W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 nie wykonuje się tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego. Tak wynika z treści art. 15zzu ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa antycovidowa).
Czytaj też: MS rozważa zniesienie "covidowego" zakazu eksmisji>>
Jakie były motywy wprowadzenia tego przepisu? To możemy tylko zgadywać. Nie wyjaśnia tego bowiem ani uzasadnienie projektu nowelizacji ustawy antycovidowej, której przepisami został on do jej treści dodany (była to ustawa z 31 marca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r., poz. 568), ani też dołączona do tego projektu ocena skutków regulacji (OSR).
Zakaz przeprowadzania eksmisji wynikający z art. 15zzu ustawy antycovidowej bardzo szybko przestał być bezwzględnym. Ustawodawca bowiem wprowadził do tego przepisu szereg wyjątków, które zezwalają na opróżnienie lokalu także w czasie trwania pandemii COVID-19. Jak wynika z obecnego brzmienia art. 15zzu ustawy antycovidowej eksmisje (w czasie pandemii) są dopuszczalne w następujących przypadkach:
- gdy jej podstawą jest orzeczenie wydane na podstawie art. 11a ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. z 2021, poz. 1249 ze zm.), czyli zobowiązującego osobę stosującą przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania;
- gdy jej podstawą jest decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej – wydanej na podstawie ustawy z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1363 ze zm.);
- gdy jej podstawą jest decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej – wydanej na podstawie ustawy z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1984 ze zm.);
- gdy jej podstawą jest decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (Dz.U. z 2021 r., poz. 1079 ze zm.);
- gdy jej podstawą jest decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie Centralnego Portu Komunikacyjnego, o której mowa w przepisach ustawy z 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym (Dz.U. z 2021 r., poz. 1354 ze zm.);
- gdy jej podstawą jest decyzja o pozwoleniu na realizację inwestycji – wydanej na podstawie ustawy z 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1812 ze zm.).
Zagrożenie zawaleniem nie uzasadnia eksmisji
Jak zwróciła uwagę Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza, w czasie pandemii COVID-19 niedopuszczalna jest eksmisja z budynków i mieszkań, których stan techniczny zagraża zdrowiu i życiu mieszkańców.
Zarządcy nieruchomości, zmuszeni realizować postanowienia wynikające z decyzji organów nadzoru budowlanego, występują do sądów o orzeczenie eksmisji. To zrozumiałe, ponieważ lokatorzy z reguły nie chcą dobrowolnie opuścić budynku wyłączonego z eksploatacji, nawet jeżeli są świadomi, że dalsze przebywanie w nim stanowi zagrożenie dla ich życia lub zdrowia. Takie orzeczenia eksmisyjne, w czasie trwania pandemii, nie mogą być realizowane ze względu na wynikający z treści art. 15zzu ust. 1 ustawy antycovidowej zakaz. Tym samym nadrzędny cel, jakim w jest bezpieczeństwo życia i zdrowia ludzkiego, przy obecnej redakcji art. 15zzu ustawy antycovidowej, nie może być osiągnięty – czytamy w skierowanym przez UMP do premiera Mateusza Morawieckiego piśmie z 21 kwietnia 2021 r.
Czytaj w LEX: Procedura szybkiego reagowania wobec sprawców przemocy domowej >
Jest propozycja nowelizacji
Unia Metropolii Polskich przygotowała także stosowny projekt zmiany przepisów. Sprowadza się on do dodania, do art. 15zzu ustawy antycovidowej kolejnego wyjątku mówiącego o tym, że zakazu prowadzenia eksmisji w czasie trwania pandemii COVID-19 nie stosuje się w przypadku „orzeczeń sądów wydawanych w wyniku nakazania decyzją administracyjną, wydawaną na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2020, poz. 1333 i 471 oraz z 2021 r. poz. 11, 282, 234), gminie jako właścicielowi lub zarządcy – rozbiórki, opróżnienia obiektu budowlanego bądź wyłączenia z użytkowania.”.
