Ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw, opublikowana 27 września, wprowadza definicję „złoża strategicznego”, które ze względu na swoje znaczenie dla gospodarki lub bezpieczeństwa kraju podlegać będzie szczególnej ochronie prawnej. Zdaniem rządu, pozwoli to uniknąć wątpliwości interpretacyjnych oraz usankcjonuje szczególne miejsce, jakie zajmą złoża strategiczne w hierarchii krajowych złóż kopalin. Ponadto uregulowany zostanie proces uznawania złoża za strategiczne. Jego uznanie będzie się odbywać na podstawie decyzji ministra klimatu i środowiska. Minister będzie jednocześnie prowadził w Biuletynie Informacji Publicznej wykaz złóż strategicznych.
Czytaj też: Zasady podziału złóż oraz rodzaje własności górniczej >>
Nowe przepisy wprowadzają instrumenty mające zapewnić większą skuteczność, jeśli chodzi o ujawnianie złóż kopalin w dokumentach planistycznych. Nowe przepisy wprowadzają również instrumenty związane z realizacją transformacji energetyczno-klimatycznej. Dopuszczone będzie prowadzenie działalności polegającej na podziemnym składowaniu dwutlenku węgla (CCS), w szerszym niż obecnie zakresie. Dostosowane zostaną dotychczasowe przepisy dotyczące podziemnego, bezzbiornikowego magazynowania substancji, do magazynowania wodoru.
USTAWA z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze >
Rząd, który przygotował projekt, chciał też umożliwić rekonstruowanie zlikwidowanych otworów wiertniczych, wykonanych w przeszłości w celu poszukiwania, rozpoznawania lub wydobywania kopalin, w celu wykorzystania ciepła Ziemi. Porządkuje i liberalizuje też przepisy dotyczące koncesjonowania działalności, jeśli chodzi o poszukiwanie i rozpoznawanie złóż niektórych kopalin. Dotyczy to m.in. węglowodorów oraz podziemnego, bezzbiornikowego magazynowania substancji i podziemnego składowania odpadów.
Czytaj też w LEX: Reforma planowania przestrzennego 2023 >
Zmiany uderzą w gminy i właścicieli nieruchomości
Organizacje społeczne i samorządy ostrzegały przed przyjęciem rządowego projektu. Przepisy te pozwolą bowiem ministrowi klimatu i środowiska arbitralnie decydować o tym które złoża w Polsce zostaną uznane za strategiczne i gdzie w związku z tym wprowadzić np. zakaz zabudowy.
Zgodnie z nowelą gminy będą zobowiązane do uwzględnienia decyzji ministra w dokumentach planistycznych bez możliwości odwołania się od niej do niezawisłego sądu. A właściciele nieruchomości położonych na terenie złóż strategicznych nie będą mieli prawa do żadnego odszkodowania za spadek wartości działki czy ograniczenie prawa do korzystania z niej.
Fundacja Frank Bold ostrzega, że od takiej decyzji nie jest przewidziana droga odwoławcza. A przesłanki uznania złoża za strategiczne ustalono w sposób tak ogólny, że nietrudno sobie wyobrazić, jak mapa kraju zapełnia się terenami, na których niemożliwe okaże się choćby zbudowanie domu jednorodzinnego na własnej działce czy nowej drogi gminnej. I to przy braku faktycznych planów wydobycia w tym miejscu.
Czytaj też: Nowela prawa geologicznego odstraszy inwestorów od zakupu części gruntów >
Natomiast zarząd Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce obawia się, że nowe rozwiązania ograniczają w znacznym stopniu (jeśli nie całkowicie) rolę władz samorządowych oraz lokalnych społeczności, znacząco bowiem ingerują we władztwo planistyczne gmin (na obszarze występowania złóż kopalin). Zdaniem zarządu stowarzyszenia wyeliminowują one proces konsultacji społecznych, bezprecedensowo ograniczają prawo własności, co w konsekwencji obniży wartość nieruchomości w związku z zakazem zabudowy. Według samorządowców proponowane zmiany jedynie wzmocnią uprawnienia decyzyjne centralnej administracji oraz nadadzą nowe kompetencje Głównemu Geologowi Kraju.
Nowelizacja co do zasady zacznie obowiązywać po upływie 30 dni od dnia jej ogłoszenia, ale niektóre przepisy wejdą w życie później: 31 grudnia 2023 r. i 1 stycznia 2024 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.