1. Pojęcie i istota straty

W podatku dochodowym wszystko zależy przede wszystkim od wielkości przychodów i kosztów ich uzyskania. Jeżeli przychody są wyższe niż koszty, mamy do czynienia z dochodem. W przypadku natomiast gdy koszty są wyższe od dochodów, powstaje strata podatkowa.
Przykład
Podatnik zarobił 100.000 zł. Wydał 110.000 zł, ale 30.000 zł było wyłączone z kosztów uzyskania przychodów. Mimo zatem że koszty przekroczyły przychody, wystąpił dochód w kwocie 20.000 zł.
Przepisy ustaw podatkowych w sposób ścisły określają moment powstania przychodu i poniesienia kosztu. W efekcie rozliczenie przychodów i kosztów następuje w ramach roku (podatek dochodowy ma charakter roczny), co do zasady bez możliwości przesuwania ich między poszczególnymi latami. Jednym z wyjątków jest rozliczanie straty w czasie, co w praktyce sprowadza się do rozliczenia kosztów danego roku z dochodami lat następnych.
Przykład
Podatnik poniósł koszty uzyskania w kwocie 200.000 zł, które powinny być przypisane do danego roku. Firma dopiero startowała, więc nie udało się uzyskać żadnych przychodów. W efekcie, gdyby nie było przepisów regulujących zasady rozliczania strat, kwota ta „przepadłaby". Dzięki jednak tym przepisom możliwe jest rozliczenie straty w kolejnych latach, co w praktyce oznacza możliwość odliczenia kosztów danego roku od przychodów lat następnych.

2. Zasady rozliczania strat

2.1. Okres rozliczania

Osoby prawne mogą rozliczać stratę przez okres od dwóch do pięciu lat. Ustawodawca zezwolił bowiem na rozliczanie straty w ciągu pięciu lat, ale nie więcej niż 50% w jednym roku. Analogiczna zasada istnieje w przypadku osób fizycznych, z tym że obowiązuje tu zasada rozliczania straty w ramach źródła – nie można więc straty z działalności gospodarczej odejmować w kolejnych latach od dochodów ze stosunku pracy.
Przykład
Podatnik poniósł stratę w kwocie 100.000 zł. Może ją rozliczyć w ciągu pięciu następnych lat, ale odliczenie w jednym roku nie może przekroczyć 50.000 zł.

2.2. Rozliczanie straty przy zaliczkach

Podatek dochodowy (PIT i CIT) jest rozliczany w ramach roku (podatek roczny). W trakcie roku jednak wpłaca się różnego rodzaju ryczałty i zaliczki na podatek. Jednym z głównych zagadnień w zakresie rozliczania strat jest to, czy stratę można rozliczyć dopiero w zeznaniu rocznym, czy też można to zrobić już przy rozliczeniach miesięcznych (zaliczkowych). Brak jakiejkolwiek regulacji przeciwnej powoduje, że możliwe są oba warianty.
Pamiętaj!
Stratę można rozliczyć już przy pierwszej zaliczce na podatek. Jeżeli rok podatkowy pokrywa się z kalendarzowym, część straty (nie więcej niż 50%) można odjąć już od dochodu styczniowego. Oczywiście, jeżeli zostanie tak zrobione, wielkość odliczenia straty będzie mogła się zmieniać w trakcie roku, w zależności od bieżących wyników podatkowych. Jeżeli nie odliczano straty od zaliczek, wciąż można to zrobić w zeznaniu rocznym.
Przykład
Spółka wykazała stratę w wysokości 60.000 zł. W styczniu kolejnego roku wystąpił przychód w kwocie 20.000 zł – spółka nie zapłaciła jednak podatku, gdyż w rozliczeniu uwzględniła stratę. W okresie styczeń-luty dochód wyniósł 50.000 zł. Oznaczało to konieczność zapłaty podatku od 20.000 zł – maksymalne odliczenie z tytułu straty wynosiło bowiem 30.000 zł.

2.3. Strata a zmiana formy opodatkowania w PIT

Kolejny problem wiąże się ze zmianą formy opodatkowania. Przedsiębiorcy mogą być opodatkowani:

  1. według zasad ogólnych (skala podatkowa),
  2. podatkiem liniowym,
  3. ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,
  4. kartą podatkową.

Przy zasadach ogólnych i podatku liniowym opodatkowaniu podlega dochód, wobec czego nie ma problemu z odliczeniem straty – po prostu pomniejsza się dochody o jej odpowiednią część.
Gorzej jest natomiast przy karcie podatkowej. Podatek w tej formie jest opłacany w stałej kwocie bez względu na przychody i koszty ich uzyskania. Stała kwota podatku praktycznie uniemożliwia odliczenie straty.
Przykład
Podatnik prowadził działalność gospodarczą. W danym roku poniósł stratę podatkową. W kolejnym roku zmienił formę opodatkowania na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – udało mu się odliczyć od przychodu 48% straty (takie miał przychody). W kolejnym roku zmienił formę opodatkowania na kartę podatkową i kontynuował tę formę przez trzy lata – w okresie tym nie miał możliwości odliczania straty. W kolejnym roku wybrał podatek liniowy i odliczył 50% od dochodu. W okresie pięcioletnim udało się więc mu odliczyć 98% straty.
Ważne!
Skoro strata to nadwyżka kosztów nad przychodami, może ona wystąpić jedynie przy zasadach ogólnych i podatku liniowym. Przy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych i karcie podatkowej kosztów się nie liczy, wobec czego od strony podatkowej poniesienie straty nie jest możliwe.
Przykład
Podatnik opodatkowany był ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Mimo że w danym roku koszty przekroczyły przychody, strata nie wystąpi, gdyż w przypadku ryczałtu kosztów nie rozlicza się.

Więcej: Kompas Księgowo-Kadrowy