Ministerstwo Finansów w kwietniu br. opublikowało projekt zmiany ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, który stanowi implementację nowej dyrektywy Unii Europejskiej oraz rozporządzeń Rady w sprawie stosowania środków ograniczających wobec Iranu oraz Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej.
Projekt ustawy zakłada wprowadzenie nowych obowiązków dla instytucji obowiązanych, bądź rozszerzenia już obowiązujących. Projektowane zmiany dotyczą wszystkich podmiotów, które posiadają status instytucji obowiązanych i będą wiązać się z koniecznością dostosowania posiadanych procedur do nowo wprowadzonych przepisów. Zgodnie z założeniami projektu ustawa ma wejść w życie 1 lipca 2025 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących zgłoszenia się instytucji obowiązanej do GIIF za pomocą formularza identyfikacyjnego, co będzie obowiązywać od 1 września 2025 r. oraz w zakresie dostępu do Centralnego Rejestru Beneficjantów Rzeczywistych (CRBR), które mają obowiązywać od 1 lipca 2026 r.
Czytaj także artykuł w LEX: Golonka Anna, Przeciwdziałanie praniu pieniędzy w obliczu zmian wprowadzonych IV i V dyrektywą AML>
Brak jawności CRBR
Jedną z istotniejszy zmian, jaką zakłada projektowana ustawa, to brak jawności CRBR, tak jak jest to obecnie. Zmiana ta jest wynikiem wyroku TSUE, który orzekł, iż jawność danych w rejestrze CRBR stanowi naruszenie przepisów unii w zakresie ochrony danych osobowych. Dlatego też nowelizacja wprowadza przepisy określające katalog podmiotów, którym dane z CRBR będą mogły być udostępnianie. Dostęp do rejestru będą miały określone organy władzy publicznej i instytucje obowiązane, bądź podmioty trzecie, które wykażą uzasadniony interes w uzyskaniu przedmiotowych informacji. Instytucje obowiązane przed uzyskaniem dostępu do CRBR będą zobowiązane do złożenia formularza identyfikacyjnego zgodnie ze wzorem, który zostanie określony w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Czytaj także: Nie sprawdzimy już tak łatwo, kto stoi za daną spółką
Formularz identyfikacyjny na nowych zasadach
Dodatkowo, każdy podmiot, który ma status instytucji obowiązanej będzie miał obowiązek złożenia formularza identyfikacyjnego do generalnego inspektora przed nawiązaniem pierwszych stosunków gospodarczych albo przed przeprowadzeniem pierwszej transakcji okazjonalnej, co w praktyce oznacza, że instytucja obowiązania składa przedmiotowy formularza przed rozpoczęciem działalności. Dotychczas obowiązek ten dotyczyły instytucji, które dokonywały zgłoszeń objętych przepisami ustawy, czyli transakcji przekraczających 15 tys. euro, transakcji mogących mieć znamiona prania pieniędzy, bądź finansowania terroryzmu.
Instytucje obowiązane, które w dniu wejścia w życie ustawy prowadzą działalność, ale nie dokonywały zgłoszeń o których mowa powyżej i w konsekwencji nie składały formularza identyfikacyjnego, będą miały obowiązek złożyć taki formularz do dnia 31 grudnia 2026 r., jeżeli wcześniej nie będą dokonywać zgłoszenia.
Natomiast instytucje obowiązane, które złożyły formularz do 30 czerwca 2025 r., będą miały obowiązek ponownego złożenia formularza identyfikacyjnego zgodnie z brzmieniem nowych przepisów od 1 września 2025 r. do 31 grudnia 2025 r.
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Białek Tadeusz, Serzysko Agnieszka, Obowiązki identyfikacyjne a środki bezpieczeństwa finansowego>
Zmiany dla instytucji obowiązanych
W przygotowywanej nowelizacji doprecyzowano, że ocena ryzyka ma zostać przeprowadzona przez instytucje obowiązane również w stosunku do nowych produktów i usług, które to nowe produkty, bądź usługi mają być wprowadzone na rynek przez instytucję obowiązaną.
