W swoim opracowaniu NIK odwołuje się do doświadczeń wielu krajów Europy, które wskazują na duże znaczenie takich firm dla gospodarki. A tymczasem w polskim systemie prawnym wciąż nie zdefiniowano pojęcia firma rodzinna. Również w literaturze nie wypracowano jednolitej, akceptowanej przez większość badaczy takiej definicji. - Utrudnia to analizę wpływu tych firm na polską gospodarkę. Jednak doświadczenia wielu krajów Europy pokazują potrzebę udogodnień prawnych adresowanych do takich firm, ze względu na ich znaczenie społeczne oraz wkład w tworzenie PKB - czytamy w raporcie.
Rząd przygotowuje ułatwienia dla biznesu
NIK przypomina, że minister przedsiębiorczości i technologii przygotował projekty aktów prawnych w ramach Pakietu 100 zmian dla firm oraz Konstytucji dla Biznesu. Miały one na celu wprowadzenie rozwiązań ułatwiających zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce oraz likwidację barier prawnych. Natomiast minister finansów koncentrował swoje prace w głównej mierze na przygotowaniu zmian przepisów Ordynacji podatkowej. Kontrolerzy NIK sprawdzili, czy działania te przyczyniają się także do poprawy i rozwoju firm rodzinnych.
Czytaj: Konstytucja Biznesu ostatecznie uchwalona>>
Zmiany mało przydatne dla firm rodzinnych
W ocenie NIK wprowadzone zmiany legislacyjne nie przyczyniają się w pełni do skutecznej likwidacji barier w rozwoju firm rodzinnych, a wprowadzone regulacje, jakkolwiek potrzebne, mogą nie dotyczyć obszarów i zagadnień najbardziej oczekiwanych przez przedsiębiorców.
Jak stwierdzili kontrolerzy NIK, udogodnienia wprowadzone przepisami w ramach Pakietu 100 zmian dla firm prawie nie są wykorzystywane przez firmy rodzinne. Pokazują to dane uzyskane przez NIK na podstawie kontroli w urzędach skarbowych, urzędach miast oraz oddziałach okręgowych ZUS, czyli w podmiotach wdrażających przyjęte rozwiązania prawne. Np. w ZUS wykorzystanie udogodnień wprowadzonych nowelizacją k.p.a. w ramach Pakietu stwierdzono zaledwie w dziewięciu sprawach firm rodzinnych na 724 zbadanych; w urzędach miast – w 88 przypadkach na 300 zbadanych.
Czytaj: Mała firma - mały ZUS. Już od stycznia>>
Zbyt skomplikowane te uproszczenia
Jak można przeczytać w raporcie NIK, kontrola w urzędach skarbowych i Ministerstwie Finansów pokazała, że skomplikowany charakter przepisów prawa oraz częste jego zmiany mogą w dalszym ciągu stanowić główną barierę w prowadzeniu działalności gospodarczej. - Skutkiem tej bariery jest duża liczba błędów popełnianych zarówno przez pracowników kontrolowanych urzędów, jak i podatników, w interpretowaniu i stosowaniu prawa - stwierdza raport. Zdaniem jego autorów wskazuje na to stwierdzona w trakcie kontroli duża liczba uchylanych przez sądy administracyjne interpretacji indywidualnych wydawanych przez organy podatkowe (55 proc. w I kwartale 2018 r.) oraz znaczny odsetek uchylanych decyzji podatkowych: w drugiej instancji (29,1 proc. w pierwszym kwartale 2018 r.) oraz przez wojewódzkie sądy administracyjne (16,1 proc. w I kwartale 2018 r.).
Firmy rodzinne oczekują udogodnień
Przeprowadzone przez NIK przy okazji kontroli anonimowe badanie ankietowe wśród 101 przedsiębiorców rodzinnych wykazało, że zdaniem 78 proc.z nich celowe jest wprowadzenie takich rozwiązań. Natomiast zebrane podczas tej sondy opinie dotyczące już wprowadzonych regulacji nie napawają optymizmem. Według 73 proc. przedsiębiorców, od 2017 r. warunki prowadzenia firm rodzinnych nie uległy poprawie, przeciwną opinię wyraziło 9 proc. przedsiębiorców, natomiast 18 proc. nie miało zdania na ten temat. Jednocześnie 37 proc. przedsiębiorców uważa, że w ostatnim czasie wprowadzono rozwiązania wręcz utrudniające prowadzenie działalności w firmach rodzinnych, przeciwnego zdania było 63 proc. przedsiębiorców.
Czytaj: RODO i podatki podcinają firmy>>
Wśród najważniejszych wprowadzonych rozwiązań ankietowani przedsiębiorcy wskazali: wprowadzenie klauzuli pewności prawa (rozciągnięcie ochrony wynikającej z dominującej praktyki interpretacyjnej w zakresie indywidualnych interpretacji na ogół przedsiębiorców), wprowadzenie zasady co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone, podniesienie z 20 do 50 pracowników progu, od którego istnieje obowiązek tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a także ustalania regulaminu wynagradzania i regulaminu pracy oraz wprowadzenie zasady proporcjonalności (urząd nie może nakładać na przedsiębiorcę nieuzasadnionych obciążeń, np. nie będzie mógł żądać dokumentów, którymi już dysponuje).
Potrzebna definicja i systemowe rozwiązania
We wnioskach z kontroli NIK sugeruje wprowadzenie do polskiego porządku prawnego definicji firmy rodzinnej oraz przygotowania systemowych rozwiązań dla tej kategorii firm, ułatwiających prowadzenie działalności gospodarczej, a tym samym wpierających ich rozwój.
Raport mówi też o potrzebie przeprowadzenia oceny skuteczności wprowadzonych ułatwień dla przedsiębiorców w ramach Pakietu 100 zmian dla firm oraz Konstytucji Biznesu i ewentualne wprowadzenie niezbędnych zmian.
Kontynuowane powinny być także działania mające na celu zwiększenie sprawności prowadzonych przez organy skarbowe postępowań podatkowych i poprawności wydawanych decyzji podatkowych. NIK zachęca też do przyśpieszenia przez ministra finansów prac nad przygotowaniem projektu nowej Ordynacji podatkowej.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.