Ustawa antylichwiarska wprowadziła kluczowe zmiany z perspektywy działalności instytucji pożyczkowych w szczególności w zakresie dopuszczalnej formy organizacyjno-prawnej oraz wysokości kapitału zakładowego.
Czytaj też: Ustawa antylichwiarska ma chronić najsłabszych uczestników rynku finansowego
W świetle nowych przepisów instytucje pożyczkowe mogą prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przy czym (co stanowi nowość) w tym drugim przypadku obligatoryjne jest powołanie rady nadzorczej. Jak było to sygnalizowane w toku prac legislacyjnych, forma spółki kapitałowej, z uwagi na występujące w niej organy o odrębnym podziale funkcji zarządzających i kontrolnych oraz przyjęty mechanizm odpowiedzialności korporacyjnej, ma być w tym przypadku rozwiązaniem optymalnym dla prowadzenia działalności przez instytucje pożyczkowe. W tym kontekście pewne wątpliwości może jednak budzić fakt, że ustawodawca nie zdecydował się na uwzględnienie w katalogu dopuszczalnych form prowadzenia działalności pożyczkowej także prostej spółki akcyjnej.
Zgodnie z wprowadzonymi zmianami, członkowie zarządu, rady nadzorczej (także w przypadku sp. z o.o.) lub prokurenci instytucji pożyczkowej nie mogą być przy tym osobami prawomocnie skazanymi za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwa skarbowe. Spełnienie tego warunku będzie weryfikowane przez KNF w toku postępowania rejestrowego. Wnioskodawca będzie miał bowiem obowiązek przedłożyć zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego potwierdzające niekaralność ww. osób. Co jednak istotne, z przepisów UKK nie wynika, aby wymóg braku karalności odnosił się również do wspólników (akcjonariuszy) instytucji pożyczkowej.
Jeżeli chodzi o minimalną wysokość kapitału zakładowego, jaką musi dysponować instytucja pożyczkowa, to została ona podwyższona z progu 200 tys. zł do kwoty 1 mln zł. Dla obecnie działających na rynku firm pożyczkowych zmiany w tym zakresie mogą wiązać się z koniecznością przeprowadzenia procedury podwyższenia kapitału zakładowego spółki.
W związku z objęciem instytucji pożyczkowych nadzorem KNF, podmioty te powinny ponadto przeprowadzić analizę odnośnie spełnienia dodatkowych obowiązków (niewynikających wprost z UKK), które adresowane są do podmiotów podlegających publicznoprawnemu nadzorowi KNF. Dotyczy to m.in. wymogów wynikających z Zasad Ładu Korporacyjnego (ZŁK), wydanych przez KNF w lipcu 2014 r. Dokument ten określa reguły dotyczące organizacji, nadzoru wewnętrznego, kluczowych systemów i funkcji wewnętrznych oraz organów statutowych i zasad ich współdziałania, które powinny być przestrzegane przez instytucje nadzorowane.
Obowiązki sprawozdawcze
Objęcie instytucji pożyczkowych nadzorem KNF będzie związane z obowiązkami m.in. w zakresie przekazywania KNF kwartalnych i rocznych sprawozdań z działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego (art. 59dg UKK). Sprawozdania takie mają obejmować dane dotyczące:
- liczby udzielonych kredytów konsumenckich, z uwzględnieniem kredytów, w których odroczono spłatę zadłużenia,
- ich wartości,
- struktury terminowej i walutowej oraz
- opóźnień w spłatach.
Sprawozdania dotyczyć będą również informacji o zawartych umowach o kredyt konsumencki, w szczególności ich liczbie, rodzaju oraz statusie. Instytucje pożyczkowe będą także zobowiązane do przekazywania KNF informacji w zakresie liczby klientów, którym udzielono kredytu konsumenckiego. Obowiązek sprawozdawczy obejmie też informacje o łącznych przychodach uzyskanych z tytułu udzielonych kredytów konsumenckich, z wyodrębnieniem przychodów uzyskanych w związku z pozaodsetkowymi kosztami kredytu oraz informacje o bilansie, ze wskazaniem źródeł finansowania działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego. Dodatkowo, w przekazywanych sprawozdaniach konieczne będzie zamieszczenie odpowiedniej wzmianki o osobach wchodzących w skład zarządu, rady nadzorczej lub będących prokurentami instytucji pożyczkowej, z uwzględnieniem informacji o spełnianiu przez te osoby wymogów dotyczących niekaralności.
Koszty nadzoru
Odrębną konsekwencją objęcia instytucji pożyczkowych nadzorem KNF jest ustanowienie obowiązku wnoszenia rocznych opłat na pokrycie kosztów nadzoru w wysokości nie wyższej niż 0,5 proc. sumy przychodów uzyskanych z działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego za poprzedzający rok obrotowy. Wspomniana kwota jednocześnie nie będzie mogła być mniejsza niż równowartość w złotych kwoty 5 tys. euro.
