Powód nabył sporną działkę w marcu 2003 r. W księdze wieczystej widniały nazwiska małżonków S. na zasadzie wspólności majątkowej. Żona Teresa S. zmarła w 1988 r., a spadek po niej, gospodarstwo rolne dziedziczył mąż i troje dzieci.
Brak odszkodowania
Na terenie działki rolnej powodów posadowiony jest gazociąg, na który wydano pozwolenie na budowę w 1998 r. Ówczesny właściciel gruntu wyraził zgodę na eksploatację tego urządzenia przez pozwaną spółkę. Po wybudowaniu gazociągu pozwana miała wypłacić odszkodowanie, zwłaszcza za poniesione straty w zasiewach i brakiem dostępu do części gruntu. Odszkodowania jednak nie wypłacono.
Czytaj: SN: służebność przesyłu tylko na dotychczasowej linii>>
Gdy Tadeusz S, kupował działkę, nie wiedział, że znajduje się na niej pod ziemią gazociąg. Dowiedział się o nim dopiero we wrześniu 2011 r., gdy spytał, co oznacza na jego działce metalowy słupek. Następnie złożył pismo z żądaniem usunięcia lub przesunięcia gazociągu.
Wniosek o ustanowienie służebności
W październiku 2012 r. pozwana spółka wniosła do sądu wniosek o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu.
W planie ogólnym zagospodarowanie przestrzennego sporna działka znajduje się na terenie upraw ogrodniczych. W chwili obecnej nieruchomość nie posiada planu zagospodarowania przestrzennego. Wydano jednak decyzje o warunkach zabudowy pod budownictwo jednorodzinne.
W 2000 r. gazociąg rozbudowano i uciążliwość dla właściciela jeszcze bardziej wzrosła. Wystąpił więc do sądu rejonowego o nakazanie usunięcia tego urządzenia., postępowanie w tej sprawie zawieszono aż do czasu rozstrzygnięcia sprawy głównej.
Sąd: nie doszło do przedawnienia
Sąd Okręgowy stwierdził, że nie doszło do przedawnienia, jak uznała pozwana spółka. Nawet gdyby nie doszło do przedawnienia to ten zarzut pozwanej byłby nadużyciem prawa (według art. 5 kc). Nakazał więc usuniecie gazociągu.
Sąd II instancji powziął wątpliwość czy żądanie z art. 231 kc par. 2 ulega przedawnieniu czy nie przedawnia się.
Według art. 231 kc par. 2 kc właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
Za przedawnieniem roszczenia wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 9 maja 2012 r., wskazując, że roszczenie ma charakter majątkowy, co nakazuje zastosować art. 117 par. 1 kc. Jednak w uchwale z 20 lutego 2013 r. ( sygn. III CZP101/12) SN stwierdził, że roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu nie przedawnia się. Nieprzedawnialność wywiódł SN ze specyfiki i charakteru roszczenia.
Czytaj: Jakie roszczenia ulegają przedawnieniu?>>
Jak zaznaczył SN celem ustanowienia służebności przesyłu i roszczeń z tym związanych było ułatwienie uporządkowania stosunków prawnych związanych zaistnieniem, często od wielu lat, infrastruktury przesyłowej na cudzym gruncie. Chodziło o zapewnienie odpowiednich instrumentów prawnych pozwalających przedsiębiorcom przesyłowym na uzyskanie trwałego i pewnego tytułu prawnego do utrzymywania na cudzym gruncie urządzeń przesyłowych, przy jednoczesnej ochronie interesów właściciela gruntu.
Roszczenie nie przedawnia się
Sąd Najwyższy w tej sprawie podjął uchwałę, zgodnie z którą roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, o nabycie przez posiadacza własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 231 § 2 k.c.) nie ulega przedawnieniu.
SN zauważył, że gdyby roszczenie przedawniało się, to przedsiębiorcy przesyłowi nie mogliby w żaden trwały sposób uregulować swojej sytuacji na gruncie, co jest niewątpliwie sprzeczne z interesem publicznym i jako takie stało się przyczyną wprowadzenia do kodeksu cywilnego służebności przesyłu i roszczenia o jej ustanowienie. Sytuacja taka nie byłaby też korzystne dla właścicieli nieruchomości.
Czytaj: Termin przedawnienia w pozwie: za i przeciw>>
Sygnatura akt III CZP 109/18, uchwała z 14 maja 2019 r.
