Podmioty obowiązane do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych - a więc przede wszystkim spółki prawa handlowego, stowarzyszenia rejestrowe, fundacje i spółdzielnie - mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności za:
- niedopełnienie obowiązku zgłoszenia informacji w terminie wskazanym w ustawie (zwykle 14 dni roboczych od wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego);
- niedopełnienie obowiązku aktualizacji tych informacji;
- podanie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym.
Podstawą prawną jest art. 153 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zwanej ustawą AML (Anti-Money Laundering). Przewiduje ona karę administracyjną w wysokości 1 mln zł. Organem właściwym do nakładania kar jest dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Bydgoszczy. Wynika to z rozporządzenia ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej w sprawie wyznaczenia organu Krajowej Administracji Skarbowej do wykonywania niektórych zadań organu właściwego w sprawach Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Kozłowski Marcin, Urban-Theocharakis Małgorzata, Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych>
IAS przedstawia dane o karach
Niedawno, odpowiadając na pytanie zadane w trybie dostępu do informacji publicznej, IAS w Bydgoszczy przedstawiła statystyki dotyczące stosowania art. 153 ustawy AML. Wynika z nich, że w 2024 roku zweryfikowano przeszło 13,8 tys. zgłoszeń o rozbieżnościach w CRBR. Organ wysłał 4,8 tys. pism wzywających do korekty bądź aktualizacji danych.
Zobacz procedurę w LEX: Ziółkowski Paweł, Zgłaszanie informacji o beneficjentach rzeczywistych>
Przez cały rok wydano 285 decyzji nakładających karę pieniężną, z czego 284 dotyczyło braku wpisu, a jedna – podania danych niezgodnych ze stanem faktycznym. Średnia wysokość nałożonej w 2024 roku kary wyniosła 3664,91 zł. Ich suma to 1 044 500 zł. Najwyższa kara wyniosła 50 tys. zł.
Kary nie wydają się więc szczególnie wysokie, jeśli porównamy je do ustawowego maksimum. - Wielu klientów obawia się, że w przypadku popełnienia błędu lub niedopełnienia obowiązku dokonania aktualizacji zostaną ukarani dotkliwą sankcją. Praktyka organów administracji skarbowej, zwłaszcza ta najnowsza z 2024 roku, pokazuje, że w rzeczywistości organy podatkowe stawiają raczej na prewencję i działania naprawcze. Po bardziej dotkliwe kary sięgają w przypadkach uporczywych naruszeń – komentuje Katarzyna Błaszczak, prawnik w kancelarii 5E Smaga i Wspólnicy.
Czytaj także komentarz w LEX: Jaczewska-Żurek Magdalena, Szymański Łukasz, Weryfikacja beneficjentów rzeczywistych po nowemu – zmiany wprowadzane Pakietem AML>
Cena promocyjna: 246.75 zł
|Cena regularna: 329 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 246.75 zł
Zasadność kary weryfikuje WSA
Skargi na decyzje związane z CRBR rozpatruje Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy. Jego orzeczenia w takich sprawach są publikowane w formie zanonimizowanej, gdzie ukrywana jest nie tylko identyfikacja organu [„Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w B.”], ale też wysokość kary. I tak przykładowo w wyroku z 30 lipca 2024 r. (II SA/Bd 443/24) WSA w Bydgoszczy rozpoznał sprawę, w której „organ uznał, że wymierzona kara administracyjna w wysokości (...) zł nie wpłynie negatywnie na stan finansów spółki”.
Czytaj pytanie w LEX: Jakie konsekwencje wiążą się dla osoby z tym że jest wskazana przez spółkę jako beneficjent rzeczywisty?>
Tak daleko posunięta anonimizacja niekiedy utrudnia zrozumienie wyroku, co wydaje się szerszym problemem, występującym też w sprawach ze skarg na decyzje Urzędu Patentowego RP (więcej na ten temat: Wulgarne słowo „[...]”. Sąd ukrywa, o jaki znak towarowy toczy się spór).
Mimo tego mankamentu, z orzecznictwa można wywnioskować, że ustalając wysokość kary, IAS w Bydgoszczy kieruje się dyrektywami jej wymiaru z art. 189d kodeksu postępowania administracyjnego. Organ analizuje też, czy występują okoliczności skutkujące obligatoryjnym (art. 189f par. 1 k.p.a.) lub fakultatywnym (art. 189f par. 2 k.p.a.) odstąpieniem od wymierzenia kary.
Bywa też, że WSA w Bydgoszczy podchodzi do karania przedsiębiorców w sposób jeszcze bardziej wyrozumiały niż organ. Przykładowo, przytoczony już wyrok z 30 lipca 2024 r. o sygn. akt II SA/Bd 443/24 dotyczył skargi spółki partnerskiej o prostej strukturze korporacyjnej, która uważała, że za nieterminowe przekazanie informacji do CRBR została potraktowana przez dyrektora IAS zbyt surowo. Sąd zgodził się z jej stanowiskiem, uchylając decyzję i nakazując organowi ponowne rozpoznanie sprawy i rozważenie, czy nie ma podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary (takich jak znikoma waga naruszenia). Jak czytamy w uzasadnieniu wyroku, organ „nie podaje, aby skarżąca była podmiotem stwarzającym jakiekolwiek zagrożenie w kontekście prania pieniędzy, terroryzmu czy też, że ostatecznie beneficjentem rzeczywistym okazał się ktoś ukryty za fasadą tego podmiotu, a zagrożenie takie stwarzający”. WSA podkreślił, że „nie ma podstaw do wiązania skutków braku rejestracji z zagrożeniami związanymi z naruszeniami w postaci prania pieniędzy”, a organy powinny „z dużą rozwagą stosować kary za naruszenia formalnoprawne w takich okolicznościach”.
