Powód Tomasz L. oraz pozwana Bożana K. (poprzednio: L.) byli małżeństwem, ale w czerwca 2014 roku został orzeczony rozwód pomiędzy stronami bez orzekania o winie. Jednocześnie w wyroku rozwodowym powód zobowiązał się do uiszczania comiesięcznej renty alimentacyjnej na rzecz byłej żony w kwocie 3.000 zł miesięcznie.
Małżeństwo było współwłaścicielami w ½ części nieruchomości rolnej położonej w miejscowości C.
Powód prowadzi działalność przetwórczą
Obie wskazane nieruchomości są nieruchomościami rolnymi, od których Tomasz L. odprowadza należny podatek rolny. Powód nigdy nie prowadził jednak działalności rolniczej na spornych gruntach, albowiem od dnia 1 kwietnia 2001 roku prowadzi on „przetwarzanie i konserwowanie mięsa, z wyłączeniem mięsa z drobiu”. Firma powoda od kilku lat zajmuje się produkcją trzody chlewnej w ramach tzw. tuczu nakładczego.
WZORY DOKUMENTÓW w LEX:
- Pozew o odszkodowanie za naruszenie prawa pierwokupu >
- Umowa sprzedaży z zastrzeżeniem prawa pierwokupu >
- Wykonanie prawa pierwokupu >
- Oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu >
Od 2016 roku grunty zostały udostępnione Markowi D., który uprawia na nich zboża stosując płodozmian. Jednocześnie nie konsultuje on w żaden sposób z powodem jakie zboża danego roku mają być zasiane na jego części nieruchomości.
Od momentu orzeczenia rozwodu relacje pomiędzy byłymi małżonkami znacznie się pogorszyły, szczególnie że od grudnia 2018 roku powód zaprzestał regulowania na rzecz swojej byłej żony renty alimentacyjnej. Tadeusz L. utracił swoje główne źródło dochodu, gdyż zamknięto mu zakład. Jednocześnie w związku z zaleganiem przez powoda w płatności rat alimentacyjnych za kolejne 3 miesiące była żona skierowała przeciwko swojemu byłemu małżonkowi postępowanie egzekucyjne do udziałów w nieruchomościach stanowiących ich współwłasność.
Sprawdź w LEX: Umowne prawo pierwokupu - KOMENTARZ PRAKTYCZNY >>>
Sprzedaż gruntu
Aktem notarialnym (umową sprzedaży) sporządzonym w dniu 30 kwietnia 2019 roku Bożena K. sprzedała swoją część gruntu za 30.000 zł. Dokonując sprzedaży udziału we wskazanych nieruchomościach Bożena K. nie proponowała powodowi skorzystania z prawa pierwokupu, a Tadeusz L. w żaden sposób nie wyrażał wcześniej woli odkupienia udziału byłej żony w spornych gruntach z uwagi na istniejący pomiędzy nimi konflikt. Tadeusz L. całkowicie szczerze przyznał, że nie informował byłej żony, iż byłby zainteresowany odkupieniem od niej ½ udziału we współwłasności należących do nich nieruchomości rolnych z uwagi na istniejący konflikt pomiędzy nimi.
Sąd Okręgowy dokonując oceny zeznań powoda dostrzegł wewnętrzne nieścisłości w zakresie w jakim Tadeusz L. starał się wyjaśnić uprawnienia właścicielskie do spornej nieruchomości w zakresie w jakim powód jest jej właścicielem. Tadeusz L. utrzymywał bowiem, że jest on formalnie właścicielem gruntu, natomiast jego córka uprawia tą ziemię i składa wnioski o dotacje.
Sąd oddalił powództwo
Sąd Okręgowy wskazuje, że powód opierał swoje roszczenie w tej sprawie na podstawie art. 166 par. 1 k.c. i na żadnym etapie procesu nie wskazywał, by o przysługującym mu prawie pierwokupu miała decydować okoliczności, iż jest on rolnikiem indywidualnym w rozumieniu ustawy z 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego.
Z mocy art. 166 k.c. w razie sprzedaży przez współwłaściciela nieruchomości rolnej udziału we współwłasności lub części tego udziału pozostałym współwłaścicielom przysługuje prawo pierwokupu, jeżeli prowadzą gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym.
Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy współwłaściciel prowadzący jednocześnie gospodarstwo rolne sprzedaje swój udział we współwłasności wraz z tym gospodarstwem albo gdy nabywcą jest inny współwłaściciel lub osoba, która dziedziczyłaby gospodarstwo po sprzedawcy. Art. 599 par. 2 k.c. stanowi natomiast, że jednakże jeżeli prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego, współwłaścicielowi albo dzierżawcy, sprzedaż dokonana bezwarunkowo jest nieważna.
Przesłanką prawa pierwokupu jest prowadzenie przez uprawnionego "gospodarstwa rolnego na gruncie wspólnym". Za prowadzenie gospodarstwa rolnego, uważa się zarówno prowadzenie wspólnie przez wszystkich współwłaścicieli gospodarstwa na wspólnym gruncie, jak i prowadzenie na wspólnym gruncie gospodarstwa przez jednego z nich oraz prowadzenie odrębnego gospodarstwa na części gruntu wydzielonej w ramach podziału do używania.
Czytaj też: Czynności prawne mające na celu obejście ustawowego prawa pierwokupu >>>
Sąd uznał, że Tomasz L. był współwłaścicielem ale prowadził gospodarstwa rolnego, co uprawniałoby go do skorzystania z prawa pierwokupu udziału byłej żony. Skład orzekający wskazał, że powód prowadzi działalność gospodarczą w zakresie chowu trzody chlewnej, a jego przedsiębiorstwo nie jest położone na spornej nieruchomości.
Sąd uznał, że powód nie prowadzi na nieruchomościach będących przedmiotem współwłasności pomiędzy stronami gospodarstwa rolnego w myśl przepisów prawa cywilnego, wobec czego nie przysługiwało mu prawu pierwokupu udziału jego byłej żony w tychże gruntach w rozumieniu art. 166 par. 1 k.c.
Sygnatura akt XII C 930/20, wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 13 lipca 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
