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy i jesteśmy na początku prac nad nowymi przepisami. Skoro ma to być dyrektywa a nie rozporządzenie, to oznacza to, że państwa członkowskie będą jeszcze miały czas na implementację. Nie zmienia to jednak faktu, że na pewno będą to bardzo duże zmiany na rynku pracy – mówi Marcin Frąckowiak, radca prawny z kancelarii Sadkowski i Wspólnicy, ekspert BCC ds. zbiorowego oraz indywidualnego prawa pracy. Jak podkreśla mec. Frąckowiak, dyrektywa może mieć jednak pośredni wpływ na to, jak będzie wyglądał rynek pracy w Polsce. – Nawet jeżeli będzie dotyczyła tylko tego jeżdżącego na rowerze z jedzeniem cudzoziemca, to nie można wykluczyć, że takie przykładowo kurier zacznie się zastanawiać, dlaczego on ma pracować na umowę cywilnoprawną albo na B2B, odpowiadając całym swoim majątkiem za przewożony towar, podczas gdy kurier rozwożący jedzenie będzie miał ustalony stosunek pracy. W efekcie rynek pracy będzie musiał się dostosować – zauważa mec. Marcin Frąckowiak. I dodaje: - To zmiana idąca w kierunku usunięcia z rynku pracy osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych i samozatrudnionych.
Czytaj w LEX: Nowik Paweł, Specyfika pracy na globalnych platformach internetowych w świetle zarządzania algorytmicznego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
