ACI, czyli tzw. instrument chroniący przed wymuszaniem, ma umożliwić reagowanie na naciski gospodarcze ze strony państw trzecich i zapewnić lepszą ochronę suwerenności państw unijnych. Ma pomóc również w uniknięciu eskalacji konfliktu. Zgodnie z nowym rozporządzeniem UE będzie mogła podjąć środki zaradcze, np.: nałożyć cła, ograniczenia w handlu towarami i usługami, ograniczenia w dostępie do zamówień publicznych i bezpośrednich inwestycji zagranicznych. KE będzie mogła domagać się również ewentualnego naprawienia szkody przez państwo trzecie.
Czytaj też: Więcej ekologicznych rozwiązań dla biznesu - będą zmiany w prawie unijnym
Chińskie działania w tle
Jednym z impulsów do rozpoczęcia prac nad nowymi regulacjami było postępowanie Chin wobec Litwy. Litwa w czerwcu 2021 r. ogłosiła poprawę stosunków handlowych z Tajwanem. Kilka miesięcy później, litewskie firmy zgłosiły trudności z przedłużeniem lub zawieraniem umów z chińskimi firmami. Miały także problemy z odprawą towarów i brakiem możliwości złożenia dokumentów celnych. Parlament Europejski w kilku rezolucjach potępił wymuszenia ekonomiczne Chin wobec Litwy. Problem nadal nie został jednak rozwiązany.
Obecnie UE korzysta w relacjach z państwami trzecimi z tzw. środków antydumpingowych, chroniących unijnych przedsiębiorców przed zalewem towarów z państw trzecich sprzedawanych po cenach niższych, niż jego wartość. Warunkiem jest stwierdzenie, że istnieje ryzyko naruszenia interesów unijnych. Unijny prawodawca doszedł jednak do wniosku, że potrzebne są kolejne narzędzia, dotyczące nie tylko importu, ale też innego rodzaju nadużyć.
Czytaj też w LEX: Muszyński Mariusz, Relacja między systemem prawa krajowego a systemem prawa unijnego z perspektywy instytucjonalnej: strażnicy systemów >
Reakcja tylko w ostateczności
Rozporządzenie unijne stanowi, że z wymuszeniem ekonomicznym mamy do czynienia wtedy, gdy państwo trzecie próbuje wpłynąć na Unię lub któreś z jej państw członkowskich, by dokonały określonego wyboru politycznego. Stosuje wtedy wobec nich środki handlowe lub inwestycyjne bądź grozi zastosowaniem takich środków. Choć wymuszenie podważa autonomię strategiczną Unii, nie obejmuje go porozumienie o Światowej Organizacji Handlu. Zatem do przypadków wymuszenia ekonomicznego nie można stosować mechanizmu rozstrzygania sporów tej organizacji, chyba że wymuszenie obejmuje aspekty, które naruszają jej zasady.
Kształt rozporządzenia zmieniał się w trakcie prac w PE - ostateczna regulacja zakłada m.in. mocniejsze instrumenty reakcji. Nadal jednak, zgodnie z prawem międzynarodowym, interwencja unijna będzie przeprowadzana jedynie w ostateczności, gdy negocjacje między państwami nie zakończą się porozumieniem. UE w pierwszej kolejności również będzie negocjować - jeśli to nie przyniesie efektu, reakcja ma być dostosowana do rodzaju nadużycia i proporcjonalna. Może chodzić nawet o ograniczenie działalności danego kraju na unijnym rynku wewnętrznym.
- To duży krok naprzód dla UE, sprzeciwiający się szantażowi ekonomicznemu. Nie potrafimy na razie powiedzieć, jak dokładnie będą wyglądały stosowane narzędzia, ale wiemy, jak UE będzie mogła odpowiadać: szybko, poważnie i jednym głosem. Podjęcie środków zaradczych to ostateczność, ale w razie potrzeby jesteśmy gotowi zapewnić suwerenność krajów europejskich za pomocą wszelkich dostępnych środków. To czas, by regulacja zaczęła obowiązywać, i by UE nadal przejmowała prowadzenie na arenie międzynarodowej wraz z partnerami o zbliżonych poglądach - stwierdził w czasie debaty europoseł sprawozdawca Bernd Lange.
We wtorek odbyło się ostateczne głosowanie w sprawie przyjęcia regulacji - poparła ją znacząca większość europosłów. Teraz rozporządzenie zostanie przekazane Radzie. Jego ostateczne przyjęcie jest planowane na październik. Jeśli tak się stanie, wejdzie ono w życie po 20 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym UE.
Czytaj też w LEX: Chackiewicz Małgorzata, Herda-Jarecka Joanna, Zarządzanie granicą zewnętrzną Unii Europejskiej z Ukrainą w czasie inwazji rosyjskiej na wybranych przykładach >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