Czytaj w LEX: Maczyński Paweł, Realizacja procedury przeciwdziałania przemocy w rodzinie w czasie epidemii >
Jak czytamy w uzasadnieniu przedstawionej przez UMP propozycji zmiany przepisów, „Brak systemowego rozwiązania w postaci wyjątku pozwalającego na realizację eksmisji z budynków i lokali o złym stanie technicznym stwierdzonym decyzją organu nadzoru budowlanego prowadzi do nieakceptowalnego stanu niemożności ochrony życia i zdrowia ludzkiego przy braku możliwości realizacji wykonalnych decyzji nadzoru budowlanego. (…) Ustawodawca winien zatem dostrzec realne - po stronie gmin - ryzyka niewykonania decyzji organów nadzoru budowlanego w zakresie rozbiórki, opróżnienia obiektu budowlanego, tudzież wyłączenia z użytkowania w razie wystąpienia przesłanek zastrzeżonych w art. 67 i 68 ustawy – Prawo budowlane i związane z nimi ryzyka dla życia i zdrowia osób zasiedlających położone w nich lokale.”. Ponadto – jak podnosi UMP w uzasadnieniu – „Obecne rozwiązanie ustawowe chroniące określoną grupę społeczną czyni to ze szkodą nie tylko po stronie podmiotu publicznego, który nie jest w stanie wykonywać decyzji administracyjnych organu nadzoru budowlanego, narażając się tym samym na odpowiedzialność karną przewidzianą w art. 91a ustawy - Prawo budowlane.”.
Zakaz eksmisji blokuje gospodarkę mieszkaniami komunalnymi
Niemożność prowadzenia eksmisji, w celu opróżnienia budynku grożącego katastrofą budowlaną, to nie jest jedyny problem związany z obowiązywaniem art. 15zzu ust. 1 ustawy antycovidowej. Samorządy zgłaszają m.in., że przepis ten – w sytuacji przedłużającego się stanu epidemicznego związanego z COVID-19 – uniemożliwia gminom prowadzenie racjonalnej gospodarki komunalnym zasobem mieszkaniowym. Naraża też gminne budżety na poważne koszty związane m.in. z koniecznością wypłaty odszkodowań właścicielom nieruchomości.
Problem ten dostrzegło także Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii. W piśmie skierowanym do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (z 23 marca br.) podpisanym przez Elizę Chojnicką, zastępcę dyrektora Departamentu Mieszkalnictwa MRPiT czytamy m.in.: „MRPiT wyraża opinię, że z uwagi na przedłużający się okres obowiązywania stanu epidemii należy rozważyć zmianę ww. przepisu, gdyż nadmiernie długi zakaz wykonywania tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego wywołuje negatywne skutki na rynku mieszkaniowym, nadmiernie ingerując w sferę uprawnień właścicieli lokali. Istotne obciążania w tym zakresie ponoszą gminy, które na skutek zakazu wykonywania tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego nie mogą racjonalnie gospodarować posiadanym zasobem mieszkaniowym (w zakresie przeznaczania lokali z mieszkaniowego zasobu gminy dla osób, które mają niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe) i zmuszone są do ponoszenia znaczących obciążeń finansowych związanych z wypłatą odszkodowań dla prywatnych właścicieli z powodu niewykonania eksmisji. Związane jest to z tym, że osoby uprawnione w wyroku eksmisyjnym do otrzymania najmu socjalnego lokalu zamieszkują w miejscu dotychczasowym do czasu wskazania przez gminę osobie uprawnionej takiego lokalu. Powoduje to istotne utrudnienia w dysponowaniu własnością przez gminę oraz prywatnych właścicieli i konieczność wypłaty przez gminy odszkodowań z powodu niedostarczenia osobie uprawnionej najmu socjalnego lokalu”.
MRPiT zwróciło jednocześnie uwagę, że „decyzja w sprawie podjęcia prac legislacyjnych zmierzających do dokonania zmian w art. 15zzu ww. ustawy w zakresie umożliwienia wykonywania tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 należy do Ministra Sprawiedliwości”.
Zobacz procedury w LEX:
- Piaskowska Olga Maria, Doręczenia w sprawie o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia >
- Piaskowska Olga Maria, Postępowanie apelacyjne w sprawie o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia >
Zmiana przepisów szybko nie nastąpi
A to dlatego, że Ministerstwo Sprawiedliwości jest postulowanym przez samorządy zmianom w art. 15zzu ustawy antycovidowej przeciwne. Jak wskazuje sędzia Artur Grajewski, dyrektor Departamentu Legislacyjnego Prawa Cywilnego w MS, w piśmie z 14 kwietnia br., chociaż resort sprawiedliwości ma świadomość, że obowiązująca regulacja art. 15zzu ustawy antycovidowej może stwarzać problemy dla gmin, to „zaistniała sytuacja epidemiczna nie pozwala na zniesienie omawianego zakazu. Pogorszenie sytuacji epidemicznej od tego czasu powoduje, że stanowisko to jest aktualne i brak jest obecnie warunków, aby Ministerstwo Sprawiedliwości wystąpiło z inicjatywą w omawianym zakresie.”.
Jak do tej pory nic nie wskazuje, aby Ministerstwo Sprawiedliwości zmieniło swoje stanowisko.
