Instytucja tzw. „przewłaszczenia na zabezpieczenie” funkcjonuje w praktyce, ale nie została do tej pory uregulowana w ramach przepisów prawnych. Generalnie polega ona na przeniesieniu prawa własności do określonych dóbr ruchomych – po to, by w ten sposób zabezpieczyć spłatę danej wierzytelności. Jest to korzystne dla wierzyciela, który otrzymuje dodatkową gwarancję. Podobne rozwiązania funkcjonują już w innych krajach, na przykład we Francji czy w Niemczech.
Czytaj: SA: przewłaszczenie na zabezpieczenie nie ma służyć wzbogaceniu wierzyciela >>
Więcej w LEX: Przewłaszczenie na zabezpieczenie - komentarz praktyczny >>
Przewłaszczenia nieruchomości najbardziej kontrowersyjne
Jak zaznacza dr Mariusz Grabowski w najnowszym raporcie Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, jednym z częściej spotykanych przykładów wykorzystania z tej instytucji w praktyce jest przewłaszczenie nieruchomości. Nierzadko zdarza się jednak, że dochodzi do pokrzywdzenia dłużnika, zwłaszcza w sytuacji, gdy przewłaszczenie jest wykorzystywane jako zabezpieczenie kredytu.
- Jednostronnie niekorzystna sytuacja prawna dłużnika polega w tym wypadku na prawno-zobowiązaniowym usankcjonowaniu i wzmocnieniu (umowa przewłaszczenia) niekorzystnej faktycznej sytuacji majątkowej dłużnika. Ta ostatnia jest faktyczną przyczyną zgody dłużnika na przewłaszczenie. Naganność takiego zjawisko jest szczególnie widoczna i ważka, gdy przedmiotem przewłaszczenia jest prawo własności nieruchomości. Nie bez powodu największe kontrowersje w doktrynie i orzecznictwie dotyczą przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie – zaznacza autor opracowania.
Czytaj też: Podatnik podatku od nieruchomości w przypadku przewłaszczenia na zabezpieczenie - linia orzecznicza >>
Potrzebna interwencja ustawodawcy
Jak można byłoby lepiej chronić dłużnika? W raporcie zaproponowano, by uregulować instytucję w przepisach. Bo choć w praktyce przewłaszczenie jest wykorzystywane często, to jest na tyle nieuporządkowane, również w doktrynie, że nie można nadać mu nawet statusu „umowy nienazwanej”. A instytucja ma istotne znaczenie zwłaszcza w prawie gospodarczym. Autor podkreśla też, że skutki jej zastosowania też bywają bardzo dotkliwie – dłużnik może na przykład stracić mieszkanie.
Czytaj w LEX: Opłata planistyczna w przypadku przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości >>
- Dotykamy bowiem istotnych prawnie chronionych dóbr oraz praw podmiotowych. Mamy także do czynienia z zagrożeniem utrzymania i utrwalenia praktyki stosowania prawa, a więc funkcjonowania stosunków prawnych, ekonomicznych czy społecznych, naruszających istotę prawa prywatnego, którą jest równość prawna stron. Nie bez przyczyny został przywołany zarzut refeudalizacji prawa prywatnego, podnoszony w polskiej doktrynie – podkreślono w raporcie.
Czytaj w LEX: Sankcja nieważności umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości mieszkaniowej na podstawie art. 387(1) k.c. >>
Wskazano zwłaszcza na konieczność rozstrzygnięcia, czy w przypadku przewłaszczenia mielibyśmy do czynienia z nowym typem umowy. Jeśli tak – ustawodawca powinien wskazać jej elementy istotne. - Do rozstrzygnięcia pozostanie jeszcze dopuszczalność warunkowości i rodzaju ewentualnie dopuszczonego warunku przeniesienia własności. (…) Pomocne w razie powyższej decyzji wydają się rozwiązania przyjęte we Francji – zaznacza autor opracowania.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.