Zmienić ma się brzmienie art. 41 ust.1 ustawy, które umożliwi instytucją obowiązanym odmowę wykonania określonej transakcji w ramach stosunku gospodarczego. Obecnie instytucja obowiązana, która nie prowadziła rachunku bankowego, w przypadku gdy nie mogła dokonać określonej transakcji, mogła jedynie zakończyć stosunek gospodarczy z danym klientem.
Instytucja obowiązana będzie miała obowiązek dokumentować brak możliwości zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego, jak i działań podjętych w celu ich zastosowania w przypadku odmowy nawiązania stosunku gospodarczego, wykonania transakcji okazjonalnej. Przedmiotowa zmiana ma umożliwić weryfikację prawidłowości dokonanej oceny, aby ograniczyć zjawisko „de-reskingu” tj. podejmowanie decyzji przez instytucje obowiązane o tym, że nie będą nawiązywać stosunków gospodarczych (przeprowadzać transakcji okazjonalnych), bądź je rozwiązywać jedynie z uwagi na fakt, iż klient jest w grupie klientów podwyższonego ryzyka, zamiast zastosować działania ograniczające przedmiotowe ryzyko. Branżą, w której zjawisko de-reskingu jest zauważalne, to sektor bankowy. Często zdarza się, że bank odmówi wykonania usługi, jedynie np. ze względu na narodowość klienta, a powyżej opisana zmiana ma umożliwić GIIF weryfikację dokumentacji odmownej i eliminację zjawiska de-reskingu.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Jaczewska-Żurek Magdalena, Krajowa ocena ryzyka AML – jak instytucje finansowe powinny zaktualizować wewnętrzne oceny ryzyka?>
Cena promocyjna: 230 zł
|Cena regularna: 230 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 161 zł
Nowe informacje i listy do sprawdzenia
Nowelizacja zakłada rozszerzenie zakresu informacji, które instytucja obowiązana ma obowiązek przekazać do GIIF przy składaniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. W art. 74 ust. 3 ustawy rozdziela się zakres informacji o transakcjach, które mają być przekazywane przez instytucje prowadzące rachunki bankowe, a instytucje, które takiej działalności nie prowadzą. Dodatkowo w ust. 8 ustawy wskazano, że uzasadnienie zawiadomienia musi zawierać opis okoliczności wskazujących na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz opis działań podjętych przez instytucję obowiązaną w związku z zastosowaniem środków bezpieczeństwa finansowego lub brakiem możliwości ich zastosowania oraz wnioski z zastosowania tych środków lub braku możliwości ich zastosowania.
W rozdziale 10 ustawy zakres szczególnych środków ograniczających został poszerzony o stosowanie przedmiotowych środków równie w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania. Instytucje obowiązane będą miały obowiązek stosować szczególne środki ograniczające wobec osób i podmiotów wskazanych na listach ogłaszanych przez generalnego inspektora na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych wydanych na podstawie rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych, dotyczących zapobiegania, zwalczania i zakłócania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia i finansowania tego procederu, w szczególności na podstawie przepisów rezolucji 1718 (2006), rezolucji 2231 (2015) oraz rezolucji 2356 (2017).
Obligatoryjne zamrożenie wartości majątkowych zostanie poszerzone o dodatkowe podmioty lub osoby związane z organizacjami ISIL i Al-Kaida szczegółowo wymienione w rozporządzeniach Unii Europejskiej.
Katarzyna Ulejczyk, adwokat z kancelarii BCLA Bisiorek, Cieśliński i Partnerzy
Czytaj także komentarz w LEX: Białek Tadeusz, Serzysko Agnieszka, Obowiązki identyfikacyjne a środki bezpieczeństwa finansowego>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
