Problem, którym zajął się Sąd Najwyższy jest dość częsty w praktyce. Spółka w złej kondycji finansowej nie zgłasza upadłości w terminie. Syndyk sprzedaje wierzytelności osobie trzeciej - powodowi, ale nie są one wiele warte. Powód, który przejął te wierzytelności dochodzi od członków zarządu powstałej szkody.
Odpowiedzialność członków zarządu
Cały majątek spółki syndyk musi zbyć za ułamek kwoty. Powód oparł swoje żądanie na podstawie art. 299 ksh, czyli jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
W tej sprawie nie ulegało wątpliwości, że wniosek o ogłoszenie upadłości nie został złożony i pozwani członkowie zarządu nie wykazali, że kondycja spółki w okresie od powstania wierzytelności powoda nie uzasadniała zgłoszenia wniosku o zgłoszenie upadłości. Przeciwnie - pozwani członkowie zarządu wskazali, że kondycja spółki w 1998 r. uzasadniała złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ponadto w świetle art. 299 par. 1 ksh odpowiada także wtedy, gdy przez niezłożenie wniosku w terminie doprowadza do powstania nowych niezaspokojonych zobowiązań spółki, które by nie powstały, gdyby wniosek o upadłość został złożony we właściwym czasie.
Czytaj: SA: cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z o.o. nie pomoże członkowi jej zarządu>>
Oddalenie apelacji pozwanych
Trzech pozwanych członków zarządu spółki, która nie zgłosiła swojej upadłości w odpowiednim czasie wniosło skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 19 kwietnia 2018 r. Sąd II instancji oddalił ich roszczenia z powodu niewykazania, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z winy członków zarządu, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody
Sąd Najwyższy uchylił wyrok sadu II instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Ciężar dowodu
Na gruncie art. 299 ksh na członków zarządu spoczywa ciężar dowodu w zakresie przesłanek zwolnienia ich od odpowiedzialności. A zatem przepis wprowadza domniemanie szkody po stronie wierzyciela w wysokości nie wyegzekwowanego wobec spółki zobowiązania. A także należy udowodnić związek przyczynowy między powstałą szkodą a nie złożeniem we właściwym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości lub podania o wszczęcie postępowania układowego.
Jak stwierdził sędzia sprawozdawca Kamil Zaradkiewicz, gdyby w tej sprawie pozwani zgłosili wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, jak stanowi Kodeks spółek handlowych, na początku 1999 r. , to prawdopodobnie nie powstałyby nowe zobowiązania, na skutek zawarcia nowych umów. i to uzasadnia zaistnienie adekwatnego związku przyczynowego między poniesieniem szkody przez powoda z powodu niemożności wyegzekwowania przysługujących mu wierzytelności a niezgłoszeniem wniosku przez członków zarządu.
SN przypomniał, że w dotychczasowym orzecznictwie przesłanka egzoneracyjna z art. 299 par. 2 nie zachodzi w sytuacji członka zarządu spółki z o.o. za jej zobowiązanie, które nie powstałoby, gdyby wystąpił z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, ponieważ w takim wypadku szkoda w postaci utrudnienia lub pogorszenia możliwości zaspokojenia jest bezpośrednim skutkiem zaniechania członka zarządu.
Ważność sprzedaży wierzytelności
SN podkreślił, że nie podziela zarzutu naruszenia art. 487 par. 2 kc w związku z art. 58 par. 2 kc, czyli nieważności czynności prawnej ( art. 509 kc), to znaczy w tym wypadku - zakwestionowania ważności umowy sprzedaży wierzytelności przez syndyka na rzecz powoda. Z powodu małej kwoty sprzedaży, jako nie ekwiwalentnej, co według pozwanych jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a zwłaszcza sprzeczne z lojalnością kupiecką.
Taki zarzut jest dopuszczalny na każdym etapie procesu. Aby jednak unieważnić taką umowę, należy to udowodnić, na podstawie okoliczności towarzyszących zawarciu kontraktu.
- Materiał dowodowy nie wskazuje na nieważność umowy sprzedaży wierzytelności, ponieważ nie wystarczy stwierdzenie, że sprzedaż wierzytelności była obiektywnie nieekwiwalentna - dodał sędzia Zaradkiewicz. - Zastosowanie art. 5 kc , jest możliwe, jeśli strona wskaże zasady współżycia społecznego, która wykonywaniem jest naruszona lub jest sprzeczna z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.
W przypadku wierzytelności nabytej przez powoda nie wykazano naruszenia jakiejkolwiek zasady tego rodzaju - zaznaczył SN i przyznania, że powód skutecznie dochodzi należnej mu wierzytelności.
Przedawnienie roszczenia
SN podzielił zarzut skargi naruszenia prawa procesowego, które polega na oddaleniu wniosku dowodowego, który pozwoliłby na weryfikację zarzutu przedawnienia. Ta okoliczność ma kluczowe znaczenie (art. 442 (1) kc). Sądy obu instancji tej przesłanki nie zbadały, więc SN orzekł o uchyleniu wyroku Sądu Apelacyjnego.
Sygnatura akt IV CSK 14/19, wyrok z 7 listopada 2019 r.