W przypadku instytucji pożyczkowych prowadzących działalność przed 1 stycznia 2024 r. termin i sposób uiszczenia pierwszej opłaty na pokrycie kosztów nadzoru określony zostanie w przepisach rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów.
Przepisy przejściowe
Z wyjątkiem przepisów dotyczących sprawowania nadzoru nad instytucjami pożyczkowymi, przepisy ustawy antylichwiarskiej obowiązują w całości. Oznacza to, że podmioty, które zamierzają rozpocząć działalność w charakterze instytucji pożyczkowej, już teraz zobowiązane są do spełnienia nowych wymagań m.in. co do formy prawnej oraz wysokości kapitału zakładowego. Niezależnie ustawodawca wprowadził przepisy przejściowe dla dotychczas funkcjonujących na rynku firm pożyczkowych. Zgodnie z tymi regulacjami podmioty wpisane do rejestru instytucji pożyczkowych przed dniem wejścia w życie opisywanych zmian prawnych mogą kontynuować swoją działalność na dotychczasowych zasadach do dnia 31 grudnia 2023 r. Zarejestrowane instytucje pożyczkowe, które dotychczas nie dostosowały się do zmienionego otoczenia regulacyjnego, mają natomiast obowiązek poinformować KNF o podjętych działaniach zmierzających do spełnienia nowych wymogów w terminie do 30 listopada 2023 r. Instytucje pożyczkowe niespełniające wymagań ustawowych na dzień 1 stycznia 2024 r. podlegać będą automatycznemu wykreśleniu z rejestru KNF.
Czytaj też w LEX: Zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze Krajowej Instytucji Płatniczej >
Nowa unijna dyrektywa o kredycie konsumenckim (CCD2) a polskie przepisy
W ostatnim czasie w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowana została dyrektywa CCD2. Wprowadza się nią regulacje będące odpowiedzią na wyzwania rynkowe związane z postępem technologicznym, w tym odnoszące się do crowdfundingu konsumenckiego oraz usługi BNPL (z ang. Buy Now Pay Later), która pozwala na odroczenie płatności za dokonywane zakupy.
Dyrektywa CCD2 odnosi się również do kwestii licencjonowania działalności podmiotów udzielających kredytów konsumenckich. Nakłada ona na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby kredytodawcy podlegali stosownym procedurom dopuszczenia do prowadzenia działalności (np. poprzez udzielenie zezwolenia lub wpis do rejestru) oraz odpowiedniemu nadzorowi sprawowanemu przez organy krajowe. W świetle CCD2 wymóg regulacji działalności przez podmioty oferujące kredyty konsumenckie nie obejmie jednak kredytodawców będących instytucjami kredytowymi, instytucjami płatniczymi oraz instytucjami pieniądza elektronicznego.
Państwa członkowskie powinny transponować CCD2 do krajowych porządków prawnych, uchwalając przepisy krajowe w terminie do 20 listopada 2025 r. Ich stosowanie powinno rozpocząć się najpóźniej od 20 listopada 2026 r.
Spoglądając na przepisy CCD2 z perspektywy ustawy antylichwiarskiej, w pewnym sensie można uznać, że polski ustawodawca, uchwalając niedawne zmiany do UKK, „wyprzedził” założenia przyjęte w CCD2 w zakresie wymogów licencyjnych oraz zasad sprawowania nadzoru nad instytucjami pożyczkowymi. Nie można przy tym ignorować, że CCD2 określa także inne obowiązki związane z prowadzeniem działalności przez kredytodawców oraz wymogi dotyczące zatrudnianego przez nich personelu.
Podsumowanie
Objęcie od 1 stycznia 2024 r. instytucji pożyczkowych nadzorem KNF wiąże się z szeregiem obowiązków, które będą musiały zostać spełnione przez te podmioty. Zmiany wprowadzone do UKK powodują konieczność dostosowania swojej działalności do nowych realiów prawnych zarówno przez dotychczas działające na rynku firmy pożyczkowe, jak i wnioskodawców ubiegających się o wpis do rejestru. Jeżeli obecni gracze rynkowi nie ukończyli stosownych działań dostosowawczych, powinni podjąć niezbędne kroki niezwłocznie. Czasu pozostało niewiele, a potencjalne konsekwencje w tym zakresie mogą być naprawdę dotkliwe.
Czytaj w LEX: Zmiany w zakresie oraz wysokości sankcji nakładanych przez KNF >
Zmiany prawne wynikające z ustawy antylichwiarskiej to jednak nie wszystko co czeka rynek pożyczkowy. W niedalekiej perspektywie trzeba liczyć się także z dalszymi nowelizacjami wynikającymi z implementacji CCD2. O tym, jaki będą miały one wymiar i wpływ na rynek, wstępnie przekonamy się dopiero wraz z publikacją pierwszego projektu ustawy transponującej dyrektywę.
dr Michał Synowiec, adwokat, Counsel, kancelaria Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy
Hubert Łączkowski, junior associate, kancelaria Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