Tak samo WSA w Bydgoszczy orzekł w wyroku z 12 czerwca 2024 r. (II SA/Bd 102/24). W tym przypadku wysokość kary nie została utajniona i wyniosła 2 tys. zł. Sąd zasugerował jednak, że mogą zachodzić przesłanki do odstąpienia od wymierzenia kary i nakazał ponowne zbadanie sprawy.
Błędy zdarzają się nawet prawnikom
Z kolei w wyroku z 22 października 2024 r. (II SA/Bd 358/24) WSA w Bydgoszczy podzielił stanowisko dyrektora IAS, który nałożył karę za nieterminowy wpis do CRBR na spółkę prowadzoną przez adwokata i radcę prawnego. Sąd zwrócił uwagę na profesjonalny charakter ich działalności i stwierdził, że w takiej sytuacji nie można przyjąć znikomej wagi naruszeń. - Podmiot taki musi mieć świadomość obowiązków, jakie nakładają na niego przepisy prawa. Jakakolwiek niewiedza w tym zakresie nie jest okolicznością łagodzącą – czytamy w uzasadnieniu wyroku. Sąd utrzymał w mocy decyzję o nałożeniu kary, której wysokość i w tym przypadku została zanonimizowana.
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Serzysko Agnieszka, Nowe obowiązki prawników w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy>
Jak widać z powyższego przykładu, przepisy o CRBR mogą sprawić kłopoty nawet prawnikom. Piotr Aleksiejuk, radca prawny (Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy), wskazuje, że wątpliwości dotyczą przede wszystkim prawidłowego ustalenia, kto rzeczywiście powinien zostać uznany za beneficjenta rzeczywistego w rozumieniu przepisów ustawy AML. - Problemy te stają się szczególnie wyraźne w przypadku spółek o rozproszonej lub wielopoziomowej strukturze właścicielskiej, a także tam, gdzie kontrola jest sprawowana pośrednio - mówi.
Jak mówi Katarzyna Błaszczak, często zdarza się, że klienci samodzielnie dokonujący wpisów do CRBR błędnie wypełniają formularz.
- Niektórzy przedsiębiorcy, przy ustalaniu beneficjentów rzeczywistych, zwłaszcza w spółkach kapitałowych, kierują się wyłącznie przesłankami z części szczegółowej definicji beneficjenta rzeczywistego, uregulowanej w art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a-c ustawy AML. Jest to błędna praktyka, ponieważ zgodnie z holistycznym podejściem ustalania beneficjentów rzeczywistych, konieczne jest również dokonanie weryfikacji przesłanek zawartych w części ogólnej definicji z art. 2 ust. 2 pkt 1. ustawy AML – wskazuje prawniczka.
Mec. Aleksiejuk dodaje, że definicja zawarta w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy AML jest nie tylko złożona, ale również otwarta i wymaga każdorazowo indywidualnej analizy konkretnego podmiotu. - Co więcej często dochodzi do sytuacji, gdy instytucje finansowe inaczej identyfikują wskazanych beneficjentów rzeczywistych niż podmiot zobowiązany do jego zgłoszenia, co rodzi rozbieżności i konieczność zgłoszenia rozbieżności w rejestrze - mówi prawnik. - W świetle powyższego warto, aby wszystkie podmioty objęte obowiązkiem zgłoszeniowym – w tym fundacje rodzinne, które od niedawna również są nim objęte – przeprowadziły przegląd aktualności danych zgłoszonych do CRBR oraz zweryfikowały, czy ich sposób identyfikacji beneficjentów rzeczywistych pozostaje zgodny z aktualną praktyką oraz wykładnią organów nadzoru - podsumowuje.
Czytaj także w LEX: Białek Tadeusz, Serzysko Agnieszka, Obowiązki identyfikacyjne a środki bezpieczeństwa finansowego>
Warto dodać, że chociaż CRBR zajmuje się administracja skarbowa, w razie popełnienia błędu nie jest możliwe skorzystanie z instytucji czynnego żalu. Takie stanowisko wprost zaprezentowało w komunikacie z 7 lutego 2020 r. Ministerstwo Finansów, przypominając, że czynny żal jest instytucją prawa podatkowego, wynikającą z art. 16 kodeksu karnego skarbowego.
Aktualnie toczą się prace legislacyjne nad zmianami w CRBR. Projekt nowelizacji ustawy AML zakłada, że rejestr nie będzie już powszechnie jawny. Więcej: Nie sprawdzimy już tak łatwo, kto stoi za daną spółką
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
